Ewa Grzesik: Pływadło
Do wszystkich miyszkańcow Raciborza, ôkolic i na sztyry zajty swiata ôgłoszōm, że w naszym miescie ôd 15 do 17 czyrwca bydzie wielki fest „Dni Raciborza”. Sjadōm sie na niego zacni goście kerzi przijadōm, a raczyj przipłynōm sam nie wypasiōnymi brykami i furami, a na byle czym.
Dnia 16 czerwca w samo połednie na Bulwarach Nadodrzańskich na swojich wehikułach czasu XIX już roz sztartnōm uczestnicy „Pływadła”. Trza prziznać, że pōmysłowości i pierōńskej ôdwagi, żeby na nikere siednyć, uczestnikōm spływu nie brakuje. Latoś może ich być nawet kole 60, a ci kerzi nie poradzili nic zmajstrować mogōm sam sztartnyć na kajaku abo guminianym ringu. Je to fest fajno i kolorowo impreza na kero przichodzōm bajtle, młodo ferajna i ci pod krykōm i nie ważne czy padze dyszcz, czy świyci klara raciborzanie dycki przidōm pōmachać wszystkim załogōm.
Signalym do sztartu bydzie salwa z działa kanōnierōw z Bractwa Kurkowego kero mo pierōnowy huk, a potym to już wszyscy ôd naszej przistani kajakowej bydōm pruć aż do samego Koźla. Uczestnikym „Pływadła” może być kożdy yno musi sie zgłosić i zbudować łōdka zgodnie z regulaminym i wymogami bezpieczyństwa, żeby nie było, że ktoś tam potym plōmsnie do wody. Na uczestnikow czekajōm nagrody w formie geltagu, ale nie to je przeca nojważniejsze yno sōm udział i aktywnie spyndzōny czas, a przi ôkazji idzie podziwiać piykne landszafty i ôkolice położōne wele Ôdry.
Dycki tyż kożdymu spływowi Ôdry towarziszy jakeś hasło, latoś je to z ôkazji 100 lecia ôdzyskania niepodległości w 1918 przez Polsko.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Dziyń Niepodleglości kere u nos przipado 11 listopada to bez wōntpiynio fest wielke narodowe świynto, a ludzie w tym dniu powinni sie radować i zapewne w całej Polsce tak bydzie i choć to trefi dopiero za pora miesiyncy mie już dzisioj zebrało sie na naszkryflanie może trocha szpiczastego tekstu. Bo choć w tym dniu bydymy mieli fraj ôd roboty i szkoły, bydōm balōny bioło –czerwōne kotyliōny to wszystko do ôka, a czy ta nasza dusza bydzie rychtyg sie radować z tyj niepodległości tu w Raciborzu i na Ślōnsku? Rozchodzi mi sie o te do kupy fajrowanie bo coś mi sie zdo, że ta polsko niepodległość nas Ślōnzokow mo trocha za nic. Czamu? Jak słuchōm ôpowieści rdzynnych raciborzan, poôglōndo se człowiek stare zdiyncia to zaczyno ształnować, że coś tu nie gro, że przez lata to co nōm edukacyjo do głowy wciskała mijo sie z prowdōm. Tu w Raciborzu ôstatni czasy radzi wypisujymy prowdy „Prawdy Polakōw”, a jo naszkryflōm trocha swoji.
Racibōrz, jedno z najstarszych miast na Gōrnym Ślōnsku, swōj wartki rozwōj zawdziynczo dobrymu położyniu nad rzekōm Ôdrōm kaj ścierały sie kultury polske, niymiecke, czeske, żydowske. Aż do II wojny światowej Ôdra była głōwnym żrōdłym transportu po kerym pływało nie yno „byle co”, ale statki pasażeske, barki z toworami do całej Europy, a ôpowieści ôpy ô nawet 100 statkach zacumowanych w portach słuchało sie jak z gatunku sci-fi, i ciynżko to sie dzisioj forsztelować kaj na naszej przistani kajakowyj nie idzie dojrzeć ani jednego kajaka. Dobro ziymia była podstawōm rozwoju rolnictwa, stawiano fabryki, zakłady pracy, budowano bana kero szła ôd Berlina aż do Wiednia. Ludzie miyszkali w piyknych kamiynicach z ôkresu secesji, wszystko szło z technikōm i rozwojym do przodku. Po wojnie wiela z tego nie zostało; spolōne, rozebrane cegła po cegle i wywieziōne na ôdbudowa Warszawy. Znikały kamiynice, synagogi, kościoły ewangelicke, zakłady pracy…
I ludzie kerzi musieli zostawić swoje rodziny i zacznyć szukać roboty w innych krajach. W tym wielokulturowym mieście kaj godało sie wielōma jynzykami kerego niesmogły zarazy, klynski i powodzie ludzie poradzili sie dogodać i dycki stanyli na nogi silniejsi i budowali razym nowe jutro. Dzisioj godōmy jednym jynzykym „jynzykym władzy scyntralizowanej”. Bo jo i chyba wiela inkszych raciborzan zastanawiōmy się i zadowōm pytanie jak w filmie „Poszukiwany poszukiwana” Stanisława Bareji z 1972 r.
„Ile jest cukru w cukrze?”, a prościj ile jest Raciborza w Raciborzu? Nazywōmy rōnda nazwami nimajōncymi nic wspōlnego z naszōm historiōm ô kere było tela ôstudy. Nieporadzymy, a raczyj nie chcymy wywiesić ani jednej naszej ślōnskej fany w dniu 15 lipca, a tu pasowało by i nojbardzij bo farby żōłto – modre to „złote łany zboża nad błynkitnymi wodami Ôdry”. „Je to dziyń radości i lokalnego patriotyzmu, dziyń nadzieji na rozwōj tej ziymi ôraz dziyń świyntowania tworzōnej przez Ślōnzakōw wspōlnoty” (Plura M.), a sōm pōmysł je ôd samego naszego raciborzanina Europosła Marka Plury i gańbōm je, że sōnsiednie miasta umiōm sie ôbstrojić, a my ni, a jak na zabrzańskej binie w Dōmie Muzyki i Tańca w 2017 r. pierwszy roz ôd 25 lot trwania kōnkursu „Pōnaszymu czyli po ślōnsku” padła nazwa miasta Racibōrz to byłach fest dumno i rada, ale chyba yno jo bo z władz mojego miasta żodyn tym faktym nie był zainteresowany (z małym wyjōntkym). Nasza ślōnsko godka przez lata była zakozywano i wyśmiewano, a na ludzi kerzi chodzōm z naszōm fanōm zaglōndo sie jak na chacharōw skorych do haje, nikerzi z braku regiōnalnej wiedzy pytali sie mie „Co to dzisioj mōmy za świynto kościelne?” jak wywiesiłach fana wspōmnianego już 15 lipca. Beztoż tyż tak fest potrzebne nōm je nauczanie regiōnalne kere uczy postaw ôbywatelskich i szacunku do nojbliższego ôtoczynia, żeby wychowywać ôd bajtla społeczyństwo kere mo poczucie przinależności do swojego regiōnu, czuje sie za niego ôdpowiedzialne i bydzie prōmować jego tradycje i kultura. I jako tu sie radować z tej polskej niepodległości kaj przez te lata Ślōnsk był dyskryminowany. Czy mōmy powody żeby sie ku tymu radować? A czamu ni? Nasze żōłto – modre fany mogłyby razym powiywać z bioło – czerwōnymi jakby nōm Ślōnzokōm dałoby sie tego poczucia bycia gospodorzym na swojej ziymi w tych naszych hajmatach.
„Ojczyzna to kraj dzieciństwa
miejsce urodzenia
to jest ta mała najbliższa
ojczyzna. . . ” – T. Rōżewicz
Nasze starania przez uznanie Ślōnzokow za mniejszość etniczno, a godka za jynzyk regiōnalny sōm kajś zaciepane w polskim sejmie i leżōm tam na przetwano i nie żebych teroz kōmuś zowiściła ale tak je na Kaszubach regiōnie myjszym jak nasz. Czamu nie u nos? Te postulaty mogłyby sprawić, że Ślōnzoki czuli by sie szanowanymi ôbywatelami Polski, a nie „ludziami gorszego sortu” i bycia sztyjc futrowanym niespełniōnymi ôbietnicami takich jak krowa ôd Korfantego, darmowe lyki, na każdego bajtla 500 + i to wszystko za głosy wyborcze, a jak zaś żodyn nie bydzie sie dowoł rady to padnie hasło „Pomożecie? Pomożemy”. My Ślōnzoki chcymy być traktowani z powogōm, a nie tak jak przez lata kreowała nas Polsko kabaretowo z kuflym piwa i wōsztym po ôdwalōnej czornej robocie, chcymy autōnōmicznego wojewōdztwa żeby mogli my sami za sie decydować. Nie pozostało nōm nic inkszego jak yno czekać i nie wiym wiela jeszcze wody w Ôdrze upłynie zanim doczekōmy sie tych naszych postulatōw i mōno tyż take powiedzynie kere chodzi po Raciborzu ôkreślajōncych cudzych, że ktoś je „zza Ôdry” przeszłoby do historii, a Ôdra by nie dzieliła, a łōnczyła.
Toż wszystkim uczestnikōm „Pływadła” życza mocka wody w Ôdrze, piyknej pogody i dobrej zabawy bo to dziynki wōm mōmy w Raciborzu jedna z nojwiynkszych imprez w Europie i mōno na swiecie. Myśla, że sie tam trefiymy i razym pozaglōndōmy dokōnd płynie tyn nasz Racibōrz?
Tu wōm podōm jeszcze daty świōnt kożdego Ślōnzoka i tym kerzi przajōm ślōnskej ziymi, yno uprzedzōm na te świynta fraj ôd roty i szkoły nima. 😉
- 28.01 Dziyń Pamiyńci ô Gōrnoślōnskij Tragedyji
- 21.02 Dziyń Rodnij Mŏwy
- 01.05 Ślōnski Gody
- 14.07 Marsz Autōnōmije
- 15.07 Dziyń Ślōnskij Fany
- 04.08 Świynto Strojōw Ludowych Gōrnego Ślōnska
- 09.08 Dziyń Ślōnskij Idyntyfikacyje / Dziyń Ślōnzŏka
- 16.10 Świynto św. Jadwigi Ślōnskij
Ewa Grzesik
Miyszkōm w Raciborzu, robia na banie fest, przaja tymu miastu i ślōnskej godce, mōm swoje lata, ôdchowane bajtle, a teroz sie chyciłach pisanio. Laureatka kōnkursu „Po naszymu, czyli po Ślōnsku” w 2017 roku o tytuł “Ślōnzoka Roku”. Jak mōm trocha czasu to ôdnowiōm jakeś stare meble.