Edukacja regionalna i język regionalny w ramach obowiązującej podstawy programowej dla klasy 1-3

Aleksander Lubina

Cykl: Współczesna edukacja na Górnym Śląsku

W obecnych warunkach edukację regionalną (środowiskową) oraz kształcenie językowe (uczenie/nauczanie języka śląskiego) można/należy prowadzić w ramach podstawy programowej.

Adresatami cyklu są rodzice i dziadkowie, ale także wójtowie, starostowie, burmistrzowie  i prezydenci miast jako organy prowadzące placówki oświatowe oraz dyrektorzy szkół  i nauczycielki/nauczyciele wszystkich typów placówek oświatowych.

Po zapisach ogólnych podstaw programowych dla przedszkola, szkoły podstawowej oraz szkoły ponadpodstawowej przejdę do podstaw programowych poszczególnych przedmiotów nauczania, a następnie do metod i technik umożliwiających skuteczne uczenie się.

Publikacje znajdują się na:

wachtyrzu.eu https://wachtyrz.eu/

oraz na stronie fb Środowisko i język Górnego Śląska

https://www.facebook.com/profile.php?id=61550746354882

 

Edukacja regionalna i język regionalny w ramach obowiązującej podstawy programowej dla klasy 1-3 .

 

pojęcia kluczowe: * Krajobraz kulturowy

**Indywidualizacja nauczania

 

Podstawa programowa to obowiązkowy na danym etapie edukacyjnym zestaw treści nauczania oraz umiejętności, które muszą być uwzględnione w programie nauczania                i umożliwiają ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych.

Podstawę programową określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356).

 

I etap edukacyjny: klasy I–III (szkoły podstawowej)

 

W podstawie  programowej dla klas I–III szkoły podstawowej czytamy:

Uczeń wdrażany jest do samodzielnego uczenia się, aby poznawał wartości i wzajemne powiązań składników środowiska przyrodniczego, oraz zachowań wynikających z tych wartości, a także odkrywania siebie jako osoby ważnej dla podmiotu tego środowiska.

Dlatego szkoła ma wspierać jego indywidualność i niepowtarzalność jego rodziny                    i społeczności regionalnej – za zgodą rodziców szkoła ma obowiązek systematycznego uzupełniania treści wychowawczych o nowe zagadnienia, wynikające z pojawienia się w otoczeniu dziecka zmian i zjawisk istotnych dla jego bezpieczeństwa i harmonijnego rozwoju.

Szkoła ma pomagać przy budzeniu się świadomość wartości uznanych przez środowisko domowe i potrzeby i umiejętność identyfikowania się z grupami społecznymi, które dziecko reprezentuje, nazywania tych grup i ich charakterystycznych cech. Dziecko ma prawo do opanowanie umiejętności rozumienia zależności pomiędzy składnikami środowiska przyrodniczego; umiejętność rozumienia legend, faktów historycznych, tradycji, elementów kultury materialnej i duchowej oraz pojęć i symboli z nimi związanych, takich jak: rodzina, dom, naród, ojczyzna, kraj; umiejętność uczestnictwa w kulturze oraz wyrażania swych spostrzeżeń i przeżyć za pomocą plastycznych, muzycznych i technicznych środków wyrazu, a także przy użyciu nowoczesnych technologii; umiejętność samodzielnej eksploracji świata, rozwiązywania problemów i stosowania nabytych umiejętności w nowych sytuacjach życiowych.

Uczennice i uczniowie przedstawiają wybrane legendy dotyczące regionu, w którym mieszka lub inne. Uczennice i uczniowie opowiada historię własnej rodziny.

Uczennice i uczniowie przedstawiają charakterystykę wybranych zajęć i zawodów ludzi znanych z miejsca zamieszkania.

Dzieci ilustrują sceny i sytuacje inspirowane wyobraźnią, baśnią, opowiadaniem i muzyką; korzysta z narzędzi multimedialnych; programują wizualnie: proste sytuacje lub historyjki według pomysłów własnych  i pomysłów opracowanych wspólnie z innymi uczniami. Wykorzystują teksty literackie do tworzenia własnych wypowiedzi; układają zespołowe zabawy ruchowe i w nich uczestniczą.

W klasach 1-3 uczniowie i uczennice mają świadomość, że jako ludzie posiadają niezbywalną godność oraz że wszystkie inne osoby posiadają taką godność; mają świadomość, że każdej osobie ludzkiej, także im, należy się szacunek, że szacunkiem należy obdarzać także wspólnoty osób – rodzinę, klasę, naród (ojczyznę), w tym wspólnotę religijną – a także symbole tych wspólnot.

 

W podstawie  programowej dla klas I–III szkoły podstawowej

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356).

zapisało to w następujący sposób (fragmenty):

 

(…) Szkoła respektuje podmiotowość ucznia w procesie budowania indywidualnej wiedzy oraz przechodzenia z wieku dziecięcego do okresu dorastania. (…)

Do zadań szkoły w zakresie edukacji wczesnoszkolnej należy:

• wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadzące do osiągnięcia przez nie kompetencji samodzielnego uczenia się;
• planowa realizacja programu nauczania szanująca godność uczniów, ich naturalne indywidualne tempo rozwoju, wspierająca indywidualność, oryginalność, wzmacniająca poczucie wartości, zaspokajająca potrzebę poczucia sensu aktywności własnej i współdziałania w grupie;

organizacja zajęć:

• umożliwiających poznanie wartości i norm społecznych, których źródłem jest rodzina, społeczność szkolna, społeczność lokalna i regionalna, naród, oraz rozwijanie zachowań wynikających z tych wartości, a możliwych do zrozumienia przez dziecko na danym etapie rozwoju,
• wspierających dostrzeganie środowiska przyrodniczego i jego eksplorację, możliwość poznania wartości i wzajemnych powiązań składników środowiska przyrodniczego, poznanie wartości i norm, których źródłem jest zdrowy ekosystem, oraz zachowań wynikających z tych wartości, a także odkrycia przez dziecko siebie jako istotnego integralnego podmiotu tego środowiska,

organizacja przestrzeni edukacyjnej:

• systematyczne uzupełnianie, za zgodą rodziców, realizowanych treści wychowawczych o nowe zagadnienia, wynikające z pojawienia się w otoczeniu dziecka zmian i zjawisk istotnych dla jego bezpieczeństwa i harmonijnego rozwoju;

Cele kształcenia – wymagania ogólne

W zakresie społecznego obszaru rozwoju uczeń osiąga:

• świadomość wartości uznanych przez środowisko domowe, szkolne, lokalne i narodowe; potrzebę aktywności społecznej opartej o te wartości;
• umiejętność nazywania poznanych wartości, oceny postępowania innych ludzi, odwoływania się w ocenie do przyjętych zasad i wartości;
• potrzebę i umiejętność identyfikowania się z grupami społecznymi, które dziecko reprezentuje, nazywania tych grup i ich charakterystycznych cech;

W zakresie poznawczego obszaru rozwoju uczeń osiąga:

• umiejętność rozumienia zależności pomiędzy składnikami środowiska przyrodniczego;
• umiejętność rozumienia legend, faktów historycznych, tradycji, elementów kultury materialnej i duchowej oraz pojęć i symboli z nimi związanych, takich jak: rodzina, dom, naród, ojczyzna, kraj;
• umiejętność uczestnictwa w kulturze oraz wyrażania swych spostrzeżeń i przeżyć za pomocą plastycznych, muzycznych i technicznych środków wyrazu, a także przy użyciu nowoczesnych technologii;
• umiejętność samodzielnej eksploracji świata, rozwiązywania problemów i stosowania nabytych umiejętności w nowych sytuacjach życiowych.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Ogólne cele rozwoju ucznia, osiągane na zakończenie edukacji wczesnoszkolnej, są źródłem celów szczegółowych, opisanych w formie efektów. (…) Przedstawienie efektów kształcenia w odniesieniu do dyscyplin naukowych jest pewnego rodzaju konwencją, potrzebną dla uzyskania przejrzystości opisu, a nie dyrektywą organizacyjną. Proces kształcenia na tym etapie ma charakter zintegrowany, a nie przedmiotowy.

Edukacja polonistyczna.

Osiągnięcia w zakresie czytania. Uczeń:

• czyta samodzielnie wybrane książki.

Osiągnięcia w zakresie samokształcenia. Uczeń:

• korzysta z różnych źródeł informacji, np. atlasów, czasopism dla dzieci, słowników i encyklopedii czy zasobów internetu i rozwija swoje zainteresowania;
• wykorzystuje nabyte umiejętności do rozwiązywania problemów i eksploracji świata, dbając o własny rozwój i tworząc indywidualne strategie uczenia się.

Edukacja społeczna.

Osiągnięcia w zakresie rozumienia środowiska społecznego. Uczeń:

• identyfikuje się z grupą społeczną, do której należy: rodzina, klasa w szkole, drużyna sportowa, społeczność lokalna, naród; respektuje normy i reguły postępowania w tych grupach;
• opowiada ciekawostki historyczne dotyczące regionu, kraju, wyróżniając w nich postaci fikcyjne i realne;
• szanuje zwyczaje i tradycje różnych grup społecznych i narodów, przedstawia i porównuje zwyczaje ludzi, np. dotyczące świąt w różnych regionach Polski, a także w różnych krajach;

Osiągnięcia w zakresie orientacji w czasie historycznym. Uczeń:

• opowiada o legendarnym powstaniu państwa polskiego, wyjaśnia związek legendy z powstaniem godła i barw narodowych, przedstawia wybrane legendy dotyczące regionu, w którym mieszka lub inne;
• opowiada historię własnej rodziny, przedstawia wybrane postacie i prezentuje informacje o wielkich Polakach: królowa Jadwiga, król Stefan Batory, astronom Mikołaj Kopernik, noblistka Maria Skłodowska-Curie, alpinistka Wanda Rutkiewicz, papież Jan Paweł II, nauczycielka – cichociemna gen. Elżbieta Zawacka „Zo”.

Edukacja przyrodnicza.

Osiągnięcia w zakresie rozumienia środowiska przyrodniczego. Uczeń:

• planuje, wykonuje proste obserwacje, doświadczenia i eksperymenty dotyczące obiektów i zjawisk przyrodniczych, tworzy notatki z obserwacji, wyjaśnia istotę obserwowanych zjawisk według procesu przyczynowo-skutkowego i czasowego;

Osiągnięcia w zakresie funkcji życiowych człowieka, ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i odpoczynku. Uczeń:

• przedstawia charakterystykę wybranych zajęć i zawodów ludzi znanych z miejsca zamieszkania oraz zawodów użyteczności publicznej: nauczyciel, żołnierz, policjant, strażak, lekarz, pielęgniarz czy leśnik, a ponadto rozumie istotę pracy w służbach mundurowych i medycznych;

Osiągnięcia w zakresie rozumienia przestrzeni geograficznej. Uczeń:

• określa położenie i warunki naturalne swojej miejscowości oraz okolicy, opisuje charakterystyczne formy terenu, składniki przyrody, charakterystyczne miejsca, np. miejsca pamięci narodowej, najważniejsze zakłady pracy, w tym ważniejsze przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe, interesujące zabytki, pomniki, tereny rekreacyjne, parki krajobrazowe, parki narodowe;

Edukacja plastyczna.

Osiągnięcia w zakresie działalności ekspresji twórczej. Uczeń:

• ilustruje sceny i sytuacje (realne i fantastyczne) inspirowane wyobraźnią, baśnią, opowiadaniem i muzyką; korzysta z narzędzi multimedialnych;

Edukacja techniczna.

Osiągnięcia w zakresie organizacji pracy. Uczeń:

• planuje i realizuje własne projekty/prace; realizując te projekty/prace współdziała w grupie;

Edukacja informatyczna.

Osiągnięcia w zakresie programowania i rozwiązywania problemów z wykorzystaniem komputera i innych urządzeń cyfrowych. Uczeń:

• programuje wizualnie: proste sytuacje lub historyjki według pomysłów własnych i pomysłów opracowanych wspólnie z innymi uczniami, pojedyncze polecenia, a także ich sekwencje sterujące obiektem na ekranie komputera bądź innego urządzenia cyfrowego;

Edukacja muzyczna.

Osiągnięcia w zakresie słuchania muzyki. Uczeń:

• śpiewa kilka wybranych krótkich piosenek w języku obcym.

Wychowanie fizyczne.

• Osiągnięcia w zakresie różnych form rekreacyjno-sportowych. Uczeń:
• organizuje zespołową zabawę lub grę ruchową z wykorzystaniem przyboru lub bez;
• układa zespołowe zabawy ruchowe i w nich uczestniczy, ma świadomość, iż sukces w takiej zabawie odnosi się dzięki sprawności, zaradności i współdziałaniu;

Edukacja językowa.

Kształcenie literackie i kulturowe. Uczeń:

• wykorzystuje teksty literackie do tworzenia własnych wypowiedzi;

Etyka.

Osiągnięcia w zakresie rozumienia podstawowych zasad i pojęć etyki. Uczeń:

• ma świadomość, że jako człowiek posiada swoją niezbywalną godność oraz że wszystkie inne osoby posiadają taką godność;
• odkrywa, że współtworzy różne wspólnoty osób, np. rodzinę, klasę, państwo;
• ma świadomość, że każdej osobie ludzkiej, także jemu, należy się szacunek, że szacunkiem należy obdarzać także wspólnoty osób – rodzinę, klasę, naród (ojczyznę), w tym wspólnotę religijną – a także symbole tych wspólnot;
• odkrywa, że wspólnota osób której jest członkiem, ustanawia swoje zasady (normy) i oczekuje ich respektowania.

Warunki i sposób realizacji

Kształcenie na I etapie edukacyjnym kontynuuje rozpoczęty w przedszkolu proces adaptacji do współpracy w grupie oraz proces indywidualnej i grupowej aktywności poznawczej.

Edukacja w klasach I–III realizowana jest w postaci kształcenia zintegrowanego. Kształcenie zintegrowane obejmuje: integrację czynnościową, metodyczną, organizacyjną i treściową. Podstawową formą organizowania pracy dziecka powinien być dzień jego wielokierunkowej aktywności, a nie klasyczna lekcja szkolna.

Elementem integrującym kierunki edukacji jest język w swym aspekcie semiotycznym. Nauczyciele w klasach I–III, rozpoznając możliwości uczniów, w tym uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, posługują się własnymi twórczymi rozwiązaniami w zakresie realizacji treści podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej. Uczenie się jako proces twórczy samo w sobie wyklucza jeden wzór organizacyjny czy metodyczny.

Nauczyciele, organizując zajęcia, planują proces wychowania, w którym realizowane zadania.

Proces edukacji przybiera różne formy: pracy z udziałem całego zespołu, pracy w grupach, pracy indywidualnej i jest wyprowadzany z naturalnych sytuacji edukacyjnych.

*  Krajobraz kulturowy: ogół obiektów i cech fizycznych, obserwowalne wzrokowo wyrażenie kultury ludzkiej na powierzchni Ziemi, łączący elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego. Krajobraz kulturowy jest wynikiem przekształcania krajobrazu naturalnego przez grupę lub kilka grup kulturowych i nakładania zróżnicowanych elementów kulturowych różnego wieku na tę samą rzeźbę terenu. Przestrzeń przyrodnicza, która znajduje się w sferze oddziaływań człowieka przyjmuje formę kulturową, wyrażoną w postaci krajobrazu kulturowego. Krajobraz ten można rozumieć jako antropogenicznie ukształtowany fragment przestrzeni geograficznej, powstały w wyniku zespolenia oddziaływań środowiskowych i kulturowych, tworzących specyficzną strukturę, objawiającą się regionalną odrębnością, postrzeganą jako swoistą fizjonomię. (Myga-Piątek, 2001, Nita, Myga-Piątek, 2006).

** Jak stanowi art. 44c ust. 1 ustawy o systemie oświaty nauczyciel jest obowiązany indywidualizować pracę z uczniem na zajęciach edukacyjnych odpowiednio do potrzeb oraz możliwości ucznia.

**Nauczyciele w klasach I–III uwzględniają:

• stosowanie różnorodnych metod kształcenia, w tym metod organizacyjnych (łącznie z klasami autorskimi). Nauczyciel prowadzący klasę zna funkcje stosowanych metod i dostosowuje je do stylu uczenia się swoich uczniów. Warsztat pracy nauczyciela opiera się na współczesnych podstawach naukowych.

Nauczyciel, diagnozując umiejętności uczniów, ich możliwości i potrzeby, może tak organizować ich pracę, aby uczniowie osiągnęli cele wykraczające poza treści określone w podstawie programowej.

 

Porównaj:

https://www.ore.edu.pl/2017/12/ppko/

ile:///C:/Users/aleks/Downloads/Smakowanie-swiata-Program-nauczania-dla-I-etapu-edukacji.pdf