Co by pedzieć, żeby niy “scyganić”?
Je w naszyj godce słowno mina. Uwidzielimy jōm w redakcyji i pedzielimy se: trza sam dować pozōr! Gibcyj abo niyskorzij ftosik na nia wlezie i bydzie larmo.
Ta mina to słowa: cyganić, cygaństwo, cygōn. Pospolite, neutralne, kożdodziynne ślōnskie słowa na godanie niyprowdy, niyprowda i tego, co niyprowda pado. Ale tyż słowa, co sie wziyny ôd miana etnicznyj myńszości, co sam je cołkie stolecia… Zwiōnzek z tym zdrzōdłym je ino negatywny, bez co tak blank neutralne te słowa już niy sōm. Jakby tak jeszcze bez lata użytkowniki godki przestali czuć, że cygōn, co cygani, je skuplowany z Cygōnami – jak przi słowie kobiyta, co jōm już downo żodyn krōm uczōnych niy łōnczy ze kobyłōm… Psinco: durch jak fto powiy “cygōn”, to potrzebujymy kōntekstu, coby sie przewiedzieć, jeźli tam na przodku stoi mało abo wielko litera.
Pokozało sie, że my mieli recht. Na mina, co my jōm, zdo sie, przestōmpiyli, wloz fto inkszy: facebookowy profil ôd Chorzowa ze swojim kōmiksym ô Super Hanysie. Na przileżytość kampanije do miyszkańcōw puściyli post z kōmiksym, co mioł tyż taki kōnsek:
Zaroz tych zaczła sie naôbkoło tego chaja.
Chciołbych pedzieć: to je ino wynokwianie. Przeca po ślōnsku “tak sie godo” – i żodyn przi tymu ani niy myśli ukrziwdzić Cygōnōw i to niy ino we tyj kampaniji. Że Ślonzoki niy majōm sie co ôglōndać na Polokōw, do kierych te abo inksze słowo mo szpotlawy klang. Jak żodyn Polok (ani Ślōnzok) niy przestowo szukać ino skuli tego, że Czechy na to krziwo patrzōm, tak i my mogymy se swobodnie godać po naszymu.
Ino tak niy ma: godka żodyn roz niy ma neutralno. I cygōn i Cygōn majōm tyn sōm klang, a ôba to sōm okryślynia negatywne. Cygōnami przeca starki straszyły bajtle – Dej pozōr, bo przidzie Cygōn i ci porwie! Cygōn – tak jak i polskie Cygan – je pejoratywne, trocha choby słowo Murzin, ino gorzij. Bo Murzin tyko sie ino ludzi ze brōnotnom skōrōm. “Wina” ôd słowa cygōn/Cygōn je wiynkszo. Niy ino powiysz tak na kogo z jakim wyglōndym, przeszło to na cołko aktywność – i to tako, za kero kogo mo być gańba!
I terozki: ciynżko pedzieć, co z tym pierzińskimi – bo przeca popularnymi i ajnfachowymi – słowami zrobić. Niy idzie sie przeca ugodać: roz, dwa trzi, ôd dzisio tego niy używōmy. Niy mōmy tyż żodnyj kōmisyje, coby nōm sprzedowała dorady i przikazowała: “Podug nos trza by to zmiynić…”
Tela dobrze, że jakby prawie, to przi bogajstwie naszyj godki niy ôstanymy ze dziurōm we słowniku. Na tyn plac mōmy pora słōw-kandydatōw, co sōm trocha rzodsze, trocha starsze, abo popularne kaj indzij jak we wschodnim kōnsku Gōrnego Ślōnska:
Idzie kogo szydzić, ôszydzić abo mu pedzieć ôszyda.
Idzie tyż łgać, abo być łgarzym, łgaczym.
Idzie tyż wichłać, być za wichłacza abo wichlyrza.
Ôd biydy szło by tyż kłamać, padać kłamstwa, co je pado kłamca abo kłamiec, ale wierza jak ślōnski tak patrzi za autōnōmijōm ôd polskij godki, to niyrod bydzie popularyzowoł słowa, co wyglōndajom choby polskie.
Tōż jak piszymy tekst i niy chcymy, coby pod nami prasła wizerunkowo mina… Abo jakby my ôroz prziszli ku tymu, że nōm sie już cygōn i cygaństwo niy widzōm… Durch mōmy jak godać. Przidymy ku tymu ale?
Dyć idzie pedzieć trocha inkszy :
„Co by pedzieć, coby nie scyganić” 🙂 ni ma „żeby” a gryfniejsze bo som dwa „ co-by” kożde w inkszym znaczyniu.
Dyć abo idzie pedzieć, że Romowie nie cyganią, beztoż nie bydom nazywani Cygonami co by kerymu nie pomatlało 🙂
Gynau, autůr mo recht. To je gynau to samo co ze ńyfajnymi słowami «żyd», «żydźić». Růmsko a żydowsko ludność to je fajno składowo ślůnskigo landszaftu i muszymy mjeć dů ńich zoca, a ńy używać jejich mjana do mjanowańo negatywnych cech.
Nō a krōm tego jeszcze “ôszwabic”, ôd Szwabōw, ftorzi tyz sōm czyńściōm naszego etnosu Gōrnoślōnskigo! Szwaby – lud ftory zidluje +/- WE regiōnie Wele Stuttgartu. Ejzli Ftos Po pojyńciym “Szwob, Szwaby” rozumie Ino pejoratywny Ausdruck na Niymaca, to nolepszy Beweis, ze ulyg polskij socjalizacyje.
Tyn co bōł szydziōł je blank einfach wichlourzym und fertich!