Bytom: „Co cię nie zabije, to cię wzmocni”

Wystawa „Co cię nie zabije, to cię wzmocni. Dawna medycyna ludowa”

Muzeum Górnośląskie w Bytomiu 17.10.2025 – 31.05.2026

Trokar do przebijania wzdętego bydła z XIX/XX wieku, przyrząd do puszczania krwi z 1870 roku, figury magiczne, kości wisielca (?), magiczne zwierciadło, wizerunki świętych przywoływanych na pomoc w rozmaitych schorzeniach, szczypce i krzyże choleryczne, kasetka podróżna na flakony z solami trzeźwiącymi, elementy wyposażenia apteki z XIX wieku, grzebienie do usuwania wszy i gnid… i wreszcie… miecz katowski z XVII wieku (tak, miecz kata, który leczył ludzi!) to tylko nieliczne eksponaty, które znajdą się na nowej czasowej wystawie Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu pt. „Co cię nie zabije, co cię wzmocni. Dawna medycyna ludowa”. Od 17 października 2025 r. do 31 maja 2026 r. muzeum zaprasza na ekspozycję, która zaskakuje, intryguje i… momentami przyprawia o dreszcze. Wystawa to podróż w świat ludowego leczenia, gdzie granica między nauką, magią i przesądem była wyjątkowo płynna.

Na wystawie zaprezentowano dawne metody lecznicze praktykowane zarówno we wsiach, jak i wśród ludności robotniczej. Narracja ekpozycji koncentruje się też na wierzeniach i przesądach związanyche z chorobą, jej pochodzeniem i zwalczaniem.

Tablice z wystawy to solidna dawka wiedzy na temat tego, jak dawniej zdobywano i przyrządzano leki z roślin czy zwierząt. Trzeba przyznać, że niektóre lekarstwa przygotowywane z wnętrzności i kości zwierząt, okłady na gardło  z żywej żaby zawiniętej w chustkę, zwierzęce odchody nakładane na zmienione chorobą miejsca budzą dzisiaj grozę. Choć ludność wiejska przyrządzała dla siebie różne lecznicze specyfiki ze zwierząt, warto też wspomnieć o ludowej weterynarii – zwierzęta gospodarskie jako żywiciele rodziny były bowiem otaczane szczególną opieką. Stosowano m.in. okadzanie ich korzeniem biedrzeńca, rozchodnika czy korą z brzozy, które miało je uchronić przed zarazą, czarami bądź urokiem- mówi Anna Jurczyk, kuratorka wystawy. W gablotach można zobaczyć narzędzia do zbierania ziół i sylwetki tych, którzy leczyli bez dyplomu, ale z ogromną wiedzą przekazywaną z pokolenia na pokolenie.

Zgromadzone w salach eskpozycyjnych artefakty są okazją, do prezentacji postaci trudniących się medycyną naturalną, czyli zielarzy, znachorów i czarownic… W gablotach można zobaczyć przyrządy do zbierania ziół a także zielnik Szymona Syreńskiego.

Znaczna częśc ekspozycji dotyczy religii i jej nieodłącznego udziału w lecznictwie wiejskim. Ze ścian i gablot spogląda na nas liczne grono świętych, do których wierni zwracali się w przeróżnych chorobach od bólu zęba po zarazę. W gablotach znajdujemy dewocjonalia, woskowe wota, a także unikalne świece, w tym „błażejkę”. W tej części znajdują się również szczypce choleryczne, które nawiązują do problemu epidemii, z jakimi dawniej ludzkość toczyła nierówną walkę. Służyły one do dotykania zmarłych i należących do nich przedmiotów, tak by całkowicie organiczyć kontakt z osobami zakażonymi- mówi kuratorka wystawy.

Osobnym tematem są zagadnienia dotyczące wiejskich akuszerek oraz leczenia dzieci i kobiet w ciąży. Podróż w czasie zapewnią nam także elementy wyposażenia dawnej apteki, m.in. fiolki, czopkarki, pigulnice czy moździerze, a także różnej jakości narzędzia do usuwania zębów czy puszczadła do krwi. Fragment sali poświęcony zostanie zagadnieniom uzdrowisk oraz higieny, która miała duży wpływ na zdrowie człowieka. Spodziewamy się, żeduże zainteresowanie na wystawie wzbudzi „olejek złodziei”. Jaka legenda się z nim wiąże, tego dowiedzą się Państwo podczas oprowadzania kuratorskiego, na które zapraszam w niedzielę 26 października o 13.00– zachęca Anna Jurczyk.

W ostatniej części ekspozycji można obejrzeć dwa filmy o znachorach z Radziejowa i Świętosławia z lat 60. i 70. XX wieku. Te dokumenty to autentyczne historie, które pokazują, że medycyna ludowa miała się całkiem dobrze jeszcze całkiem niedawno.

czas trwania wystawy: 17 października 2025 – 31 maja 2026
miejsce: ul. Wojciecha Korfantego 34, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu
kurator: Anna Jurczyk
sponsor: Malwa Tea