Berkmańskŏ mŏwa – hajer po robocie
Reinhold Olesch we latach 30. zaprŏszoł do studia w Berlinie ludzi ze Ślōnska, coby nagrać jejich mŏwã. Te nagrania potym były przepisane i wydane we zbiorze „Die Slavischen Dialekte Oberschlesiens”. Czymu Slavischen (słowiańske), a niy Schlesischen (ślōnske)? We tym zbiorze sōm niy ino zŏpisy ślōnskij gŏdki. Do 1945 roku Friedrichsgrätz (dzisiej Grodziec) kole Ôpolŏ to była wieś czeskŏ ze swojōm włŏsnōm czeskōm mŏwōm, co ôstała tam po dwustu latach ôd ôsiedlyniŏ sie tam piyrszych czeskich kolōnistōw we 1751 roku. We 1945 farŏrz tamtyjszyj parafije prziwiōz do wsi z Czech antragi ô re-ymigracyjõ. Wszyjscy sie spakowali i wyjechali.
Tekst je ôpisany, iże to je berkmańskŏ mŏwa, co znaczy, że to je ekstra zorta gŏdaniŏ po ślōnsku. Szło by pedzieć żargōn abo slang hajerski. Wiyncyj w nim zapożyczyń niymieckich aniżeli we inkszych wariantach, a niyrŏz chop wrażŏ w zdanie cołke niymiecke wyrażynia. Gŏdŏ Johann Sofka z Bytōmia, a gŏdka była nagranŏ 15 lipca 1933.
Berkmańskŏ mŏwa
Ha, zaś fajerka! Suchej, Pawoł, bōł ta u ciebie w dyngu? U mie bōł tyn pierōn; zrobiōł mi fiyrōncwancich col abo drajōncwancich col a fiyrōnnojncich fyńe ôd woza, ale ze szprynksztofym. Wadziōłech sie ś nim, ferhandlowołech; ale wiysz, z perōnym tam nie pomoże… To tam nie pōmoże nic! Wiysz co? popilnuj, pōdymy dzisiej se jednego wypić boch staro ciulnōł ô dwe marki. A potym muszã do cechauzu iś po krankenbuch, bo do zahnartzta idã zymby se blōmbiyrować. Nō a tyn na drugij parcie, tyn pierōn, mie tyż tak, rozumiysz, nerwuje. Bo yno sztōmplik se postawi; sztyngōw mi, rozumiysz, niy położy; sie tak zgorszã jak pierōna. A wiysz co? Padoł, pōdź, idymy se wypić terozki! A, Ignac, suchej yno, co robisz? Pōdź, zagrōmy jednã rōnda szkata! Tōż suchej, jo mōm szel dupka; no, ale ôbsztaluj nŏprzōd piwo, prŏwda? Trzi piwa a karty! Tōż suchej! Jŏ mōm …, miyszej! Jŏ mōm szel dupka, ty mŏsz rŏd zimka a ty mŏsz grin obra. No, tōż dŏwej! Rajcuj! Mōm! Cwajōncwiancich! Mōm! No, to grōm. Suchej, grōm grina. Jako, kōntra? Ô ty pierōnie, mit fiyrn eś brymzowoł? Doczkej, jak jŏ ci jednã anpasuja, ty krystusie! Co to chcesz? do dōm mōm prziś? Ōnkel przijechoł? Co tyn pierōn zaś tam zaś chce! Doczkej, yno ôbejrza co to za kapusta przijechała. Acha! A co to prziwiōz, niy wiysz? Ha, ôn myśli jŏ mu sam nawalã co, doczkej yno! A, Tōmek, jakōsi ci ta idzie? Jako, już chcesz jechać? Drajfyrtlfymwy! Ale wiysz, in Gleiwitz to musisz ōmsztajgować. Ja, tōż wiedersehen!
Starŏ, narychtuj ta yno tyn Mittag. Czego to? Żur, pierōnie, kartŏfle bez soli? Jak cie liznã w kōkastlã! Użnij tam ino brōły a kawy sam dej! Chopek! Cajtōng, lacie, fajfka, sztrachecle, niy wiysz to? Dej yno sam tyn cajtōng, ôbejrza co to in gymf zaś za ferhandlōng jest, Nō, już skōjncōno, niy? Ja, terŏ bydã czytoł.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Wczora rano mie ta jedyn skusiōł do Berlina jechać, rozumiysz. Padoł, wiysz? Dostaniesz dziesiyńć marek, popić, pożrić, jeszcze tyż tam co pod arm dostaniesz. Dołech sie skusić, jada. Breslau grosse Stadt! Berlin jeszcze wiynkszy, rozumiysz. Ôbejrza, ludzi choćby mrowcōw w lesie. Prziszli my tam do jednyj chałpy, sie nazywŏ Geselnhaus. Piwa, żarciŏ, czōwieku! wōsztu, zimnyj kawy, czŏrno! No, ale jŏ już tam bōł zufrieden, bo wiysz, dlŏ ubogygo berkmana to wszysko smakuje, chodziby i pōmyje. Jŏ zeżra, czowieku, choćby czŏrne kartŏfle. Chałpca chleba za tela; a tak sznaps, to bych tyż wypiōł; a skrynt se jaki zrobiōł, tyż sie przidŏ. Nō, ale tam je wszysko drogo; tak cygareta piyńć fynikōw, to mie nie styknie. To dopiyro musza na fecht iś, wiysz; tak klamki pucuwać, abo tak coś. No, ale jŏ ta ôskrobiã…