August Kiss – zapomniany śląski rzeźbiarz

Spośród wielu wybitnych postaci, które urodziły się na śląskiej ziemi, z pewnością godną przypomnienia jest osoba Augusta Kissa – rzeźbiarza urodzonego w Paprocanach k. Tychów. Artysta ten specjalizował się w tworzeniu rzeźb z brązu i choć część jego dzieł nie przetrwała próby czasu, większość z nich nadal możemy podziwiać w różnych zakątkach naszej części Europy.

Rodzina Kissów przybyła na Górny Śląsk w XVIII wieku. Ojciec Augusta Karla Eduarda Kissa, również August, przez wiele lat był mistrzem hutniczym huty paprocańskiej, a także znaczącym urzędnikiem książąt pszczyńskich z dynastii Anhaltów. Miał on swój wyraźny wkład w uruchomienie pierwszej kopalni na ziemi pszczyńskiej, którą otworzono w 1768 roku w Murckach. Jak zanotował jeden z ówczesnych kronikarzy, inspektor hutniczy twierdził, że „w tym czasie była to jedyna licząca się kopalnia węgla kamiennego na Górnym Śląsku”.

August Karl Eduard Kiss urodził się 11 października 1802 roku. Jego przodkowie mieli mieszane niemiecko-węgierskie korzenie, a z racji solidnego wykształcenia na Górny Śląsk przybyli do pracy w dobrach książąt pszczyńskich, którzy potrzebowali niemieckojęzycznych kadr urzędniczych. Młody Kiss znajomość rzemiosła hutniczego wyniósł z rodzinnego domu, a pierwszą znaczącą pracą było zatrudnienie w Królewskiej Odlewni Żeliwa w Gliwicach. Ukończywszy zaledwie 20 lat, młody artysta przeniósł się do Berlina, gdzie został studentem Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych.

August Kiss trafił w stolicy Prus na najlepszych nauczycieli swojego rzemiosła, dzięki czemu bardzo szybko mógł rozwinąć artystyczne skrzydła. Jego dzieła były pozytywnie oceniane przez większość krytyków. W 1841 roku górnośląski twórca wykonał rzeźbę, która kilkanaście lat później zdobyła nagrodę na światowej wystawie artystycznej w Paryżu. Była to „Amazonka na koniu walcząca z panterą”, która urzekła publiczność tragizmem i dynamiką przedstawionej sytuacji.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Spośród innych dzieł Augusta Kissa warto również wymienić:
– dwa posągi króla Fryderyka II Hohenzollerna, które znajdowały się we Wrocławiu. Niestety oba zostały zniszczone po 1945 roku.
– „Św. Jerzy w walce ze smokiem”, który znajduje się w Berlinie;
– Posąg Michała Archanioła w Poczdamie;
– żeliwna balustrada i cztery tryskające wodą trytony u podstawy kolumny Zygmunta III Wazy w Warszawie;
– pomnik króla Fryderyka Wilhelma III w Królewcu;

Pomimo tego, iż August Kiss większość życia spędził poza Śląskiem, nie zapomniał on o rodzinnej ziemi. Zachowały się dokumenty mówiące o tym, że artysta dochód z jednej ze swoich wystaw przeznaczył na szkołę w Paprocanach. Dzięki owym 200 talarom placówka mogła zakupić niezbędne materiały dydaktyczne. W mikołowskim kościele ewangelickim natomiast, nad głównym wejściem do świątyni, znajduje się relief z twarzą Jezusa Chrystusa, którego autorstwo przypisuje się śląskiemu rzeźbiarzowi. Augustowi Kissowi przypisuje się również wykonanie chrzcielnicy i zdobień ambony w tymże kościele.

August Kiss zmarł 24 marca 1865 roku w Berlinie. W testamencie zapisał on tamtejszemu muzeum miejskiemu bajońską kwotę 300 tysięcy talarów na zakup dzieł sztuki.

Niestety, pamięć tyszan o pochodzącym z dzielnicy ich miasta artyście jest słaba. Choć w Paprocanach znajduje się niewielki pomnik z tablicą upamiętniający Augusta Kissa, moim zdaniem to jednak stanowczo za mało. Nie przypominam sobie, żeby ktoś w Tychach wyszedł z inicjatywą nazwania ulicy jego imieniem czy zorganizowania wystawy poświęconej jego dziełom. Miejmy jednak nadzieję, że kiedyś do tego dojdzie, bo szkoda by było, żeby tak ciekawa postać odeszła w zapomnienie.

Przemysław Żołneczko – absolwent kierunku Dziennikarstwo i Komunikacja Społeczna na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Miłośnik historii Górnego Śląska. Wielbiciel rowerowych wycieczek po różnych zakamarkach ziemi pszczyńskiej. Na co dzień stały współpracownik bojszowskiego miesięcznika „Nasza Rodnia”, a także kilku lokalnych portali internetowych. Swoje regionalne zainteresowania łączy z pasją pożarniczą.

Foto tytułowe: Tilman Harte [CC BY 3.0], from Wikimedia Commons