Arnold Ulitz “Der große Janja” po polsku  

Aleksander Lubina

Arnold Ulitz Der große Janja po polsku

 W tym roku obchodzimy 135 urodziny Arnolda Ulitza, dzięki któremu w powieści Wielki Janja (Der großer Janja – Ein Kattowitzer Roman) w latach 1894-1895 możemy pochodzić w Kattowitz po:

Alte Dorfstraße – (Starowiejska), Andreasstraße – Andrzeja, Bahnhofstraße – (Dworcowa), Beatestraße – (Kościuszki), Emmastraße – (Francuska), Friedrichstraße – (Warszawska),  Grundmannstraße – (3. Maja), Holzestraße – (Mariacka),  Mühlstraße – (Młyńska), Nikolaistraße – (Mikołowska), Nottebohmstraße – (Krzywa), Poststraße – (Pocztowa), Prinz- Heinrich-Straße – (Jagiellońska), Sachsstraße – (Kochanowskiego), Schloßstraße – (Korfntego), Teichstraße – (Stawowa), Querstraße – (Staromiejska)

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Możemy odwiedzić:

Beate Höhe, Dyrekcję Królewskich Kolei Żelaznych, Grandhotel na Schloßstraße, Kościół Ewangelicki,  Marienkirche – Holtzestraße, Reichshalle – przy Wilhelmsplatz; Wroblowe  Wzgórza , Zarząd Kopalni Królewskich.

Możemy posłuchać pięknych słów górnośląskich doskonale rozumianych przez Kattwoitzer’ów i katowiczan:

biydne bergmōny, borg,  bukslik, djobōł, dobro dziōłcha, drek, dupa, dupsk, fajrant, fanzolić, fraucymer, glazyje, geszeft, hajer, kabociorz, Krepiendel, krupniok, Kuba, lampignony, lauba

libsta, lyj go, Maras, merynka, meszuge, polerki, pieruna – do … istnego, ty …!  Pit fok, papuć, pōsek, presufka – co jōm kurzyły najlichsze bergmōny, prost/Prosit, puć ino, pump, rabczik, raus, ric – rac, rober, sztammtisch, sztrafitzle, szlus, sznaps, szporować, świniak, tytka, Vielleichtka…

W powieści możemy poznać:

Rodzinę Janjów – Josepha zawanego Zefflik/Zeflik, Papczik, Vaterek, Vatel, Kuba. Annę, żonę Josepha Janję, – zwaną Anuś, głupia Duda, glupia wielbłdzica, Weib/Baba.

Córki Janjów: Lutkę, to słowiczek, gołąbeczka, stokrotka, słodki dzióbek, biedny kurczak, gupieloczek oraz starsze córki, Martę – zaręczoną z Fedorem Zajonzem, ich syna Antona,

Katinkę –  zaręczoną z Wilhelmem Krause, ich syna Hansa/Hansela>

Synów Janji: Maxa i  Hansela.

Ludzi Zelenza i Kattowitz oraz okolicy z roku 1894/1895(w porządku alfabetycznym: Badura – ksiądz, Ballestrem, Binder – dyrektor huty Baildon, Blumenfeld  – Żyd, Blücher, Clemen – maszynista 1 klasy, Cohn – karczmarz, Cwiklitzer – tanie ubrania, Danziger – cukiernia, Dewor – tragiczna matka, Friebe – elegancki krawiec, Friedländer – browar, Grünfeld –karczmarz, Haschke – tapety, Hausschild – nadsztygar,Ellinor Herrmann – lokatorka Janji, Henckel – Donnersmarck, Wolfgang Heyden – Musikdirektor. Hohenlohe, Junge – Starszy Sekretarz, Jurgas – mistrz murarski, Kasulke – karczmarz, Knorr – spedycja, Kokott/Hahn – budowniczy, Konietzny Wanda – przyczyna tragedii, Korfanty, Kustosch – budowniczy, Lachs – sklep papierniczy, Leute Otto – nadsekretarz, lokator Janji, Mazuga  –  budowniczy, Meister – Dyrygent, Meusel – nauczyciel Janji, dr Miczkiewicz – Sokół, Mraczek – stróż cmentarny, Mutter Schwertfeger – karczmarka,  Ogrysek – rzeźnik, Pinkus – Żyd, Ragotzy – leśniczy, Rapp – mleczarz, Rassek – hala miejska, Retzlaff – karczmarz, Rosemann – komisarz policji, Säbisch –cieśla z Glatz, Sauer – malarz, Schaletzki –murarz, Schlezinger – delikatesy Grundmannstraße, Scholtz von – zegarmistrz, jubiler, Seider – ogrodnik, dr Sajda –Sokół, Siedner – Żyd, restaurator, Siwinna – księgarz, wydawca, Skowronek – sztygar, Sobolewski – kupiec, patriota, Stellmach – archiprezbiter , Stockfisch – emerytowany sekretarz miasta, Stoller – rektor, Tannhäuser – restaurator, Tiele –Winckler, Trapp – szklarz, Gustav Truppke, Quaschinsky – dyrektor banku, Voß – pastor Wagner  – profesor medycyny, Wanjura Emil – karczma – OSP, Wanowius – mistrz budowlany, Warzecha – cudotwórca i inni.

Kattowitzer Roman Der grosse Janja – przetłumaczyłem latem-jesienią 2022, w marcu  2023 wydrukuję 100 sztuk sygnowanych, w  szytych, w twardych okładkach. W kwietniu – maju “premiera” mojego wydania w teatrze Korez. Premiera  poprzedzona zostanie cyklem spotkań o katowickiej powieści Arnolda Ulitza, żeby czytelnicy brali udział w dyskusji, po przeczytaniu powieści.

Rozmawiam z Korezem, Śląskim i Żelaznym o adaptacji scenicznej.
Grzegorz Chudy zobowiązał się do zrobienia beboka  Janji. Gdzie Stanie bebok, o tym rozmawiam z radą Załęża, dwiema knajpami i z proboszczem – może stanie też Stockfisch oraz inne postaci z Wielkiego Janji – Anna, żona Zeflika Janji, Emil Wanjura, szynkarz           i strażak, Grünfeld, właściciel establissementu w Załężu.

Rozmawiam z Browarem Obywatelskim w Tychach, który sprzedaje Tichauera. 5 fragmentów Janji chwali to piwo.

Będę rozmawiał z wydziałami kultury i promocji Miasta Katowice.
Ginter Pierończyk i Bernadeta Szymik-Kozaczko przygotowują prezentacje/wykłady dot. realiów Janji.

Za jednoaktówkę Anna i Zeflik dostałem wyróżnienie w konkursie na jednoaktówkę po śląsku. To adaptacja wątku miłosnego małżeństwa Janjów. Można ją znaleźć na łamach wachtyrza.eu – https://wachtyrz.eu/anna-i-zeflik-z-kattowitz-laureatami-12-edycji-jednoaktowki-po-slasku/

20.02.2023 w Katowicach pan Mirosław  Neinert czytał Wielkiego Janję z okazji 101 rocznicy urodzin Władysława Bartoszowskiego, a prof. Robert Rduch mówił o twórczości Arnolda Ulitza. Za to spotkanie jestem wdzięczny śląskiemu KODowi, a przede wszystkim pani Barbarze Nowak, w której gościnnych progach mogliśmy się spotkać i porozmawiać.