Aleksander Lubina: Hanka rajzowanie i szpiclowanie cygaństwa – cz. 14

Aleksander Lubina
Hanka rajzowanie i szpiclowanie cygaństwa.
Mimrów z mamrami tom trzeci. 

ilustracje: Grzegorz Chudy
okładka: Joanna Jakóbik, Aleksander Lubina
edycja: Paula Stępień
– Wydawnictwo: Lubina sp. z o.o.
Ligota Łabędzka 2017

część trzynasta

Biydzioł sie, biydzioł Hanek, nale niy pochytali, co niy som ani pampkiym ani dziurom świata, niy som tego świata nawet cipkom abo pulokiym.  Hanek nie doł rady. Ani z tymi z familoków, ani z tymi z hinterhausów, ani z tymi ze wsi, ani z tymi uczonymi. Niy doł rady, bo rady dać niy móg. Ani tysz z Mankiym ani ize Giynkiym ani ze bracikami – chocia, pedzieć trza, fest mu pomogali przi jego krucjacie, przi tyj jego rajzie krziżowyj – bo ode tego ino krziże ciyrpioły. Jako se poradzić z najmondrzyjszymi na świecie, kiej one som takie echt mocne: ino one majom recht i one wiedzom. Wiedzom tela, iże godajom: My! My – naród. My naród z familoków. Z familoków – tych wulchauzów 19. wieku.

Goroli majom za nic – a czym one som? Som byłymi gorolami! Gorolami ze 19. wieku. Gorolami sprzed jakiegoś czasu. Naród? Ślonzoki może i som narodem… Chciołby Hanek, coby byli! Coby byli takie, jako to godajom: My som robotne, my som prawe, my som gospodarne, my som inne niże gorole. Naród? Co ty powiysz? Kaj boły narody, kiej Adam pług cis a Ewa przyndła, coby gołom niy świycić.

Zawdy mogesz se naród zrobić, naszkryklać nowo geografija! Bieresz blajsztift, landkarta albo jak wolisz: bierzesz ołówek i mapę i…  i… kreślisz i mówisz: między X a Y jest moja mała ojczyzna, mój hajtam, mój szlarafenland. Tukej gołąbki same wlatują do gąbki. Wciongosz luft, nadymosz fafuły, ściskosz gorści, napinosz klata, brzuch i już je! Już je opolszczyzna! No, nowe, no piykne! No je. Nale co to, kole ciebiy jeszcze jedyn: Wciongo luft, nadymo fafuły, ścisko gorści, napino klata, brzuch i już je! Już je podbeskidzie! No, nowe, no piykne! Takie, ach, ach, ach. Lecisz drapko po mapy, a tam ich niy ma.

Na żodnyj landkarcie ich niy ma? Dziwne, no dziwne, czamu ich niy ma? Nale co tam: wciongnij luft, nadymej fafuły, ściskej gorści, napnij klata i brzuch i już je! Już je, już je Szlarafynland. A czamu one tak tyn luft wciongajom, fafuły nadymajom, gorści ściskajom, klata i brzuch napinajom.  Wiym, wiym, bo one niy chcom być nami… Mu tysz nimi niy chcymy być. One chcom być onymi, a my chcymy być u nos. Bo nos znojdziesz i na mapach, i we słownikach. My tu zawsze byli. One tu prziszli na lepsze, gupot sie nasłuchali, nami poniywiyrali i terozki luft wciongajom, historia i geografia fałszujom, bo one som narodym a my niy. Chocia my tu dużyj som i my som lepsze – pedzioł Giynek. Manek chycił za flaszka i poloł Giynkowi. Hanek rynkom kieliszek nakrył: Do roboty ida. Siedzieli w izbie u Hanka i tak se polywali. Mats, Markus i Lukas abo na szychcie w niydziela na karta G byli, abo po eli przede szychtom spoli. Możno tysz coś mieli z bajtlami do roboty – zadania domowe sprawdzić, na testy bajtle rychtować.

Niydziela czcić mosz, kiej to je myjglich.  Giynek i Manek przijechali do Hanka na wieś na szpil. Na osiedlu tego meczu niy boło, bo go ino Pepiki pokazywali – Banik groł. Nosz Banik – godoł Manek. Nosz Banik godali Giynek i Manek. Mecz był kiepski, Banik dostowoł szmary. Kiepsko z tym fusbalym. Niy te czasy. Ruch lichy, Górnik spod, Banik spadnie – Energie downo poleciała. Nic sie niy ostało. Nic sie niy ostało. Nic sie niy stało. Ślonzoki nic sie niy stało. Nic sie niy ostało. Ślonzoki nic sie niy ostało. Ślonzoki nic sie niy ostało.

Ja, ja, kiej to niby boło? Bo Katolik inaczej o nos pisoł – niedobrze pisoł o chopach i źle o babach. Niy o wszystkich – raczyj o tych miastowych, o tych z familoków, o gewerkerach i grubiorzach. Pisoł: Niy umiom gospodarzyć – po wypłacie, dugi z ostatniygo miysionca kramarzom oddajom, we karczmie płacom za borg, lichwiarzowi oddadzom chocia procynta od dugu, bo cołkiego borgu niy do rady – za wieli urós.

Niywiela im ostanie. Co im ostanie, to za to nakupiom, co sie do: bombonów do bajtli, szlajfek do bab. Pić i żrać idom do karczmy, bo tam towarzystwo je takowych, jako oni, potym zaś do piyrszego na kreda żyjom – tak wkoło Macieju. Baby niy umiom warzyć, bo za młodu do roboty na szychta uciekały, dziołchy na gruba uciekają, bo chcom mieć swoje kotliki na szmaty, szlify i dałerwele. W mroku sie ściskajom, wiyncyj po dwóch szychtach poradzom, niże niyjedno żyniato baba porzondno na śrzybne wesele. Chopy bez roboty do kościoła łażom, kiej inne chopy w robocie som, siedzom w ostatnij ławce i patrzom kero baba, staro eli modo, na kolanach sztyrnoście stacyjek na pokuta dostała, bo te gizdy wiedzom, iże tako pokuta farorz babom dowo, co ize wynglorzym, briftrejgerym, eli        z kominiorzym rumpluje – tako giełda potrzabujoncych majom, a potrzabujoncym pomogać trza.

Godom ci ta tradycja je żywo. Chopy sie po karczmach smykajom – w karty na piyniondze grajom. Somsiadom sie kartofle i wongiel z pywnic i kamerlików tracom. Niyskorzyj Matsowi locha i dwiynaście, godom ci, dwiynaście prosiów, wtoś ize chlywika wypuścił na łonki bezpańskie i przepadzite. Hankowi koło podiwanioli, Anieli ausgus wyszarpali. Na Babskim Szczwortku sześć bab galoty straciło i jedyn bistynhalter. Przedstow se to! To boło geszikt? Obce to boły? Werbusy, gorole? Niy, niy – najgorszy złodziyj to swój.

Suchoł Hanek tyj godki Mankowyj, suchoł, kiejby piyrszy roz o tym suchoł. Nale o wszystkim już słyszoł. Wiedzioł, bo Manek osprawioł to sto drugi roz. Pedzioł Hanek: Gańba to trocha, nale prowda gorzko. Na szczyńsci u nos jako i wszandy, som i tacy, i tacy. Różne som ludzie, różne tu, różne na wsi – roztomaitych trefisz. Życie to nie je bajka, a ludzie niy som świynte.

Świynte tysz różne som – pedzioł Hanek, naloł Mankowi jeszcze jedna kwitownica, poklepoł po ramiyniu i do drzwi, jako sie należy, odprowadzioł, bo już dziywiyńć na wiyczór pizło, bo do roboty trza, w keryj sie spać niy do.

Hanek, co garścioma żyto i pszenica sioł i tymi samymi garścioma ciasto ze swojej monki na chleby żytnie i bułki pszenne toczył, co z piachu stare papierzyska wykopoł i zanim zbutwiały, zanim pismo zblakło, co nieco spisoł z nich o somsiadach. Hanek co mi osprawioł o Margott i Trudi, o Kokocie, co siebie, rodzina i somsiadów wyzwolić chcioł spod jednego jarzma, a oddoł ich innemu niyrozumnemu panu, o Konsku, co żył wśród swoich do czasu, aż przyszli obcy i go wygnali – o Konsku, co po latach 50 dom w Dobronyndzy kupił i piwo spokojnie sobie sonczył, o Süβie, kerego w Dobronyndzy jedni Żydem, a inni żydkiem zwali. O Hansliku, księdzu dziekanie spod Stalingradu, kaj go Bóg do służby powołoł w zamian za miejsce w ostatnim samolocie hitlerowskim ewakuujoncym rannych ss-mannów.

O Stuhrze – ewangeliku, siedzoncym na wsi w nadziei, że to na końcu świata, gdzie żyje sie zgodnie z pismem i wolnom wolom. O Stanisławiczu, z ojcowizny wypyndzonym do Pięknolasu, przesiedlonym do Jagniontkowa, zmarłym koło Zgnilic.  O Böhme, Polefce, Jeniszku i Jenischku oraz o Goriwodzie – bamdrach ze Dobronyndzy.

Czytał Hanek dzieła i losy śledził: Vitellona, świyntego Hiacynta i świyntej Hyjdwigi, Bolesławów, Władysławów, Henryków i Corvinów, cystersów, Benedykta ze Śląska, zwanego Benedyktem z Polski, Jana z Głogowa, Thurzonów, Fuggerów, Copernicusa. Eichendorffa, Baildona, Dietlów, Schönów, Hegenscheidtów.

Miast i miejsc się nazwiedzoł i nasztudiowoł: Katowice, Gliwice, Mszana, Tarnowskie Góry, Opole, Wrocław, Praga, Magdeburg, Miśnia, Merseburg, Landshut. Na cmentarze przy Kozielskiej, przy Francuskiej i na kirhofie Hutniczym rozmyśloł o Troi i Kartaginie.

W Świyntochłowicach za lager Eintracht i obóz Zgoda się wstydził. Za cygaństwo i milczenie o nim. Zgoda statuowała exemplum – bo lagrów po wojnie światowyj drugiej boło tela, iże Hankowi na reszerszowanie wszystkich życia by niy stykło.

Mioł Hanek co oglondać, czytać, słuchać.

Mioł tysz mamusia, co z nim za bajtla grała we szpiclowanie cygaństwa, mioł opy i starzika, oma i starka, skarbnika, gołymbie, kupfer i gwoździe. Poradzioł Hanek sznupać po ćmoku i kiej klara polyła, we landkartach, we buchach, we zwojach, we korze birkowyj, na postkartach, we granitach, darni, we sztolniach i kuźniach – wszandy.

Mioł życie swoje, co mo poczontek i koniec. Koniec każdego ranka i każdego wieczora zaś je bliżyj niźli dalyj.

Hanek czas cynił, mało godoł, bo kiej godosz, to niy słyszysz, a słuchanie, to nauka. Słuchać trza, słuchać. Wto sucho i widzi, tyn mondrzeje a jego dzieci niy bydom gupie i w żodne cygaństwo niy uwierzom ani zbamońcic sie niy dadzom. To już je coś. Kiej odsiejesz reguły prowdziwe ode oszukanych, to logika chycisz, matymatyka cołko, nauki inżynierskie: gwarków, kuźników, rynkodziylników – muzykantów, malyrzy, architektów. Bez matymatyki niy ma mondrości i niy ma piynkna.

Niy prosił mie Hanek na pogrzyb – pedzioł mi wprzódzi, downo, downo tymu, a możno jeszcze downiyj: Pogrzyb to niy wesele, prosić niy trza. Tyś je mody, do modych som wesela i krzciny. Tam je piyknie, tam je poczontek przodka i zadku. Na pogrzebie nie ma nawet końca. Koniec tyż umrzył.

Udajom żałobników, a sie cieszom, co majom spokój z tobom i tela. Radujom się łoszkliwcy po cichu, iże ich już niy bydziesz sztyrowoł.  Na pogrzebie je cygaństwo, udowanie. Niy przyłaź, bo kiej bydziesz ślintoł, to sie w dole przewróca, abo głymbiyj ze sromoty zakopia. Niy chca, cobyś bezy mie ślintoł. Lepi, kiej pódziesz do mie do dom, klucze mosz, i siedniesz w moim fotelu, zrobisz tyju, pojysz anyżków i chwila poczytosz. Dom je downo przedany, jak i reszta, nale przedanie nabiere mocy prawnyj, kiyj ty podpiszesz. Wierza, iże ksionszki, landkarty i moje pisanie zabieresz do sia – szkoda ich, niych sie niy marnujom.

Proszony, niy proszony, poszołżech na kirhof, bo Hanka terozki niy ma i wto mi zakoże? Poszołżech oboczyć, eli to niy wic Hankowy ta jego śmierć. Możno ino za bozna robi… Możno, kiej już śruby przykryncom ostatni gwóźdź na zimno kuty wbijom, to Hanek zaklupie w truła i wrzaśnie: Otwiyrejcie, otwiyrejcie, śmierci niy ma, niy ma śmierci – sprawdziołżech.

To wielkie cygaństwo, śmierć to niy je kostucha, a ino rubo baba i zynzy nie mo boroczka ino nudelkula – cołkiym sie podała na Wanda, Lukasowo baba. Godom, coch widzioł. Piekła niy ma, bo Pyjtrus na torze niy wachuje, w szkata pieron gro ze Konskiym i ze Hanslikiem. Wrota na ściyżaj rozwarte – wlazuje, wto chce. Anioły i anielice jyno barbarów zurik na ziymia wyciepujom, coby im szansa na pokuta dać.

Niy godali my z Hankiem wiela o końcu – Hankowi to zdało sie egal. Przinajmiyj tyn koniec ostateczny na poważnie to go psinco obchodził – o tym innym końcu rod godoł, chocia bez kwiotki.  Koniec mosz do przodków, bo bez końca to przodki niy som wiela wert. Przodek bez końca to jak bery bojki bez śmiychu zdrowego. Koniec życia? No coś ty? To ajnfach – żyjesz i umrzisz, tela tego – niy ma co filozofować. Za życia myśleć o śmierci to tak, kiejbyś po śmierci chcioł myśleć o życiu.

Niy prosiła mie na pogrzyb Hankowo rodzina, bo mie niy znoli. Jo o nich słyszoł – oni o mie niy. Jakoś mie Hanek rodzinie niy przedstowił – możno go sztyrowały moje studia, możny to, żech trocha ryszawy… Alech som poszoł.  Niy lubia pogrzebów, alech poszoł. Szołżech przi płocie masywnym z klinkieru i takoch se myśloł: Wciepna je, kiej niy bydom widzieli. Możno wsadza mu do kapsy. Bez harmonijki, bez organków, dyć ciynszko tyla lot samotnie strzimać. Niy poradzioł Hanek dugo samymu żyć, musioł se Margott i Trudi przigruchać, to jakoś okrutnie, smutno i gupio kozać mu samotnie czekać na tyn sond zapowiadany. Bab mu do trumny niy wcisna. To sie niy do. Stare organki spróbuja wciepnoć, kiej sie byda nad nim nachyloł przy ostatnim pożegnaniu. A eli bydziy na nich groł, eli niy, no to już niy wiym. Coby niy boł blank som, to jeszcze tego świyntego Antonika od mojij uromy mu wciepna. Tego Antona, Antonika, tego patrona od rzeczy i spraw straconych. Może umartymu pomoże, może pomoże mu, a może nom, coby my tukej, znodli, co on szukoł. Niy je leko, bo leko niy je. Niy je tysz ciynszko – je jako je – tak rzondzioł Hanek. Wsadza mu jeszcze ta jego najmilejszo landkarta od Helwiga Martina. Co by niy błondzioł. Niych wiy i tam, po drugiej stronie, kaj je i skondy. Kajindziy je gorzyj. Ize wolnościom, ize prowdom, że szczyńściym i miłościom.  Możno po śmierci stym jeszcze gorzyj. A swojom drogom, czamu go tu chowiom, na tym smyntorzu w cyntrum miasta? Towarzystwo zacne – godajom. Zacne do nich! Hankowi to egal! Hankowo muzyka może tych nieboszczyków zacnych sztyrować, one innyj muzyki zwyczajne.

Stanołżech przed furtkami, no takimi małymi wrotami. Było ich dwoje. Po lewyj cmyntorz rzymski, po prawyj luterski. Co by Hanek wybroł? Interesant! Nic z tego! Hanek niy mo nic do godania. Wreszcie go majom. Entlich nim rzondzom. Familia wybrała. Wlozłech lewymi. Oddom tyn sygnet z czeskim topazem. Ale komu? Baba Hankowo już niy żyje! Synek? Nikt niy wiy, czy go richtig mioł. No ja.  Godajom, co sie utopił! Godajom, co niy ino synka mioł. Wtoś klachoł ize kimś o jakimś wnuczku. Oddać go braciom? Tego Hanek by niy chcioł. Sygnet je jedyn – bracików trzech. Niy ma co robić ostudy. Kochoł ich, kochoł – doś im szynknoł. Dostali kożdy po dziesiyńć arów, kere im paradnym płotym ize kostki granitwej w żyloznych kyjfisiach ogrodził. Braty, bratami – ojców mieli tych samych, to gyszynki od Hanka braty dostali. Kochane braty, ino światy różne. Rzadko, niyczynsto dało sie im trefić i pogadać. Oni robili na zmiany, on nocom. W nocy piykł, w dziyń sprzedowoł i robioł swoje, na swoim, że swojom.  Terozki byli razym. Wszyscy bracia. Duma ojców.  Dwóch sztajgrów, jedyn elektryk i jedyn majster piykorski. Dzisiok na opy: Mats, Markus i Lukas na wiyrchu, Hanek na dole. W trule otwartyj, kiejby w szoli. Chopcy w mundurach, jak trza – Hanek w czornym ancugu, czornym bindrze, czornych zokach i czornych strzewikach – w biołym hemdzie, jak sie patrzy. Życie Hanek mioł, jakie mioł, niy biydne, a ancug ino jedyn.

Piekarskie łachy do truły sie niy zdadzom. Ancug mu dali. Szykowny ancug modern, niy jakieś tam nasze górnośląskie obleczynie chopskie. Nawet te srybrne spinki od Margott mu do mankietów wpiyli. Po niyj niy mo nic ostać. Niych z Hankiym zniknie ta jego przeklynto baba, ta Margott zło. Niech Hanek do ziymi biere, co jego. Rodzina nic niy chce. Piekarnia Hanek som przedoł. Dom, pola i łonki w Dobronyndzy sprzedoł. Co zrobioł z piyniyndzmi? Niywiadomo! Godajom, co Margott sie wzbogaciła, nale ona dyć downo niy żyje. Godajom, co synkowi na konto wpłacioł, nale on przeca niy mioł syna.

Zarazki zawrom truła, ida, całuja go w czoło. Paskudnie zimne, to niy może być Hanek. Zamykajom go, przykryncajom wieko śrubami. Odkryncajom krziż. Piźli w dzwon ministranty. Jedzie truła na pokład nojniższy. Kopidoły wpuszczajom Hanka do dołu na pasach. Wytargali pasy. Leży bezpiecznie Hanek na dnie.

Biere Mats pioch do garści i piyrszy ciepie na brata. Za nim Markus i Lukas. Trzasko sie piosek ciypany do gruby. Terozki Giynek i Manek, po nich siostry Hankowe i bratowe. Ciepiom i ciepiom. Moc ludzi żegno sie z Hankiem. Przydusić go chcom, coby niy wyloz. Kulajom sie ziarka, kulajom z gorki. Już truły niy widać. Kupka rośnie – ziarka sie kulajom. Ziarka sie kulajom – czas stanoł na chwila. Przestali rzykać
i godać – luftu im zabrakło na chwila. Kulajom sie ziarka, ślady sie po nich zostajom, kiejby jako szlanga sie wiła. Wciongli żałobniki luft i wypuścili, wciongli i wypuścili. Dychajom, kiejby z wody wyleźli głymbokiyj. Wartko ćma sie robi w nowybrze. Proszyni idom na stypa – niyproszyni niy idom na stypa.

Tela by było o Hanku. Styknie i już. Szlus. Basta.
W imiyniu Hanka rzekna ino jeszcze: No to pyrsk! Trzimcie sie, abo sie i puście – egal.

Byleby wom boło echt dobrze, a z wami coby dobrze boło wszelokim Hanysom: elwrom, lebrom, pamponiom, soroniom i hadziajom. Gizdom tysz.

Hanka niy ma i wiyncyj niy bydzie. Co mioł do powiydzynio, to pedzioł. Łosprawioł po naszymu, trocha miyszoł, trocha ślązaczył, trocha polaczył, trocha po polsku, trocha po niymiycku – jako to u nos. Zapisołech trzi ksionszki. Som trzi i tela styknie. Je co czytać. Kiej ino roz i do tego drapko przeczytosz, to se niy przedstowiyj, iżeś już wszystko pochytoł, bo te ksionszki som ze zdań, a zdanie to budowla – po rosyjsku здание, a zdanie to po niemiecku to Satz –  Satz to po naszymu komplet.

Siedziałem sobie popijając kawę z, chciałoby się powiedzieć: bogucickiej porcelany. Z bogucickiyj? Z bogucickiej porcelany? Tak, tak, z bogucickiej porcelany. Z bogucickiej porcelany cieniutkiej, przeświecającej, przez którą oglądałem czerń kawy, jak to Hanek miał w zwyczaju. Jak to Hanek miał w zwyczaju, poprosiłem o podwójne espresso w dużej filiżance, ciepłe mleko w dzbanuszku, cukierniczkę z białym, grubym cukrem. Kiedy kelnereczka z tatuażem niedyskretnie wyglądającym spod rękawa białej koszuli postawiła spodek, na nim filiżankę z kawą, dzbanek z mlekiem, cukier na stoliku, kiedy położyła maleńką srebrną łyżyczkę na spodku, kiedy przymknąłem oczy…

Zmrużył Hanek oczy, brew przekrzywił… to niycołko prowda z tom bogucickom porcelanom, niycołko, bo ta porcelana to je Giesche Porzellan, ja, ja tych Gisze, ja, ja, echt Gische, co to wiysz… – Hanek i po śmierci niy dowoł pokój, i po śmierci nie odpuszczał.

Złapałem za zgrabniutkie uszko, podniosłem, spojrzałem pod światło – jest, jaka być powinna. Postawiłem filiżankę na spodku – jedna łyżyczka malutka cukru, druga, piąta…

Mieszam powoli nie dotykając filiżanki łyżeczką. Spojrzałem okiem alchemika na probówkę zawierającą napój miłosny, oblizałem wargi końcem języka, oparłem łyżeczkę z zaczerpniętą kawą o górną wargę, przechyliłem łyżeczką srebrną i powolutku wlałem kropelkę nektaru na czubek języka. Przeciągnąłem językiem po podniebieniu, pomlaskałem… No! No! Taka jest, jaka być powinna – mocna i słodka. Dolałem letniego mleka. Wymieszałem. Trudno mi będzie bez Hanka.

Zdania to sądy, stanowiska i opinie. Oznajmienie to sąd. Wykrzyczane to sąd. Pytanie to też sąd. Oznajmienie, krzyk, pytanie to zdania. Siedziałem w kawiarence przy katowickim rynku przy kawie według Hankowego przepisu i przypominałem sobie, co tyn Hanek tak doprowdy budowoł, co kompletowoł, co sondził.

Te jego wice i godki, to powtarzanie nieustanne, repetowanie, to duplikowanie kiejby gupiymu, tyn jego chopski upór przy szpiclowaniu cygaństwa. Te rajzy, te drogi, labirynty. Ida w myślach za Hankiym – kaj skryncisz, tam nowo droga, potym zaś nowo. Musisz iść do przodku i nazod, zaś do przodku i nazod, aże droga poznosz i chycisz, co niy o łażynie idzie, niy o droga, ino cobyś łeb podźwignoł, wejrzoł do góry na niebo, na gwiozdy, coby cie gwiozdy wiodły ku piyknie, dobry i prowdzie – cobyś pochytoł, iże trza rajzować ku miłości. Niy ma żodnyj innyj miłości niźli miłość prowdziwo, bo miłość jest piykno i dobro, a prawdziwo miłość, to jest to, do czego moc dróg wiedzie, co cie do prowdy prowadzi. Bez miłości niy ma prowdy, a bez prowdy niy ma miłości. Hanek po prowdzie miłować poradził i miłowoł prowda.

Powolutku dopijam kawę, patrzę na Teatr Śląski. Schodkami do drzwi zawadiackim krokiem zmierza bajtel w spodniach na szelkach. Ciągnie za sobą mamę rudowłosą o zgrabnej pupci i falującym biuście. Świat jest w porządku. Świat jest w porządku z takimi widokami i skojarzeniami. Kożdy widzi, co chce. Kożdy robi, co może.

Płacę za kawę, niedyskretne przedramię kelnerki wysuwa się z białego jak śnieg rękawa koszuli. Tak myślałem… Wychodzę.

Idę ulicą 3-Maja w kierunku dworca, z głośników księgarni bookszpan dochodzi do mnie głos Miroslawa Neinerta nagrany na audiobook i z niego odtwarzany:

Opowieść pierwsza to opowieść o mnie, co to w przeciwieństwie do braci mych trzech nie poszedłem do kopalni, bo życie postanowiłem dzielić między pole po przodkach ze strony matki a piekarnię po ojcu ojca i jego ojca i tegoż ojca. Szczęście swe ceniłem – nie znałem nikogo innego, kto mógłby powiedzieć, że garściami żyto i pszenicę sieje i tymi samymi garściami ciasto z własnej mąki na chleby żytnie i bułki pszenne toczy.

Wykopałem tymi rękoma własnymi, wręcz wygrzebałem pazurami  z piachu stare papierzyska przypominające korę brzozową i zanim do końca zbutwiały, zanim pismo zblakło światło ujrzawszy, zanim litery zanikły w cieple żarówki i świecy, zanim uciekły w oczy Margott, co nieco spisałem z kart rozłożonych na stole kuchennym o moich sąsiadach odwiecznych i o moich sąsiadach ledwo osiadłych, o mojej rodzinie bliższej, o familii dalszej, o Margott, żeby ich w pamięci zachować, żeby prowadzili w wodę lub w ogień mieszkańców Dobronędzy oraz żałobników zgromadzonych nad moim grobem w mieście zbudowanym przez narody i religie trzy.

Jak się historia zakończy, tego nie wiem, bo opowieści się urwały po wypiciu kawy a historia będzie trwała, czy tego ktoś chce, czy nie.

Opowieści to imaginarium prawdy, także te mimry z mamrami o Hanku w tomach trzech.