„Tabakweg” – rozmowa z Kevinem Pyrkiem, autorem książki o śląskim zaułku w Strasburgu

Wersja polska

Pejter Długosz: Zdecydowana większość emigrantów z Górnego Śląska wyjechała do Niemiec. W jaki sposób Twoi bohaterowie znaleźli się więc we Francji, tuż po drugiej stronie granicy?

Kevin Pyrek: Mimo, że akcja toczy się głównie we Francji, bohaterowie książki trafili w pierwszej kolejności do Niemiec. Tak jak zauważyłeś, jest to naturalny kierunek dla Górnoślązaków, a dla Polaków pierwszy kraj „na Zachodzie”. Planem większości z nich było po prostu wyjechać jak najbliżej, gdzie się dało godniej żyć. Na ich nieszczęście, były to czasy, gdy RFN i NRD się łączyły, a nowe państwo już nie tak chętnie przyjmowało obcokrajowców, gdyż musiało zająć się swoimi nowymi obywatelami z Niemiec wschodnich. Ci przyjezdni, którzy nie mieli statusu „Aussiedlera”, nie mieli na miejscu rodziny, stałego zatrudnienia lub mieli problemy z prawem, musieli więc uciekać dalej. Książka „Tabakweg”, choć tytuł nawiązuje do dawnej niemieckiej nazwy ulicy, opowiada o tych, którzy się znaleźli na pewnej „Rue du Tabac”, tuż po drugiej stronie francuskiej granicy.

Kim były opisywane przez Ciebie postacie? Z jaką kulturą się najbardziej utożsamiali? Polską? Francuską? Śląską?

Moi bohaterowie pochodzą w dużej mierze z Górnego Śląska, z takich miast, jak Zabrze, Bytom, Ruda, Mysłowice. Ale na „Tabak” trafiło też wiele osób z innych kątów Polski: Wałbrzych, Pomorze, Kresy… Nie można też zapomnieć o miejscowych, rodowitych Alzatczykach. Mimo różnic kulturowych, łączyło ich jedno: wszyscy byli robotnikami i znaleźli się na tej ulicy po zamknięciu zakładu lub utraceniu pracy. Dla jednych była to kopalnia, dla drugich huta, dla innych jeszcze zakłady tytoniowe. W pewnym momencie zabrakło dla nich miejsca, a żeby dzisiaj w Polsce żyło się lepiej, musieli oni niegdyś wyjechać w poszukiwaniu lepszego jutra. Z biegiem czasu utworzyli własną tożsamość, grawitującą wokół kultury niemieckiej: to tam spędzali swój wolny czas, tam jeździli na zakupy, to wokół języka niemieckiego powstała unikatowa gwara, czerpiąca zarówno ze śląskich, jak i alzackich doświadczeń.

Czy tęsknisz za tym światem, czy też jesteś szczęśliwy, że się z niego wydostałeś? Czytelnik może odnieść wrażenie, że stale balansujesz między czułością, a pogardą. Czego Cię ci ludzie nauczyli, co Ci przekazali?

Nie tęsknię szczególnie za tym światem, choć niczego też nie żałuję. Należało po prostu przez to przejść, ale uważam ten rozdział za zamknięty. Mam bardzo mieszane uczucia co do Strasburga, miasta, w którym się urodziłem. Jak mnie przez długi czas tam nie ma, rozczulam się i ciągnie mnie w rodzinne strony. Jak zaś już tam jestem, patrzę na ten zapyziały świat z pewnym rozczarowaniem i chcę jak najszybciej stamtąd wyjechać. Nie ma tam już tych ludzi, którzy w jakiś sposób wpłynęli na moją tożsamość. Moje postacie są barwne, niekiedy nawet kontrowersyjne, ale nie mogę im zarzucić wad, które najbardziej potępiam u człowieka: złośliwość, arogancja, obrażalstwo. Opisując w ten sposób moich bohaterów, pragnąłem podświadomie wymierzyć policzek tym, którzy mieliby ich za łotrów, udowadniając, że można się z tego pozornie ponurego środowiska wydostać, a jednocześnie być wdzięczny. Z drugiej strony zaś „Tabakweg” ma stanowić przestrogę dla tych, którzy uważają Polaków za naród wybrany, ten godniejszy, uczciwszy i najbardziej pracowity.

 

Ślōnsko wersyjo

PD: Wiynkszość emigrantōw z Gōrnego Ślōnska wyjechała do Niymiec. Tōz jak Twoje bohatyry znodli sie we Francyji, zaroz po drugij strōnie granice?

KP: Mimo, iże akcyjo mo miyjsce z wiynksza we Francyje, bohatyry ksiōnżki trefiyli nojpiyrw do Niymiec. Tak jak dojzdrzołś, je to naturalny richtung dlo Gōrnoślōnzokōw, a dlo Polokōw piyrszy land „na Zachodzie”. Planym wiynkszości z nich bōło po prostu wyjechać jak nojbliżyj, kaj szło lepij żyć. Na ich niyszczyńście, boły to czasy, kej RFN a NRD sie łōnczyły, a nowe państwo już niy tak czynsto przijmowało auslyndrōw, bo musiało zajmnōńć sie swojimi nowymi ôbywatelami z Niymiec wschodnich. Ci przyjezdni, kerzi niy mieli statusu „Aussiedlera”, niy mieli tam familije, stałej roboty abo mieli problymy z prawym, musieli uciykać dalij. Ksionżka „Tabakweg”, choć tytuł nawiōnzuje do downego niymieckigo miana ulice, ôzprawio o tych, kerzi sie znodli na pewnyj „Rue du Tabac”, zaroz po drugij stronie francuskij granice.

Kim bōły ôpisowane bez Ciebie bohatyry? Z jako kulturōm sie nojbarzij utożsamiali? Polsko? Francusko? Ślōnsko?

Moji bohatyry pochodzōm z wiynksza z Gōrnego Ślōnska, z takich miast, choby Zobrze, Bytōm, Ruda, Mysłowice. Ale na „Tabak” trefiyło tyż moc ôsobōw z inkszych kōntōw Polski: Wałbrzych, Pomorze, Kresy… Niy idzie tyż zapōmnieć ô miyjscowych, rodowitych Alzokach. Mimo rōżnic kulturowych, łōnczyło ich jedno: wszyjscy byli robotnikami i znodli sie na tyj ulice po zawarciu werku abo stracyniu roboty. Dlo jednych bōła to gruba, dlo drugich port, dlo inkszych zaś manufaktura tytōniu. W pewnym mōmyncie brachło dlo nich placu, a coby dzisiej w Polsce żyło sie lepij, musieli ôni pierwyj wyjechać za lepszym jutrem. Po lotach utworzili blank nowo tożsamość, grawitujōnco kole kultury niymieckij: to tam jeździyli do szynku na fajrant abo do geszeftu na zakupy, to skuli znajomości niymieckiego powstała unikatowo godka, czyrpionco tak z ślōnskich, jak i alzackich doświadczyń.

Ckliwisz sie za tym światym, czy tyż je żeś szczyńśliwy, iże tam już nie mieszkosz? Czytocz może ôdniyś wrażynie, iże sztyjc balansujesz miyndzy czułościōm, a pulaniym. Czego Cie ci ludzie nauczyli, co Ci przekozali?

Niy ckliwia fest za tym światym, choć niczego tyż niy żałuja. Trza boło po prostu bez to przeleść, ale uwożōm tyn rozdzioł za zawarty. Mom fest miyszane uczucio co do Strasburga, miasta, co w niym sie narodziołech. Jak mie bez dugi czas tam niy ma, rozczulōm sie i ciōngnie mie w familijne strōny. Jak za to już tam je żech, patrza na tyn zapyziały świat z pewnym rozczarowaniym i chca jak nojwarcij stamtōnd wyjechać. Niy ma tam już tych ludzi, co w jakiś sposōb wpłynyli na mojo tożsamość. Moje bohatyry sōm barwne, niykej nawet sporne, ale niy moga ich ancajgować za felery, co nojbarzij potympiōm u czowieka: paskudność, arogancyjo, ôbrażalstwo. Bez ôpisowanie mieszkańców ulicy w tyn sposōb, chciołech podświadomie sprowokować tych, kerzi mieli by ich za gizdōw, udowodniajōnc, iże idzie sie z tego pozornie chachorskiygo środowiska wydostać, a we tym samym czasie być ôdwdziynczny za ich przekaz. Z drugij strōny za to „Tabakweg” mo być przestroga dlo tych, kerzi uwożajōm Polokōw za nacyjo ôbrano, ta spolegliwszo, richtich uczciwo a nojbarzij robotno.