11 listopad 1918 – Orzesze – Radość i łzy. Lista poległych

11 listopada 1918 r. w Orzeszu i na całym Górnym Śląsku świętowano zakończenie Wielkiej Wojny, tak wtedy nazywano I Wojnę Światową. Była to radość przez łzy. W Wielkiej Wojnie poległo sporo Orzeszan i mieszkańców dzisiejszych dzielnic.

Na zdjęciu obraz który otrzymywały rodziny poległych żołnierzy w I Wojnie Światowej

 

Jedni wrócili jako kalecy , często bez rąk czy nóg , z oszpeconymi przez rany twarzami itp. Jak po każdej wojnie mężczyźni wracali do domów z okaleczoną psychiką.Każda wojna ,nawet ta która toczy się w oddali burzy życie lokalnych społeczności. Obowiązkowy pobór do armii państwa którego jest się obywatelem nie pozostawia wyboru, dla prostych ludzi to zawsze kataklizm .Rozstania z rodziną ,niepewność losu swojego i pozostawionych w domu bliskich to zawsze dramat dla męża,ojca,brata.Do tego wojenne przeżycia i wszechobecny widok śmierci.W listopadzie 1918 ciężko było cokolwiek świętować bo państwo niemieckie było bardzo zubożałe po długoletniej wojnie na wyczerpanie. Trzeba było się martwić o proste potrzeby dnia codziennego.Na Górnym Sląsku , jak w reszcie Niemiec panował chaos polityczny. Trudną sytuację gospodarczą skrzętnie wykorzystywali pro polscy agitatorzy oraz niemieccy komuniści ze Związku Spartakusa. Obiecywano ludziom złote góry,dobrobyt itp.Komuniści mieli na Górnym Śląsku problem z bardzo katolicką społecznością.Na pewno nie świętowano wtedy w Orzeszu 11 Listopada 1918 “Dnia Niepodległości Polski” bo Orzesze i kawałek Górnego Śląska przyłączono do Polski latem 1922 r.Reszta Śląska znalazła się w Polsce dopiero w 1945 roku.

Na zdjęciu zołnierze z I Wojny, używano wtedy wielu śmiercionosnych broni, w tym gazów bojowych

Po przyłączeniu do Polski na naszym fragmencie Śląska pamięć o naszych przodkach z I Wojny Światowej starano się wymazać i zatrzeć. Niszczono tablice pamiątkowe i obeliski z nazwiskami poległych . Niektóre przerabiano na pomniki “powstańców śląskich”. Jedynie w nielicznych  kościołach rdzenni mieszkańcy zdołali uchronić tablice ku czci ich poległych bliskich..

Dzień 11 Listopada jako Polskie Święto został ustanowiony dopiero w 1937 r, do tego czasu w Polsce trwały spory różnych partii  kiedy Dzień Odzyskania Niepodległości w ogóle świętować.

Piłsudczycy od początku forsowali dzień 11 Listopada jako święto “ bo wtedy Piłsudski przejął władzę od Rady Regencyjnej” . Początkowo było to święto tylko dla urzędników państwowych .W późniejszych latach władze starały się dodatkowo uatrakcyjnić święto – na przykład w 1932 r. odsłonięto Pomnik Lotnika na placu Unii Lubelskiej. „Kurjer Warszawski”, gazeta związana z opozycyjnym  Stronnictwem Chrześcijańsko-Narodowym, żartował, że jeśli co roku będzie odsłaniany jakiś pomnik, Warszawa zamieni się niebawem w największe lapidarium w Europie.

Polscy Narodowcy uważali że święto powinno być 12 Listopada “ bo w tym dniu Rada Regencyjna powierzyła Piłsudskiemu misję tworzenia rządu”.

Socjaliści z PPS stawiali na 7 Listopada “bo  7 listopada 1918 r. powstał w Lublinie Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej Ignacego Daszyńskiego”. PSL Witosa uważało że święto powinno przypaść  28 października “bowiem wtedy w Krakowie ukonstytuowała się Polska Komisja Likwidacyjna, kierowana przez lidera PSL „Piast” Wincentego Witosa”.Ostatecznie Sanacja po przejęciu władzy i  spacyfikowaniu innych stronnictw ustanowiła w 1937 r “Dzień Odzyskania Niepodległości “ na 11 Listopada. Po II Wojnie komuniści nie powrócili do tego święta ze względów ideologicznych a większość społeczeństwa była niechętna pomysłom przedwojennej Sanacji , obwiniano ich za klęskę z 1939 r. Ważniejsze było dla ludzi święto Konstytucji 3 Maja i święta kościelne.Temat 11 Listopada podjęła w latach 70/80 tych opozycja antykomunistyczna  w PRL , w 1989 r święto zostało przywrócone.

Wróćmy na nasze ,orzeskie podwórko. Pamiętajmy o naszej,prawdziwej śląskiej historii.Pamiętajmy o naszych przodkach którzy polegli w Wielkiej Wojnie  i nie wrócili do swoich rodzin. Poniżej lista poległych z Orzesza i dzielnic. Lista jest niekompletna z kilku powodów.Po pierwsze  nie uwzględniłem osób które w niemieckich archiwach są określone jako “zaginął” . Może to dotyczyć zabitych których nie potrafiono zidentyfikować ale też i jeńców którzy mogli wrócić po wojnie do domów. Po drugie w niemieckich archiwach tworzono  listy na podstawie miejsca urodzenia, a wiadomo że ludzie się pobierali  , przeprowadzali itp. Dlatego też na tej liście nie ma np.min. brakuje takich osób jak Franz (Franciszek) Profaska który urodził się w Dębieńsku Wielkim a następnie razem z rodziną przeprowadził się na Domki Górnicze w Orzeszu.

Na zdjęciu ksiązka Adama Profaski

Jego historia jest opisana w książce Adama Profaski  “ Urodziłem się w Orzeszu na Starych Domkach” , jest to opowieść o dziejach rodziny Profaska z Dębieńska której pewna część osiadła w Orzeszu. Tak więc licząc razem z “nowymi” Orzeszanami tych poległych było dużo więcej.  To byli “nasi chłopcy – nasze synki,fatry i karlusy”.Ich potomkowie ,rodziny dalej żyją w Orzeszu i dzielnicach.Trzeba zakończyć wymazywanie naszej śląskiej historii.

Orzesze

Ankes Otto, Babczinski Franz, Bernard Legensfeld, Blasa Paul, Blaski August, Botor Johann, Brzyzek Karl, Chroszcz Franz, Ciesla Johann, Czabainski Otto, Czarnitzki Reinhold, Cyron Teodor, Erm Paul, Gamrot Johann, Gersok August, Glodek Adam,, Gornik Paul, Heinrich Rudolf,Hensel Josef, Honisch Josef, , Kaczmarczyk August, Kaczmarczyk Theodor, Kalarus Johann, Kowalski Alois, Kroll Paul, Kristof Richard, Krizowski Johann, Krystok Wencel, Kosack Ludwig, Kortz August, Maczion Emanuel, Maicher Emil, Mucha Teofil, Muller Rafael, Nowak Franz, Nowak Johann, Olschowka Julius, Orschulik Josef, Otrzonsek Josef, Otrzonsek Leo, Pacha Johann, Pazurek Franz, Pillar Georg, Pitrowski August, Profaska Ludwig,Rakoczy Johann, Roesner Valentin, Rudolf Heinrich, Schier Friedrich, Schier Richard, Schliwka Richard, Schymik Karl, Schmatloch Josef,Sczepan Paul, Seeman Oskar, Siegel Robert, Skowronek Emanuel, Skutella Karl, Sladeck Johann, Sliwa Paul, Smakowski Paul,Smela Karl, Sonnenfeld Heinrich, Sorauer Jacob, Spendel Ludwig, Spyra Joseph, Stebel Karl, Wywioł Franz, Wilczek August, Wilczek Johann, Zielonka Franz.

Gardawice

Bainczyk Johann,Borczyk Johann,Brzoska Johann,Burzinski Josef,Cmiel Karl,Gasda Anton,Gasda Johann,Goraus Dominik,Habraschka Johann,Kowalski Alfons Joseph,Loewy Max,Nogly Karl,Parchainsky Wilhelm,Parchainski Ludwig,Pawelczyk Eugen,Plawetzki Heinrich Anton,Pollok Wilhelm,Przyklenk Johann,Schosctock Viktor,Schostock Wilhelm,Sielski Paul,Smorz Franz,Smorz Alois,Sosna Johann,Spiołek Julius,Straus Alfred,Wrobel Johann,Machuletz Franz

Woszczyce 

Barczyk Richard,Baron Josef,Dlugon Karl Robert,Grzegorzitza Franz,Grzegorzitza Joseph,Grzegorczyk Franz,Hazel Ludwig,Krett Teodor,Lesnik Franz,Musiol Eduard,Musiol Sylwester,Obracaj Franz,Plonka Faustin,Schostock August,Skotniczny Franz,Skutella Ignatz,Smusch Josef,Spendel Johann,Spendel Wiktor,Strzoda Julius,Tenschert Paul,Wannicke Helmut,Witalla Johann,Weierstrass Eduard,Witalla Karl,Witalla Thomas August,Zajonz Alois

Zawiść

Bartsch Karl,Boidel Josef,Bulla Franz,Chrobok Thomas,Czardybon Paul,Czysch Gustaw,Dudek Josef,Dyczka Edmund,Dyczka Josef,Dyrna Joseph, Dyrna Andreas,Dytko Stephan,Fudalla Hugo,Huber Johann,Jendro Paul,Kansy Johann,,Kuckloh Johann,Kupilas Ignatz,Kurzok Theodor,Matusczyk Wilhelm, Menzel Adam,Musiol Jakob,,Lange Carl,,Pajonk Joseph,Panek Otto,Rother Ernst,Schromek Franz Anton,Seeman Ernst,Spendel Adolf,Spendel Franz,Spendel Karl,Stachula Franz,Stachulla Karl,Stenzel Johann,Swiaczny Jakob,Strzoda Johann,Tomczok Johann,Walla Johann,Werner Joseph,Wollnitz Wilhelm

Zazdrość

Biela Adolf,Bienek Stefan,Faruga Paul,Janik Bartholomeus,Jargon Jakob August,Jaworski Theofil,Kowolik Paul,Kurcok Jakob,Musiol Johann,Orzechowski Jakob,papior Alexander,Paschek Vincent,Stycz Johann,Thomann Stefan,Wittek Franz,Wittek Johann,Wittek Robert,

Zgoń

Adamiec Josef,Balcarek Franz,Botor Franz,Branczik Franz,Brzonkalik Josef,Brzonkalik Johann,Bujok Franz,Dyrda Alois,Dyrda Franz,Jaworski Anton,Kasprowski August,Kasprowski Wilhelm,Krett Anton,Krett Vincent,Krett Maximilian,Krzezowski Johann,Kurpas Franz,Kurpas Wilhelm,Laqua Paul,Matuszczyk Josef,Pawlitza Karl,Polczyk Johann,Porwol Franz,Schroda Erwin,Reichard Georg Max,Choen Georg,Skutella Franz,Strzoda Theodor,Suchon Franz,Suchon Wilhelm,Wallasch Wilhelm,Walleczek Johann,Walleczek Josef,Wielek Johann,Zacher Vinzent

Jaskowice

Babczinski August,Czysch Wilhelm,Dluczyk Karl,Honisch Max,Kampka Richard,Masalski Viktor,Wilczek Karl,Zubel Urban

Zawada

Gawelik Bernhard,Hannak Paul,Hermann Dominik,Lipina Rudolf,Malcher Stefan,Nalepa Albert,Nalepa Paul,Ogierman Max,Ogierman Wilhelm,Paschek Vincent,Pischelok Johann,Plaschyk Josef,Porwolik Paul,Schlapkoh Johannes,Schymik Alfred,Schymik Karl,Smorz Franz,Wittek Johann,Wittek Paul,Zarnowski Stanislaus,Zdzieblik Paul,Zipzcer Franz

Mosciska

Jelen Alex,Juranek Ignatz,Kalus Alexander,Kempa Josef,Lokwentz Joseph,Pajonk Josef,Prassol Joseph,Schier Johann,Schwarz Franz, Schwarz Joseph, Schwarz Karl

Królówka

Bainczyk Vincent,Jaworski Robert,Kasprowski Wilhelm,Kozubik August,Krentorz Wilhelm,Musiol Jakob,Schostok Josef,Spiolek Julius

11 Listopada zapalmy symboliczną świeczkę na cmentarzu pod krzyżem , albo chociaż przypomnijmy sobie o naszych przodkach którzy w tym dniu w 1918 r. świętowali koniec Wielkiej Wojny ale jednocześnie opłakiwali poległych i troszczyli się o tych którym udało się przeżyć ten straszliwy konflikt.

Na spisach poległych zachowałem oryginalną niemiecką pisownię , widać błędy literowe w imionach i nazwiskach . Proszę o wszelkie informacje i zdjęcia nt. naszych przodków poległych na frontach I Wojny Światowej na mail

stowarzyszenie.orzesze@gmail.com

Przy spisie poległych korzystałem z niemieckiej bazy danych Getbas.geneology.net

inne informacje : materiały własne,książka Adam Profaska ” Urodziłem się w Orzeszu na starych domkach”oraz artykuł  https://wachtyrz.eu/wspomnienia-z-orzesza-i-okolic-19-i-20ty-wiek-z-pamietnikow-rodziny-profaska/

Dziękuję p. Anna Bańczyk za pomoc w kompletowaniu Listy Poległych.

Adam Kopczyński – Stowarzyszenie Miłośników Miasta Orzesze