Papuasy a Fojerman (7) Sadzymy kokosy
Dejcie pozōr: Tekst prosty bōł pisany zarozki na laptopie, a tekst we kursywie bōł piyrwej pisany we hefcie, jak niy mioł żech przi sia laptopa, a dziepiyro potym sam wrażōny.
Sadzymy kokosy
2025.07.10. godz22 (WEW): godz 14:00 (WAR)
Po przijeździe znad Sepiku do Kunjingini poszli my, kery mioł chynć, za chwila ze cołkōm miejscowōm dzieciarniōm a ksiyndzym Michałym (tym ze Wrocławia) nad miejscowo rzyka sie ôkōmpać. Po drōdze pokazowali nōm swoji chałupy, kaj kery miyszko a mo swoja świnia. Te wieprzki trzimiōm tam przi chałupach we zegrōdce, we takich barzołach, pod rzić we marasie, możno coby miały chłōdek, a smrōd tam je taki, co we cołkij wiosce czuć. Dyć, świnia je świnia, a swoji je we wercie.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
We wieczōr posiedzieli my trocha przi piwku ze farorzami. Terazki już wiym trocha wiyncyj, a możno nic niy pōmyla: miejscowy farosz – Gabriel je na urlopie, tak samo jak ks. Stanisław, rezydynt ze Polski. Beztōż zastympujōm ich o. Carlo ze Filipin (przijechoł do Papui latoś), ks. Michał ze Wrocławia (we Papui ôd grudnia) i o. Michel ze Konga, kery do Kunjingni przijechoł tydziyn tymu. Uczōm sie ôni jeszcze jynzyka. Mōm pora fotek ze o. Carlo, o. Michelem, a ks.Michałym. We wieczōr te młode farorze ze Szymōnym a Martynkōm grali we chińczyka.
2025.07.11 godz. 7:25 (WEW), 2025.07.10 godz. 23:25 (WAR)
Teraz je rano, trza stować, bo za chwila ruszōmy ze Kunjingini ôd naszych gospodorzōw: o. Carlo, ks. Michała, a o. Michela do Wewak do Szymōna. A we wieczōr mōmy tref ze biskupym Jōzefym w Wewak.
2025.07.11 godz 14:30 (WEW), godz. 6:30 (WAR)
Po trzech dniach rajzowanio sōm my nazod we Wewak, kaj je ciepło woda we kokotku, a sztrōm wyłōnczajōm yno niykedy, tōż mōmy porōwnani z tym, co my widzili we strzoda a sztwortek nad Sepikym. Dyć jo se tak terazki myśla, co te Papuasy sōm pora wiekōw za nami, ale możno warciyj do sie pōmiynić natura Papuasa, jak natura niyjednego Poloka. Byście widzieli ta jejich pokora, dobroć, ôtwartość a szczyrość, tego muszymy sie jeszcze dłōgo uczyč. Aże mi było gupio, jak te dziecka nosiyły nasze tasze, a my szli bez nich a ledwa my dychali z tego hycu. Mōm nadzieja, co te usłōgowani było ze grzeczności, a niy, co jich tak kedyś nauczyli te kolōnizatory. Wiela jo żech sie razy z kożdym prziwitoł, z niykerymi możno po 10 razy, bo wszyjscy byli podani na sia, a kożdy rynka wyciōngoł. Fotek tyż my narobiyli, a ôni nōm tyż, ci co mieli mobilnioki we Kunjingini, bo tam nad Sepikym to żodyn chyba niy mioł mobilnioka, bo tam niy ma ani zasiyngu. Drōga ze Kunjingini do Wewak zajyna nōm kole trzech godzić. Dyć, czy to idzie mianować drōgōm? Dziurōw tela, co we Polsce downo by była zawrzyto. Te szofery sie mōszōm nakryncić. Takich drōgōw we Ojropie niy treficie. Dziura na dziurze, ôroz wymulōne pōł drōgi, przepaść pora metrōw na dōł, a żodnego znaku. We wieczōr mōmy we planie wieczerzo ze biskupym we restauracyji.
2025.07.11 godz.20:30 (WEW), godz. 12:30 (WAR)
Sōm my po wieczerzy ze biskupym. Najedli my sie roztomańtych krabōw, krewetkōw a inkszych rybōw, kery se co tam wybroł. Wino było jednaki dlo wszyjskich. Dyć najedzōni byli my wszyjscy aże za tela.
2025.07.12. godz 17:40 (WEW), godz. 9:40 (WAR)
Dzisiej rano byli my we sklepach a na torgu. Tyn piyrszy sklep bōł taki normalny, barzij cywilizowany, za to tyn drugi taki „miejscowy“ ze kasōm za kratami. Tam żech mioł strach wyciōngać telefōn. Potym pojechali my na torg, kaj nas chcieli rozdeptać, tela norodu. A te roztomańte zieliny, ôwoce a jarziny porozkłodane na ziymi. Dziepiyro na drugij strōnie było trocha luźniyj, tam kaj były roztomańte lokalne pamiōntki. Trocha fotek my porobiyli. A potym zaczło padać, a wyłōnczyli sztrōm i siedzieli my bez cołki dziyń w dōma. Trocha my pograli we bilarda. Jo żech wygroł ze Martynōm, za to ôna wygrała z Farorzym.
2025.07.13 godz 22:30 (WEW), godz. 14:30 (WAR)
Wczora praje cołki dziyń padało i niy było sztrōmu, tōż była zimno woda do kōmpanio a Jōzef bezmała tak zmorz, że mu było zima bez cołko noc. Rano mieli my mszo ô 8:00 we kaplicy z naszym Farorzym, a potym po śniodaniu mieli my piknik nad morzym. Wziyni my ze sobōm trzi małe dziołszki ze familije ôd szymōnowyj kucharki – Szily. Cōż kej my sie niy poradziyli z nimi dogodać, bo ône znajōm yno tok pisin. Dyć i bez tego sie z nami piyknie bawiyły, kōmpały sie we morzu a pływały lepszy ôdy mie. Po połedniu przepadowoł deszcz, a my byli na kawie u diakōna Janusza. Rozważujymy, jako bydzie pogoda, bo jutro mōmy płynyć na 2-3 dni na jakoś wyspa na morzu. Możno Farorz wyrzyko ta dobro pogoda, bo wiym, co chcioł by tyż tam popłynyć. Wiycie, jak te misjōnarze poradzōm sam piyknie ôzprowiać roztomańte historyje ze życio Papuasōw. Szło by to nagrować a potym puszczać, dyć niy wiym, czy ôni by sie na to zgodziyli.
2025.07.14 godz. 10:30 (WEW), godz. 2:30 (WAR)
Dzisiej za chwila płynymy na morze, na wyspy Yuo Island a Kairiru. Tam bezmała niy ma krokodylōw, ani ludożercōw, za to mogymy trefić tam rekiny, abo piratōw. Jak dobrze pudzie, to mōmy byćc nazod jutro, abo we strzda. Mōmy ze sobōm swoji jodło, a pościel do spanio, za to piniyndzy Szymōn niy kozoł brać, bo sklepōw tam niy ma, a po co majōm ôkraś wszyjskich, jak mogōm yno jednego. Sztrōmu tyż tam niy ma. A co je? Tego sie hned dowiymy, yno piyrsze muszymy zajechać trzi sztwierci godziny autym do Boiken, a potym popłynyć jeszcze łōdkōm. My ze Martynōm zaś bydymy poszkodowani, bo jadymy we aucie na pace, tōż niy bydymy mōgli porzykać ze Farorzym w czasie rajzy. Jak bydzie trocha czasu, to popisza co we hefcie, bo laptop czakoł bydzie na nas sam we Wirui w Wewak u Szymōna.
2025.07.15 godz. 15:30, godz. 7:30 (WAR)
Sōm my ôd wczora na rajskij wyspie – Yuo Island. Jo Wōm powiym, sam je rychtyk jak we raju. Przipłynyli my wczora kole połednia. Malutko wysypka, miyszko sam ze 100 ludzi. My mōmy dōmek dlo gości: 10 m ôd morza, elegancki, ze srogōm werandōm, a izbami. Chałupka je ze szperplaty, żōłto – modro, powiesiyli my śłōnsko fana i se dychōmy. Morze szumi, biyr szmakuje, idzie sie kōmpać, ôglōndać rafy koralowe, zbiyrać muszle. Trza yno dać pozōr, bo niykere muszle uciekajōm, jak sie ich chce chycić. Jakiś kraby w nich siedzōm. Doôbkoła chałupki roztomańte palmy, kokosy a inksze piykne leluje. Brauza tyż mōmy\: kibel z wodōm deszczōwkōm. W nocy śpiymy na madracach pod moskitierami, ale sam mōmy ta chałupka ekstra dlō nas za 75 Kina ôd ôsoby. Piyrszy roz widza, co miejscowi ludzie coś majōm swojigo, jakiś geszeft. Przed schodami stoji miska z wodōm, coby nogi płōkać ze piosku. Wrawo woda we termosie na kawa nōm noszōm. Sztrōmu niy ma, internec je, ale trza szanować mobilnioki a powerbanki, bo dziepiyro jutro jadymy nazod do Wewak. Dzisiej rano byli my na mszy, co ôdprawioł po polsku ks. Rōman, ale byli z nami miejscowi ludzie, bo teraz niy majōm sam na stałe swojigo farorza. Posłōchali my czytanio, wanielije, a pora pieśniczkōw w jynzyku tok pisin. Po mszy popłynyli my na inkszo wyspa – Kairiru, podziwać sie na gorki zdrzōdła. Trocha my sie tyż wykōmpali w tyj gorkij wodzie, yno trza było dać pozōr, coby sie niy dać uwarzić w tyj gorkij wodzie. Sama plaża niy tako piykno, jak ta przi naszyj „ślōnskij“ chałupie, tōż napiyli my sie yno kokosa, co nōm gospodorze urwali prosto ze strōmōw, a pojechali my nazod. Sam mōmy swōj raj: kōmpiymy sie, zbiyrōmy muszle, a terazki dychōmy we ciyniu. Jakiś synek prziniōs Martynie pora muszli za lizoki. Zaczōn ôd takich 3-4 cm, a skōńczōł na takich ponad 10 cm. Musioł mu Szymōn pedzieć, co już nōm styknie, bo by nōm możno za chwila jakigoś elefanta prziniōs. Bydymy sam do jutra rana i trza wracać do Wewak, a we piōntek wylatujymy już z Wewak bez Port Moresby do Mount Hagen. Tam bezmała sōm gōry, tōż zaś co inkszego. Jo se teraz siedza we ciyniu pod chałupōm, Farorz kōnsek dalij rzyko. Mōmy sjesta, kożdy chwila dlo sia. Kokoty tyż siedzōm cicho, chocioż w nocy trocha pioły. Niy tak, jak nad Sepikym. A prosia tyż sam kajś majōm, bo rano było go słyszeć. Haziel je w jednyj budzie ze brauzōm. Nawet spłōczka je, yno trza dō niyj kiblym woda naloć. Musza kōńczyć, bo keryś tam nady mnōm chodzi we chalupie, tōż strach mōm, że mi sie to zarabuje na głowa. Dobrze, co to niy sōm Farorz, bo widza go siedzieć nad wodōm. Psy sam jakiś chodzōm, ale niy wyglōndajōm groźnie. Barzij sie boja tych muszli, co uciekajōm przedy mnōm po plaży, abo wynżōw we wodzie. Tako jakoś trocha hrubszo glizda, kole pōł metra dłōgo, łaziyła we wodzie a mie straszyła.
c.d.n.
