Didactica magna 6

Aleksander Lubina
Do przeczytania, przemyślenia i uaktualnienia

8. LdL
„Uczenie się poprzez nauczanie.
Metodę Uczenie się poprzez nauczanie poznałem, przygotowując się do egzaminu specjalizacyjnego w roku 1995, a podczas seminarium w CODN/ORE, prowadzonego w 2010 przez dr Marzenę Żylińską z Torunia miałem możliwość zapoznania się z jej współczesnym zastosowaniem.
Uczenie się poprzez nauczanie (Lernen durch Lehren/ Learning by teaching) jest metodą zorientowaną na działanie – uczący się przyswaja sobie sprawności, umiejętności, wiedzę
i kompetencje poprzez wspólne/wzajemne nauczanie/uczenie się.
Homines, dum docent, discunt (ludzie uczą się podczas nauczania) – pisał Seneca w Epistulaemorales ad Lucilium 7.
W roku 1795 Szkot Andrew Bell opisał wzajemne nauczanie, zaobserwowane na misji w Madrasie. Pomysł podjął Joseph Lancaster – tzw. Szkoły Lancastera, które od 1815 znalazły naśladowców we Francji w „ècolesmutuelles“. Działo się tak z powodu rosnącej liczby uczniów i tym samym z braku nauczycieli. założeniem nie było uczenie się poprzez nauczanie – tutorzy pojawili się tu z powodów ekonomiczno-politycznych.
Na podobnych zasadach funkcjonowała szkoła dla dzieci bezrobotnych z początkiem lat 30. XX wieku w Mikołowie.
Systemowe uczenie się poprzez nauczanie z celami pedagogicznymi wiąże się z Georgiem Kerschensteinerem, który podkreślał dydaktyczną zasadę samodzielności, spontaniczności
i manualności.
W latach 80. XX wieku Jean-Pol Martin w swej pracy doktorskiej i innych pracach kładzie nacisk na interakcje w zespole klasowym. Tworzy on sieć szkół pracujących według zasad psychologii humanistycznej i kognitywnej.
Jego dzieło kontynuuje Joachim Grzega, koncentrujący się na przekazywaniu wiedzy podstawowej, budowaniu platform projektowych i opanowaniu kompetencji kluczowych.
W Japonii metodę popularyzuje Guido Oebel, w Rosji – Alina Rachimowa, a w Kolumbii – organizacja pozarządowa FUNDAEC, w Polsce – Marzena Żylińska z Torunia.
(źródła – wiki)
W praktyce postąpiłem tak: zapoznałem się z literaturą przedmiotu autorstwa Jeana-Pola Martina i myślami jego epigona Joachima Grzegi.
Następnie zapoznałem się z dokumentacją pedagoga i wychowawcy klasy na temat zespołu klasowego – rodzice i uczniowie odpowiedzieli na pytania ankietowe dotyczące ich oczekiwań wobec nauczania języka niemieckiego.
Uczniowie i uczennice klasy 1. i 3. gimnazjum w pierwszych miesiącach nauki wdrożeni zostali do pracy w grupach poprzez zastosowanie tzw. grupy rosnącej, grupy homogenicznej, grupy heterogenicznej oraz tutoring i mentoring.
Uczennice i uczniowie klasy 1. i 3. gimnazjum samodzielnie utworzyli po 4 grupy czteroosobowe w (każdej grupie są chłopcy i dziewczęta kontynuujący
i rozpoczynający naukę języka, wykazujący różny poziom wiedzy ogólnej
i zainteresowań (znajomość języka angielskiego, uprawianie sportu, gra na instrumentach muzycznych i zdolności oraz doświadczenie plastyczne).
Uczniowie i uczennice otrzymali indywidualne i grupowe karty pracy (portfolio), na których opisowo oceniają swoje dokonania językowe oraz ogólnokształcące, zadania domowe
i projektowe oraz sprawdziany.
Co najmniej raz w miesiącu przeprowadzamy krótką informacje zwrotną, a co kilka miesięcy ewaluację. Odbyły się też dwa spotkania z rodzicami w celu dokonania oceny efektów zastosowania przedstawionej metody.
Uczniowie, pracując w grupie, zmieniają się rolami ekspertów, zależnie od oczekujących ich zadań:
1. sporządzanie notatki lekcyjnej,
2. indukowanie zasad gramatycznych,
3. kognitywizacja pojęć i praca semantyczna,
4. przygotowanie zadań domowych:
a) korzystanie z materiałów przygotowanych samodzielnie oraz przez nauczyciela,
b) korzystanie ze źródeł internetowych (Wikipedia, strony TV, strony www. instytutów kultury i partii politycznych państw niemieckojęzycznych, strony www. Dzienników
i periodyków, strony www. UE),
c) korzystanie z językowych materiałów interaktywnych,
d) komunikacja poprzez pocztę elektroniczną i komunikatory internetowe,
5. dokumentacja pracy lekcyjnej przy użyciu mobilnych nośników informacji,
6. przygotowywanie prezentacji zewnętrznych (w klasie), na stronę internetową, a także wystąpień zewnętrznych (np. oprowadzanie po zwiedzanych miejscach {muzea, zakłady przemysłowe, skanseny, instytucje kultury i sztuki} i miejscowościach,
Uczniowie wspierają się wzajemnie.
Uczenie się poprzez nauczanie umożliwia skuteczne, skoncentrowane na uczniu (learnerorientedinstruction) i realizowanie podstawy programowej.
Uczniowskie opinie o zastosowaniu metody
Zalety
• Możliwość wspólnego odrabiania zadań i nauki na sprawdziany. (3x)
• Możemy sobie pomagać. (2x)
• „Co dwie głowy to nie jedna ☺”
• Możliwość pomocy przy trudnych zadaniach.
• Rozmowy podczas lekcji na aktualne tematy.
• Rozmowy o języku niemieckim.
• Możliwość współpracy z kolegami.
• Jest łatwiej. (2x)
• Możliwość zrobienia „burzy mózgów” i połączenia wiadomości poszczególnych osób.
• Pracujemy wszyscy razem i łączymy swoje siły.
• W mniejszych grupach jest mniej kłótni. Gwarantują większą uwagę.
• W małych grupach można się lepiej dogadać.
• Działamy szybciej. (2x)
• Łatwiej się czegoś nauczyć, dowiadywać się wielu rzeczy. (2x)
• Łatwiej jest pracować.
• Pracę można rozłożyć dla kilku osób.
• Jest wesoło ☺.
Wady
• Kłótnie na temat zajmowanych pozycji w grupie. (2x)
• Trudności w komunikacji. (2x)
• Nie zawsze trafiamy do grupy, do której chcielibyśmy należeć. (2x)
• (INDYWIDUALNE) Mogłaby być z nami XY ☺.
• Czasem zbyt dużo zamieszania.
• Niekiedy straszne, przesadne i niepotrzebne wygłupy, przez co tracimy czas.
• Niejednakowe zaangażowanie w grupie.
Ewaluacja opracowana i zredagowana samodzielnie przez uczennice i uczniów.
Wybranabibliografia
Jean-Pol Martin (1983): Aktive Schüler Lernen besser – Neue Wege im Französischunterricht. Monachium
Jean-Pol Martin (1984): Schüler organisieren ihren Unterricht selbst. Neue Wege im Französischunterricht. Monachium
Jean-Pol Martin: Für eine Übernahme von Lehrfunktionen durch Schüler. w: Praxis des neusprachlichen Unterrichts. 4/1986. str. 395–403
Jean-Pol Martin: Schüler in komplexen Lernumwelten. Vorschlag eines kognitionspsychologisch fundierten Curriculums für den Fremdsprachenunterricht. w: Praxis des neusprachlichen Unterrichts. 3/88. str. 294–302.
Jean-Pol Martin: Das Projekt „Lernen durch Lehren“ – eine vorläufige Bilanz. w: Henrici/Zöfgen (Hrsg.): Fremdsprachen Lehren und Lernen (FLuL). Themenschwerpunkt: Innovativ-alternative Methoden. 25. Jahrgang (1996). Tybinga: Narr, str. 70–86
Jean-Pol Martin (2004) in: Treibhäuser der Zukunft – Wie in Deutschland Schulen gelingen. Eine Dokumentation von Reinhard Kahl und der Deutschen Kinder- und Jugendstiftung. Wydanie 1, Beltz, Weinheim 2004, (3 DVD)
Jean-Pol Martin, Guido Oebel (2007): Lernen durch Lehren: Paradigmenwechsel in der Didaktik?, w: Deutschunterricht in Japan, Zeitschrift des Japanischen Lehrerverbandes, zeszyt 12 / jesień 2007, ISSN str. 4–21

9. Content and Language Integrated Learning (CLIL.)
Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe.
Dostosowałem wymagania edukacyjne stawiane uczniom i uczennicom, z którymi współpracuję:
• Zapoznałem się z dokumentacją ucznia:
– przede wszystkim z opinią PPP i z zaleceniami.
• Określiłem sytuację edukacyjną:
– liczba godzin przedmiotu nauczanego (języka obcego),
– umiejscowienie godzin w tygodniowym planie nauczania klasy/grupy,
– skład zespołu nauczającego daną klasę/grupę,
– dostępne media,
– cele formalne nauczania przedmiotu (języka obcego).
• Przeprowadziłem ankietę z uczniami i rodzicami na temat doświadczeń edukacyjnych i oczekiwań.
• Założyłem adres elektroniczny dla grupy w celu uproszczenia komunikacji.
• Analizuję i redukuję treści:
• Wybieram problematykę (zgodnie z podstawą): – wspólnie z uczniami koreluję ją
z zadaniami i celami innych przedmiotów.
• Uzgadniam cele (w miarę możliwości indywidualne) wspólnie z uczniami.
• Wdrażam do pracy lekcyjnej i pozalekcyjnej.
• Wdrażam do samooceny: ( Ocenianie przez innych a samoocena)
– ocenianie przez innych – w przypadku egzaminów formalnych,
– samoocena –
‘…największą jej wartością jest motywacja i skuteczne sterowanie procesu uczenia się.”
Załączony fragment pochodzi z:
Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie.
– 2001 Council of Europe, 2003 CODN
• Przeprowadzam okresowo krótkie feedbacki ustne i dłuższe pisemne.

Przeanalizowałem podstawę programową:
CZĘŚĆ WSTĘPNA PODSTAWY PROGRAMOWEJ DLA GIMNAZJUM I LICEUM
Szkoła oraz poszczególni nauczyciele podejmują działania mające na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb
i możliwości.
Celem kształcenia ogólnego na III i IV etapie edukacyjnym jest:
1) przyswojenie przez uczniów określonego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyk;
2) zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów;
Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego na III i IV etapie edukacyjnym należą:
3) myślenie naukowe – umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opar tych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa;
5) umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi;
7) umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się;
8) umiejętność pracy zespołowej.
(podkreślenia własne)
Realizacja:
Uczniowie i uczennice podczas realizacji tematów, np.:
1. Człowiek – różnymi technikami malowali portrety lub sporządzali reprodukcje znanych twórców i pisali ich biografie;
2. Dom – robili plakaty, makiety, poznawali różne domy w Gliwicach
i okolicy, byliw muzeum i poznawali architekturę dawnych domów wiejskich
i miejskich;
3. Życie rodzinne i towarzyskie – robili prezentacje multimedialne: Moja ojczyzna bliższa, dzięki stronom www, TV i gazetom poznawali czynności życia codziennego, formy spędzania czasu wolnego, święta i uroczystości w państwach niemieckojęzycznych;
9. Kultura – sporządzali prace plastyczne, śpiewali utwory muzyki rozrywkowej i klasycznej (w tym religijnej), poznali epokę i twórczość J.S. Bacha i jego Pasję wg św. Jana, pisali wiersze i fragmenty prozy, oglądali filmy i czytali prasę, przedstawiali „prasówki”;
4. Szkoła – odrabiali w językach obcych zadania z pozostałych przedmiotów – szczególnie
z biologii, a często i matematyki, przygotowali rollplay: Szkoła oczami ucznia, rodzica, nauczyciela i różnych środowisk;
5. Praca – oprowadzali po zakładach przemysłowych,
6. Żywienie. Zakupy i usługi. Zdrowie – sporządzali prezentacje: Zdrowe śniadanie, obiad kolacja, omawiali zasady fair trade i hodowli oraz uprawy bioproduktów,
7. Podróżowanie i turystyka – oprowadzali po obiektach w kraju i za granicą, przygotowali trójjęzyczną grę i przewodnik po Gliwicach,
8. Świat przyrody – szczególnie chętnie odrabiają zadania z biologii,

Cele:
– uzyskanie efektu synergii poprzez skorelowanie nauczania języka obcego
z przedmiotami ogólnokształcącymi,
– utrzymanie wysokiego poziomu motywacji i maksymalnej indywidualizacji
z uwzględnieniem potrzeb i możliwości uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych (zarówno szczególnie zdolnych jak i z dysfunkcjami edukacyjnymi różnej postaci i etiologii,
– wdrożenie uczennic i uczniów do uczenia się wg CLIL przez całe życie.
– wykorzystanie naturalnej motywacji do uczenia się nowych i interesujących rzeczy
w sposób odpowiedni dla wieku i zdolności oraz sprawności i umiejętności już opanowanych,
– uczenie się i nauczanie w grupach różnorodnych,
– wdrożenie uczennic i uczniów do wykorzystania technologii informatycznych: PC, internet, mobilne nośniki informacji (wykorzystywane podczas lekcji i pracy domowej)ł
– zastosowanie komputera oraz programów i gier edukacyjnych do poszerzania wiedzy i umiejętności z różnych dziedzin,
– wyszukiwanie i wykorzystywanie (gromadzenie, selekcjonowanie, przetwarzanie) informacji z różnych źródeł; współtworzenie zasobów w sieci,
– komunikowanie się za pomocą komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych,
– opracowywanie za pomocą komputera rysunków, tekstów, danych liczbowych, motywów, animacji, prezentacji multimedialnych,
– wykorzystywanie komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych do rozwijania zainteresowań; opisywanie innych zastosowań informatyki; ocena zagrożeń i ograniczeń, aspekty społeczne rozwoju i zastosowań informatyki, zajęcie
młodzieży działaniami rozwijającymi w miejsce „zabijania czasu”.

Zaangażowane środki:
1) uczniowie i uczennice otrzymali przygotowane przeze mnie materiały: podstawę programową, Przedmiotowy System Oceniania, plan pracy rocznej, zasady pracy lekcyjnej, zasady odrabiania zadań domowych oraz materiały konieczne do realizacji podstawy programowej na płytach CD, a materiały foniczne na płytach audio,
2) wszystkie te materiały umieszczono na stronie internetowej szkoły,
3) zaangażowano zasoby szkoły – media tradycyjne, media elektroniczne
(w klasach oraz w bibliotece) i szkolne miejsca na wystawianie prac uczniowskich oraz ekspozycje prac na stronie internetowej szkoły,
4) uczniowie korzystają z własnych nośników informacji (także podczas lekcji),
5) istotną rolę odgrywa współpraca z konsultantami i doradcami Regionalnego Ośrodka Metodyczno Edukacyjnego Metis w Katowicach,Gliwickiego Ośrodka Metodycznego oraz uczestnictwo w formach doskonalenia ORE.

Przeszkody, które trzeba pokonać:
Niedoskonała wiedza o współczesnych osiągnieciach psychologii, pedagogiki i glottodydaktyki.

Ilustracje i wizualizacje:

Język niemiecki i geografia

Grupowo wykonany w języku niemieckim w oparciu o teksty ze słownika tematycznego plakat o kontynentach – klasa 2 gimnazjum.
Ćwiczenie rozumienia tekstu czytanego

Język niemiecki i biologia

Zadanie domowe Praca lekcyjna

Zadanie domowe Zadanie domowe

Zadanie domowe

Język niemiecki i historia

Plan miasta – powtórzenie wiadomości z historii

Język niemiecki i język polski

„Wyspa Kultury” Połączenie opisu postaci z życiorysem, wiedzą o renesansie oraz praktycznym ćwiczeniem ze szkicu na podstawie „siatki”

Język niemiecki i sztuka

Opis twarzy – zimne i ciepłe barwy mojego „ja”.

Ankieta zbiorcza opracowana przez uczniów:

Zalety CLiL
• Bardzo podoba mi się ta praca.
• Różne materiały, czyli więcej wiedzy.
• Poznajemy więcej słownictwa.
• Miła atmosfera na lekcjach.
• Bardziej skuteczna nauka, gdyż jest urozmaicona.
• Lżejszy plecak. (7x) Nie męczę pleców.
• Podręczniki są nudne. (2x)
• Można korzystać z ciekawych materiałów, a nie z nudnych podręczników.
• Nie trzeba płacić za podręczniki.
Więcej dowolności w wyborze tematów do zadań domowych.
• Nie musimy rozwiązywać testów.
• Brak podręczników = brak ograniczonego zakresu wiedzy.
• Możemy się uczyć nietypową metodą, przez co łatwiej jest nam poznać i posługiwać się językiem niemieckim.
• Nauka słówek i gramatyki bez „wkuwania”.
• Nie za trudne teksty.
• Jest wiele osób, które wcześniej nie uczyły się języka niemieckiego wcale, a teraz świetnie im idzie.
• Powiększamy swoją wiedzę.
• Będę mogła przekazać tę wiedzę innym pokoleniom.
• Uczymy się naraz trzech języków. (2x)
• Poznajemy o wiele więcej słownictwa.

* Zachowano oryginalny styl wypowiedzi uczniowskich.

Zgoda rodziców
Rodzice uczniów wyrazili zgodę na rozpowszechnianie wizerunku swoich dzieci oraz na przetwarzanie ich danych osobowych zgodnie z przepisami ustawy z 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2000 nr 80, poz. 904 z późn. zm.) oraz ustawy z 29 sierpnia 1997 o ochronie danych osobowych (tekst jednolity: Dz.U. z 2002 nr 101, poz. 925 z późn. zm.)
*Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe w szkołach w Europie (Content and Language Integrated Learning (CLIL) at School in Europe), Bruksela: Europejskie Biuro Eurydice , 2006 © Copyright for Polishedition: Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa, 2007