Chlebiczka naszego powszednigo dej nōm dzisioj
Mōmy wrzesiyń chocioż pandymijo pokrziżowała nōm plany, ale kaj yno idzie sōm dożinki, abo żniwne jak to nikierzi godajōm. Co prowda wyglōndo to inacy, niż we łōńskim roku, tzn. je dużo skrōmni, ale nic niy stoji na przeszkodzie, żeby przi zachowaniu bezpieczyństwa i dystansu podziynkować Pōnboczkowi za to co ziymia urodziła. Niży naszkryflałach Wōm taki berani ô chlebiczku, najwiynkszym darze nieba, a kierech słyszała ôd moji starki.
Jak byłach małym bajtlym moja starka dycko godała, że chlyb to dar boży i trza go szanować. Nim ukroła nōm sznitka chleba z cołego bochynka robiła nad nim krziż. Jak upod chocioż mały krajiczek na ziymia, to podnosiła go i zocnie zdmuchnyła kurz i całowała, bo była rada że mo go tera wiela.
Starka jak i starzik przeżyli wojna i wiedzieli co to głōd. Mōj starzik, Ślōnzok, bōł twardym chłopym, nie godoł po darymnicy, ale wiela razy my podsłuchali jak se rozprowioł ze starkōm ô tych czasach wojynnych. Bōł troszka za stary, żeby Go wziōnć do wojska, tōż ôdrobioł te wojsko na grubie, a tam byli ruscy jyńcy, kerzi robili na dole. Wiycie jak starzik ô Nich godoł, to mioł płaczki we ôczach. Dopiyro wielaś tam lot po wojnie moja starka dowiedziała sie ô jego najwiynkszej tajymnicy. Rozchodziło sie ô tyn chlyb s umastōm, zapakowany we gazeta, kieryn starzik brali do roboty. Moja starka nie umiała strzimać, że starzik chudy jak patyk, a biere tela krajiczkōw, żeby stykło do trzech chopa. Ni żeby mu żałowała, bo ciynżko robiōł, ale nie mogła zrozumieć, że tela zjy. Myślała, że je chory, abo mo jaki plugastwo we siebie, a ôn tyn chlyb nosiōł do Tych jyńcow. Widzioł, że te boroki sōm tak głodni, żeby zjedli kōnia z kopytami, tōż zrobiło mu sie ich żol. I tak po cichu, żeby żodyn se nie kapnōł, zostawioł tyn chlyb na bryle wōnglo, a jyńcy już wiedzieli ô co idzie i yno czakali, kiedy starzik pōndzie. Brali tyn chlyb i wartko chowali za koszula, żeby żodyn niy widzioł. Potym zaszyli sie w jakimś kōntku i wcinali aż sie im uszy trzynsły.
Sztajger, keryn jich wachowoł, kapowoł ô co sie rozchodzi, ale udowoł że niy widzi, bo wiycie jak to padajōm: wszyndy trza być człowiekiym. Tyn sztajger, mōj starzik i wszyjscy bergmōni, kierzy pōmogali jyńcōm, ôkropnie ryzykowali, bo za krajiczek chleba groził lagier w Ôświyncimiu, a w najgorszym wypadku kulka w łeb. Chopy ale wiedzieli co robiōm, a robili to z narażyniym życio. Jyńcy, żeby sie jakoś ôdwdziyńczyć za tyn chlyb, robili taki krzineczki, w kerych szło chować nici, wełna i insze potrzebne rzeczy. Moja starka była babōm mōndrōm i wyrozumiałōm, toż miarkowała ô co sie tak naprowda rozchodzi s tym chlebym, ale niy dała po sobie znać. Potym tych jyńcow kajś wywiozli i słuch ô nich zaginoł.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Co do starki, to była Ôna jak to we ślōnski familiji, karkiym starzika. To Ôna dbała ô to żeby stykło chleba dlo dziecek. Co prowda starzrik ciynżko robioł, ale to ôd ni zależała jak rozdzieli te piyniōndze, kere zarobiōł, a że była gospodarno, tōż chocioż w chałupie sie niy przelywało chlyb bōł. Jak jakiś wandrus abo żebrok zaklupoł do dźwiyrzi po prośbie, to mōg być pewny że dostanie krajiczek chleba.
Nie myście, że dziecka we familiji sie ôbijały. Ône tyż zarobiały na chlyb. We sobota rano brały koszyk na prani i gnały do sōmsiedni wsi do piekorza po świyży ciepły chlyb, żymły i kołoczki. Roznosiły potym to po wsi ludziōm i dycko miały jakiś grosz za to, tōż mogły se kupić jakigoś szkloka czy kanolda. A wiela miały przi tym uciechy, że se same zarobiły na te maszkiety. No a cołko familijo miała chlyb za darmo, bo piekorz dociepnoł im po 1 bochynku i pora kołoczkōw za fatyga, tak w ramach prōmocji jak by my dzisiaj pedzieli.
Nieroz było tak, że mōj ujek, keryn mioł wtedy kajś 5 lot i chodziōł z mojōm mamōm po tyn chlyb, tak po cichu żeby żodyn nie widzioł, ôdgryz kōnsek ôpiyntki, bo ta była najlepszo. Jak prziszoł do chałupy to dostoł taki szmary, że pamiyntoł do kōńca życio. Ale jedno wōm powiym w tych czasach chlyb sie miało w zocy. To nie co teraz. Jak ôstoł kōnsek, to starka czy tam mama suszyły go i miały jak znod na wodziōnka. Tata nasz boznowoł, że jak wciepnōm tyn suchy chlyb do studni, to na cołki rok styknie wodziōnki.
Te ôkruszki, kere zostowały, to my zbiyrali do torbki na zima do ptokōw. Starzik czy tata zrobili karmnik i my te ôkruszki tam dowali, a potym filowali zza gardiny na ptoszki, kere sie zlatywały. Jak wto uwidzioł, że na drōdze leży skorka chleba, to jōm podnosiōł i dowoł na kamiyń, żeby ptoszki miały co jeś.
Starzi ludzie żyli w biydzie i tego chleba nieroz im brakowało, tōż mieli wielki szacunek do niego. Swojim wnukōm godali, że trza go mieć w zocy i wiycie co, jo do końca życio nie zapōmna takigo zdarzynio, kero u nas było niy do pōmyślynio. Bez cufal byłach ôdwiedzić przocieli naszej starki w wielkim mieście. Nie byda pisać kaj, żeby nie zrobić gańby, bo ci ludzie co prowda fest wiekowi, ale jeszcze żyjōm. Jak my tak se siedzieli przi bōnkawie, harbacie i ziście gospodyni pado, że idzie nafutrować prosioka. Toż my polecieli za niōm ciekawi, kaj tego wieprzka trzimie, przeca miyszkali na familokach postawiōnych zaroz po wojnie, a tam niy było chlywikōw. To coch uwidziała, to do mje było jak szlag. Ôna te resztki chleba i ôbiadu wciepła do haźla. My sie potym śmioli, że dobrze, że bōł tyn chlyb namoczōny, bo by ji sie tyn haziel zatkoł na Amyn. Jo do teraz ni mogła pokapować czamu nie zbiyrała i nie suszyła tego chleba. Widać miała go za dużo.
Ôd tego czasu mustrym moji starki i mamy zbiyrōm resztki chleba czy żymeł i susza. Jak żech miała gowiydź, to było do gowiedzi, a teraz dowōm sōmsiadce. Ôna, że mo dużo czasu bo je sama i nie robi, toż te żymły miele a chlyb ciepie kurōm, bo mo taki małe gospodarstwo. Moji dziecka tyż tak sie nauczyły, że chlyb keryn ôstanie zbiyrajōm i dycko w kuchni wisi tako torbka z płōtna, do kierej dowo sie te resztki, żeby nie spleśnioły.
Jo, chocioż mōm swoji lata, nie zapōmna wōniu chleba poszmarowanego swojskim masłym i kakauszali. Było to na kolōniach z gruby, na kerych mje tatulek wysłali. Tyn wōń i tyn smak chodzi za mnōm do dzisiejszego dnia. Nieroz se tak myśla, żeby wrōciły sie te czasy, bo tak bych se zjadła sznitka takigo chleba ze masłym, takim swojskim, prosto ôd krowy a nie przetworzōny i pōmiyszanym niewiadōmo z czym, keryn kupujymy w markiecie. Jednako jedno je ważne: mōmy chlyb, nie głodujymy, ōoż co chcieć wiyncy trza dziynkować za to co mōmy. Myśla tyż że niy po darmo rzykōmy chleba powszedniego daj nam dzisiaj, bo przeca Pōnboczek dobrze wiedzioł, że tyn chlyb je potrzebny nōm do życio jak woda czy luft.
Regina Sobik