Kornel Sadowski: GYNAU PROWDA (4)

Tajla piyrszŏ sam, tajla drugŏ sam, a tajla trzeciŏ sam.

Tajla czworto:

Geszichta noszego landu podowanom bez Republika mianowołech, iże je ȏna ze „komunistycznych heftów”. Godom tak, beztoż, iże momy dowody na polsko-nacyjne szrajbnyńcie geszichty ślōnska bez poloków po ’45 (co niy znoczy, że Niymce niy robili gynau to samo wcześniyj). Eli mogemy poczytać u doktóra Zalegi: „W oficjalnej historii podkreślano oczywiście odwieczną polskość śląskiej ziemi, doszukując się jej nawet najmniejszych śladów. Bunty ludowe opisywano zatem przede wszystkim jako protest przeciwko Niemcom, nie zaś feudałom czy fabrykantom, bez względu na narodowość.”[1] Wracomy do analize.

Ôstatnio my sztopneli na godce jednygo ze padawanów Jasnyj (Polskiyj) zajty mōcy. Kery to bez momynt stōł tam kaj je ino zło (ślōnsk). Eli myśla ȏ tym co godo pōn Kroczek, to niy umia sie wyforsztelować  ȏ co  ȏn i Kohut się musieli pohajać, że teroz pōn stomatolog mo tyle niynawiści do ojroposła. Pōn Kroczek stōł sie jego Nemesis. Ciykawe jeszcze, iże pōn stomatolog tak fest podkreślo inkszoś noszyj tajli społecznej, niy uwidzi jakie som rychtuje bez to podziały.

Chwila późniyj pado rzecz najsampierw śmieszno, a jak spokopicie co ȏn pedzioł robi sie strasznie. Godo pōn Wacław, iże posłowie Monika Rosa, Łukasz Kohut czy Maciej Kopiec, kerzi richtig niy majōm gańba godać, iże som ślōnzokami, bydom barzij trzimać ze sobom, a niy ze swojemi partyjami i  ȏnaczy to blank patologiczno sytuacjo, kej we amtmie rychtowane som niy Polskie interesy. Pōn Kroczek godo tyż coby konstytucyjnie i we  ȏparciu ȏ gezec ȏ pyłnieniu mandatu posła wyciepać ślōnskich posłów z amtmu. Pomina na chwila śnik  ȏ tym jak pora posłów nacyji ślōnskiyj ȏplotło ślōnskiym necem wpływów cołko polsko polityka i teroz działajom jak im koże  ȏbcy reskirunek (ale przyznocie, iże je to wizjo choby ze House of cards, abo ze Star Wars), ale skupiemy się na tyj strasznyj tajli. Pōn Wacław Jan Kroczek zasugerwoł coby możno było wyciepać kogoś ze roboty w demokratycznym amtmie, bez ino to, iże som inkszyj niż polska nacyji, bo mogom działać na szkoda Polski!

Jak łazi ȏ konstytucja to posznupołech i jedyne co’ch znod to cosik we ślubowaniu posła „strzec suwerenności ojczyzny i dobra obywateli”[2], ale zdo mi się, iże łazi o tyn gezec „Posłowie i senatorowie wykonują swój mandat kierując się dobrem Narodu.”[3] Ale zaroz. Pōnie Kroczek, to uznowomy ślōnzoków za nacyjo, abo niy? Czy wyciepujemy tyż te nacyje, kere niy uznowomy za istniyjonce?

Godo sam jeszcze „Nie wiem jakie są ich interesy, czyje reprezentują ale nie są one polskie” – ja, bo som ślōnskie. Uważōm iże politykiery ȏ kerych  ȏsprowio doktór stomatologii reprezentujom interesy i ślōnskie i polskie naroz. Eli uważocie, że wspieranie kultury, godki, tożsamości landu je zrychtowane na szkoda Polski, to podświadomie pokozujecie interesy ślōnkiyj miyńszości etnicznyj jak ȏbce, chociaż durś chcecie godać ȏ „Zowdy Polskim Ślōnsku”. Te interesy naszyj grupy mianowane som „Głymboko antypolskie” je to narracyja rychtujonca podział i to richtig wprost. Cołki tyn Matyriał godo ȏ ȏbcości ślonska, ale za chwila pokozuje iże po prowdzie to to som ino Poloki kerym Niymcy dajom gelt. A i niy ma ich za wiele, może pora hajerów na penzyji co to im piere na dekiel, chociaż zaciepli nec na cołka koalicja we amtmie. (Godołech wom, że bydzie fest dużo zaprzeczeń?).

Po tym gryfnym choby Lipiny na poziym (a sam się robia wic) fandzoleniu stomatologa ze Tarnowskiych momy pora informacyji ȏ ojropośle Kohucie, we republikańskiyj zouzie ze cygańsw i klach, i fragmynt koncka „Banita”, bo (eli godo autor) Polska je tam ȏbrażano od afy. Trocha szkalowanio posłów, a synatorów polskiygo amtmu i tego Rostomili niy mom sił komyntować, a potym tymat RAŚ-u.

Jo niy godom, iże matyrał je niyspójny we przakazie, jo godom inkszyj,  ȏn je biygunowy. Ślōnsko nacyjo roz je, roz jyj niy ma. Komuna (i te szpetne komunisty, kere godali po komunistycznymu) je roz zło, bo zrychtowała do Ślōnzoków  ȏbozy, a roz dobro bo upolszczała Ślōnsk i jak komuny już niy było to się juzaś Niymce za Ślōnsk wziyły. Komuna je we tym matyriale choby chop ożyrok do swojyj baby, co może i poradzi dupnynć, ale przaje fest. Bo kej potrzeba to możno pochwolić nawyt komuna za wkłōd we polonizacjo, pra? A kej potrzeba to mogemy bez gańby cytować komunistycznych propagandystów, pra? A tak po prowdzie to trocha zło komuna, bo mordowała we Zgodzie, a trocha dobra, bo przinajmniyj trzimała ślōnzoków za pysk. Eli Gorzelik godo ȏ tym iże współczesno Hispania się podała na gen. Franko, a Polska się podała na PRL to się możno zdrzaźnić, pra? Dyć Poloki ȏbozów niy rychtujom i za pysk Ślōnzoków niy trzimajom, a szkoda.

I wreszcie momy rostomili! Piyrszo we tym matyriale cołko poprawno, jak idzie ȏ geszichta wypowiydż! Pōn Rafał Geremek ȏsprowio nom jak to miasta na Górnym Ślōnsku zaczły wyglōndać choby Gotham City i to Gorzelik poradził zȏnaczyć społyczny nerw. Potym godo jeszcze ȏ tym, iże Ruch Ślōnski boł reakcyjny i coś  ȏ niyślōnskiyj familii Rasiowego Ubremajstra.       Ruch boł reakcyjny, no ja. Jak zowdy kożdyn ruch społeczny. Tak ludzie zowdy forsztelowali, iże som jakieś nacyje. Bajszpil nojwiykszy ruch społeczny, kery wykludził nacyja francusko – rewolucjo ze 1789 roku, boła spowodowano bez erupcjo wulkanu Laki, (kero to erupcjo zrychtowała we Ojropie głód).[4] Reakcyjnie! Pōn Geremek zapomina pedzieć ino, iże tymat inkszości Poloków do Ślōnzoków to niy ma snik Gorzelika, a richtig problym bez wiele lot. I niy Gorzelik wykludził Ślōnsko nacyje. Nawyt jyj niy szrajbnył na nowo. Doł jyj ino intelektualny fosztelunek i fetrig.

Za chwila jynzyk ślōnski i juzaś niyśmiertelno wypowiedź prof. Jana Miodka, co już mo 13 lot. Je to po prowdzie najczyńsciyj cytowany ausdruk tygo wybitnego jynzykoznawcy i taki co niy momy do niygo naukowyj zgody.

Zanim sztopnymy, we tyj tajli spomna pōna Kroczka, kery godo, iże gezec  ȏ jynzyku ślōnskiyj kludzi ślōnski esperanto i tak richtig to żodyn tak niy godo? I pytom się jak? Tak jak’ech szrajbnōł ta tajla felietonu? Godom tak. Niy mom pojyncia jak wom to udowodnić, ale mogemy się założyć ȏ piwo, czy jak wolicie bryj, mie ganc egal.

Widzemy się w tajli 5  ȏstaniyj.

Cz4:

W sprawie podawanej przez komentatorów z Republiki historii często w tym felietonie padło sformułowanie, iż jest to historia rodem z komunistycznych podręczników. Mówię tak, gdyż jest odpowiedź na swoiste „przepisanie narodowe” historii naszego regionu. (I to, że Polacy robili to od 45, nie sprawia, że przepisywanie narodowe śląska w Prusach nie istniało, nie w tym rzecz). Zanim zanurzymy się w materiał Republiki, jeszcze raz pozwolę sobie zacytować dr Zalegę: „W oficjalnej historii podkreślano oczywiście odwieczną polskość śląskiej ziemi, doszukując się jej nawet najmniejszych śladów. Bunty ludowe opisywano zatem przede wszystkim jako protest przeciwko Niemcom, nie zaś feudałom czy fabrykantom, bez względu na narodowość”.[5]

Ostatnio skończyliśmy na wypowiedzi jednego z padawanów jasnej (polskiej) strony mocy, który na chwilę oszukany i omamiony stał, tam gdzie stoi zło (Śląsk). Zastanawiałem się trochę nad stanowiskiem pana Wacława Jana, w sprawie Śląskiej, gdyż jak wiemy, coś tak mocno poróżniło go z posłem Kohutem, że stał się jego największym wrogiem. Doprowadziło, to rozstanie między panami do sytuacji, w której pan Kroczek, wypowiada się ze strony polskiej, starając się nie dopuszczać żadnego zdania przeciwnego. Ciekawym przypadkiem jest natomiast to, że nie widzi podziału, jaki sam tworzy, wyróżniając Ślązaków.

Pan Kroczek za chwilę mówi rzecz śmieszną, ale w istocie dość przerażającą. Mówi o tym, że posłowie Monika Rosa, Łukasz Kohut, czy Maciej Kopiec, którzy głośno wypowiadają się o swojej śląskiej tożsamości, są bardziej lojalni sobie nawzajem niż swoim ugrupowaniom, co powoduje sytuację politycznie patologiczną, bo może prowadzić do realizacji obcych interesów. Pan Kroczek sugeruje, aby na tej zasadzie konstytucyjnie i na podstawie ustawy o pełnieniu mandatu posła wykluczyć ich z pełnienia funkcji. Pominę na chwilę wizję tego jak kilkoro posłów narodowości Śląskiej, oplotło śląską siecią wpływów większość koalicyjną i teraz realizują „czyjeś” interesy, choć wizja ta zasługuje przynajmniej na opowiadanie w stylu Hause of Cards, albo Star Wars, a skupię się na tej przerażającej części. Pan Wacław Jan Kroczek zasugerował właśnie, aby móc wykluczać z pełnienia funkcji posłów ze względu na  inną niż polska narodowość, gdyż istnieje przypuszczenie, że nie realizują polskich interesów. Jeśli chodzi o konstytucję, to dopatrzyłem czegoś w ślubowaniu posła „strzec suwerenności ojczyzny i dobra obywateli”[6], ale wydaje mi się, że chodziło bardziej o „Posłowie i senatorowie wykonują swój mandat, kierując się dobrem Narodu.”[7] To jak to jest panie Kroczek? To uznajemy Śląsk za narodowość, czy nie? Czy wykluczamy wszystkie grupy narodowo-etniczne różne od polskiej i też te, które nie uznajemy za istniejące?

„Nie wiem, jakie są ich interesy, czyje reprezentują, ale nie są one polskie” – są śląskie. Uważam, że politycy, których pan dr stomatologii wymienia, reprezentują interesy polskie i śląskie jednocześnie,  jeżeli uważa Pan, że wspieranie kultury regionalnej i języka jest działaniem na szkodę polski, to tym samym podświadomie traktuje pan interesy grupy śląskiej mniejszości narodowej jako obce Polsce, mimo że chciałby Pan o Sląsku mówić jak o odwiecznie polskim.

Zachowania śląskie z jakiegoś powodu przedstawiane są jako „Głeboko antypolskie”, to jest ciekawa narracja, opierająca się na totalnym podziale między tymi grupami norodowościowymi. Materiał Republiki jest materiałem w jawny sposób atakującym rzekomą obcością śląska, jednocześnie próbując udowodnić, że wcale tak nie jest i na Śląsku istnieje tylko politycznie motywowana (z Niemiec, no bo skąd) malutka grupa ludzi, która coś sobie ubzdurała.

Po wypowiedzi pana stomatologa, mamy skrót informacji o pośle Kohucie, oczywiście podane w rebuplikańskim sosie z braku szacunku i niedomówień i fragment kawałka „Banita”, w którym wg pana autora polska jest obrażana od małpy. Nie ma siły tego nawet komentować. Później trochę szkalowania senatorów i posłów z koalicji rządzącej i oczywiście temat RASiu.

Nie mówię, że materiał jest niespójny w przekazie. Jest wręcz biegunowy. Narodowość śląska raz istnieje, raz nie. Komuna i Ci źli komuniści, mówiący po komunistycznemu to nie mieli z polakami nic wspólnego, jest zła, bo robiła obozy, a chwilę później, że była bardzo dobra, że upolsczała Śląsk, bo się potem za niego Niemce zabrały, jak tylko komuny już nie było. Komuna jest w tym materiale jak maż oprawca, który bije, ale przynajmniej kocha. Kiedy jest potrzeba, to możemy nawet pochwalić wkład komunizmu w naukę i polonizację Sląska, ba! Nawet  cytować w prost komunistycznych naukowców propagandystów. Więc komuna jednocześnie zła, bo mordowała Ślązaków w obozach, ale trochę dobra, bo trzymała ich za pysk. Jak Gorzelik mówi o tym, że Hiszpania ma spuściznę gen. Franko, a polska spuściznę PRL, to chyba warto się chociaż trochę oburzyć, nie? Bo Polacy nie mają tej spuścizny, bo nie mają obozów przecież i za pysk nie trzymają Ślązaków, a szkoda.

I doczekaliśmy drugiej w tym 30-minutowym materiale poprawnej historycznie wypowiedzi. Należy ona do pana Rafała Geremka, opowiada nam o tym, jak miasta na Śląsku zaczęły wyglądać jak gotham City i Gorzelik umiał zagospodarować niepokoje społeczne. To fakt. I mówi o nieśląskim pochodzeniu przewodniczącego Rasiu. Pan Geremek mówi o tym, że ruch narodowości Ślaskiej był reakcyjny na to, że na Śląsku nie dzieje się dobrze. Tak. Właśnie w ten sposób na świecie ludzie orientują się w swojej przynależności etnicznej czy narodowej. Reakcyjnie. Świetnym przykładem jest chyba najważniejszy tego typu ruch społeczny – czyli rewolucja francuska z 1789 roku, doprowadziła nie tylko do obalenia władzy króla, ale także w pewnym sensie przebudziła narodowość Francuską. A sama w sobie rewolucja była spowodowana biedą i głodem, do czego to natomiast przyczyniła się erupcja Wulkanu Laki[8], więc tak – reakcyjnie. Po za tym, z całym szacunkiem do pana Geremka, zapomina chyba, że temat narodowości i różnic między Polakami a Ślązakami to nie jest wymysł Rasiu, ale realny temat w wielu domach i rodzinach przez dekady. To nie Gorzelik wymyślił Autonomię Śląską. Nawet jej nie przedefiniował. Pan Gorzelik nadał jej twarz intelektualną, i tyle.

Za chwilę szybko przeskakujemy na temat języka, więc nieśmiertelna wypowiedź prof. Miodka sprzed 13 już lat, jest tym samym niestety najczęściej cytowaną wypowiedzią tego wybitnego językoznawcy, w dodatku, co do której nie mamy konsensusu naukowego.

Za chwilę cytat z Kroczka, że wspólny śląski to śląski esperanto i nikt tak nie mówi… Jak? Tak jak napisana jest zawsze połowa tego felietonu? Mówię tak. Nie mam pojęcia jak panu to udowodnić, ale mogę się założyć z panem o piwo. Uff… Do zobaczenia w części finałowej!

[1]    Dariusz Zalega, Bez pana i plebana. 111 gawęd z ludowej historii Śląska, Warszawa 2021

[2]    Konstytucja Rzeczpospolitej Polski, art. 104, ust. 2

[3]    Ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora, art. 1, ust. 1

[4]    Dauglas Fox, Uwięzione w lodzie, National Geographic, 13(12), grudzień 2025

[5]    Dariusz Zalega, Bez pana i plebana. 111 gawęd z ludowej historii Śląska, Warszawa 2021

[6]    Konstytucja Rzeczpospolitej Polski, art. 104, ust. 2

[7]    Ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora, art. 1, ust. 1

[8]    Dauglas Fox, Uwięzione w lodzie, National Geographic, 13(12), grudzień 2025

c.d.n.

Kornel Sadowski – śląski aktor i pisarz, na co dzień związany z Teatrem Miejskim w Gliwicach. Absolwent Akademii sztuk teatralnych we Wrocławiu. Autor tekstów teatralnych. Laureat nagrody i kilku wyróżnień podczas konkursów na jednoaktówkę po śląsku.