24 kwietnia – Przed Oazą bōł na Ślōnsku Quickborn

Polski poeta Stanisław Jachowicz napisał kiedyś wiersz o tytule “Wieś” , z którego obecnie czerpiemy często przysłowie: Cudze chwalicie, swego nie znacie ???

W jego oryginalnej wersji w/w przysłowie jest dalej rozwinięte:

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

“Cudze chwalicie,
Swego nie znacie,
Sami nie wiecie,
Co posiadacie ???”

W przypadku dzisiejszego artykułu nie jestem w stanie znaleźć lepszej puenty, która mogłaby odzwierciedlić dzisiejszy temat.

Ruch oazowy “Światło i Życie” wywarł (tak przypuszczam) na wielu z nas jakiś wpływ na późniejszy rozwój życia. Z wielu działań Polskiego Kościoła Katolickiego akurat ten ruch odbierałem i nadal odbieram jako pozytywną działalność na świadomość młodych ludzi. Dzisiejszy temat na tyle mnie cieszy jako Ślonzoka, że znana nam wszystkim Oaza ma swoje początki w roku 1954 na terenie diecezji katowickiej. Jak wielu z nas pamięta jej założycielem był urodzony w Rybniku ks. Franciszek Blachnicki:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Franciszek_Blachnicki

Mało kto jednak posiada wiedzę, że Oaza to nie tyle pomysł autorski ks. Franciszka ale polska koncepcja oparta na wcześniejszym ruchu młodzieżowym w Kościele Katolickim, który powstał także na Górnym Ślonsku, tylko że 60 lat wcześniej i w Nysie.

Nysa, która do momentu sekularyzacji w 1810 r. była centrum feudalnego księstwa biskupów wrocławskich, dlatego możemy w Nysie także podziwiać pałac biskupi.

Pałac Biskupi w Nysie ok. 1870 r.

Historia ruchu młodzieżowego Quickborn związana jest przede wszystkim z wybitnym i zapomnianym już na Górnym Ślonsku kapłanem Bernhardem Strehlerem. Strehler urodził się w 1872 r. w Lisewie Marlborskim (Liessau) jako dziecko rodziców pochodzących ze Ślonska. Rodzice wyjechali do Prus za pracą. Jego ojciec pracował w cukrowni jako Wiegemeister. Rodzina po 3 latach wraca do Wrocławia, gdzie w roku 1886 umiera ojciec 14-letniego wówczas Bernharda.  Od tego czasu pieczę nad jego wychowaniem przejęli bracia jego matki. Obaj byli duchownymi w diecezji wrocławskiej. W 1893 r. Strehler zdaje maturę w katolickim gimnazjum St-Matthias we Wrocławiu oraz rozpoczyna studia teologii na uniwersytecie wrocławskim.

ks. Bernhard Strehler twórca ruchu młodzieżowego Quickborn.

W 1898 Strehler przyjmuje święcenia od kardynała Kopp’a oraz zostaje skierowany do swojej pierwszej parafii w miejscowości Wleń na Dolnym Ślonsku. Miejsce obecnie jest znane z dwóch faktów historycznych. Po pierwsze we Wleniu znajduje się najstarszy murowany zamek w granicach obecnej Polski. Druga informacja jeszcze ważniejsza dla Ślonzoków to że Wleń jest pierwszym miejscem pobytu Św. Jadwigi po jej przybyciu na Ślonsk.

Panorama Wlenia w czasach pobytu Strehlera z widoczną ruiną zamku na wzgórzu

W 1903 r. Strehler zostaje wysłany do Nysy, gdzie obejmuje prefekturę w biskupim konwikcie dla chłopców.

Konwikt biskupi dla chłopców w Nysie

Dzisiaj w tym miejscu znajduje się sławne i znane z wysokiego poziomu nauczania nyskie liceum Carolinum.

W 1907 roku Strehler zostaje doktorem teologii z pracą o tytule: “Teonomiczny i autonomiczny charakter moralności katolickiej” – jakże to aktualny temat w naszych bieżących czasach ???

Jego prace w zakresie moralności katolickiej owocują także wydaniem jego książki w 1907 r. o tytule: Ideał moralności katolickiej.

Książka Strehler’a wydana w 1907 r.

Od początku swojego pobytu w Nysie Strehler zauważał problem rosnącego alkoholizmu wśród młodzieży. W swoim przeciwdziałaniu w zakresie tego problemu wśród młodzieży Stehler powołuje 24.04.1910 r. młodzieżowy ruch katolicki o nazwie Quickborn. Uczniowie założyli koło abstynenckie, które postawiło sobie za cel propagowanie trzeźwości wśród młodzieży gimnazjalnej w Nysie

Katolicki ruch młodzieżowy Quickborn jest uznawany za jeden z fenomenów społeczno-religijnych powstałych na Śląsku w pierwszych dziesięcioleciach XX w.  Szkoda, że nadal pozostaje praktycznie nie zbadany. Jeżeli mówimy o jego opisaniu, to jest to chyba pierwsza próba medialna zwrócenia uwagi na to cenne dziedzictwo Górnego Ślonska. Quickborn przyczynił się zarówno do rozwoju życia religijnego, jak też do ukształtowania się nowoczesnego myślenia pedagogicznego. Warty uwagi jest także fakt, że to pierwsza pedagogiczna próba zmiany zachowań młodzieży na ziemiach pruskich bez używania narzędzi przemocy jak bat czy kij.

W 1913 r. otwarty zostaje ośrodek dla członków Quickborn o nazwie “Heimgarten”.

Ośrodek “Heimgarten” ok. roku 1915

i dzisiaj…

Katolicki ruch młodzieżowy Quickborn bardzo szybko się rozrastał nie tylko jeżeli chodzi o liczbę członków, gdzie raptem po roku działania tylko na terenie powiatu nyskiego miał już 250 członków w 13 grupach. Przybywali także nowi pedagodzy, którzy wspierali Strehlera w rozwoju jego idei. Do głównych współtwórców początków rozwoju Quickborn  należą:

• Klemens Neumann

https://pl.wikipedia.org/wiki/Klemens_Neumann

• Hermann Hoffmann

http://www.glogow.pl/ezg/index.php/Hoffmann_Hermann

• Romano Guardini

https://pl.wikipedia.org/wiki/Romano_Guardini

W ramach rozwoju tego ruchu można wymienić następujące etapy rozwoju:

1. Lata 1909–1919

Okres szybkiego rozwoju ruchu, gdzie poza Ślonskiem grupy Quickbornu powstawały także na obszarze dzisiejszej Badenii-Wirtembergii, w Bawarii, Hesji, Nadrenii i Westfalii. W 1918 r. Quickborn liczył już ponad 7000 członków.

Grupa Quickborn z Lubina na Ślonsku

2. Lata 1919–1933

Czas ogólnokrajowego rozwoju Quickborn na terenie Niemiec. W tym czasie odbywają się już 3 duże zjazdy członków Quickborn. Zjazdy krajowe zawsze odbywały się w XII-wiecznym zamku, Burg
Rothenfels (niedaleko Würzburg’a), który w 1939 r. stał się centralą ruchu.

3. Lata 1933-1939

Po dojściu Hitlera do władzy na wszystkie inne formy rozwoju młodzieży poza nazistowską nie spoglądano zbyt łaskawie. Podobny los spotkał także Quickborn, który początkowo chroniony jeszcze przez konkordat doznawał coraz większych szykan ze strony władz, aż w końcu na mocy zarządzenia Gestapo, został oficjalnie rozwiązany 16 sierpnia 1939 r.

Po zakończeniu II wojny światowej  w 1946 r., na terenach późniejszej RFN podjęto próbę reaktywowania Quickbornu . W 1948 r. został on ukonstytuowany na nowo, jako katolicki ruch społeczny otwarty dla wszystkich stanów i grup wiekowych, lecz inicjatywa ta nie znalazła jednak większego zainteresowania. W 1967 r. ruch miał strukturę grup roboczych i kręgów wiekowych, ale liczył już
tylko ok. 1700 członków.

Refleksja

Quickborn jest kolejnym dowodem przeciwko chętnie przyszywanej “łatce” Górnoślonzokom jako ludowi prostemu, bez wykształcenia i czekającego na wyzwolenie oraz oświecenie Panów z Polski.

Jego rewolucyjne jak na owe czasy podejście do młodych ludzi mogłoby dać obecnie wiele do myślenia rodzimym twórcom tych wszystkich rycerzy lub wojowników Maryji na łonie polskiego katolickiego kościoła. Może by mogło ?, gdyby nie pochodziło ze Ślonska oraz miało niemieckich twórców, a to już mentalne problemy, których większość hierarchów kościelnych raczej nie przeskoczy.

Osobiście przy opisywaniu tego tematu na moim blogu zdumiała mnie niewiedza na temat tego ruchu wśród znajomych mi księży i to szczególnie tych , którzy wcześniej kończyli seminarium w Nysie lub/i pracowali w Nysie np. niedaleko domu “Heimgarten”

Dla mnie to kolejne stracone dziedzictwo, i to szczególnie Górnego Ślonska. Raczej nie robię sobie nadziei, że w obecnych czasach ruch może się odrodzić ale warto o tej karcie historycznej Górnego Ślonska pamiętać i tą wiedzę przekazywać następnym pokoleniom