Wasserturmy (jak) malowane

W otwartej niedawno Tichauer Art Gallery na terenie Browaru Obywatelskiego w Tychach znajduje się ciekawy fragment bogatej kolekcji śląskiego malarstwa naiwnego Gerarda Trefonia. Interesujący jest sam klucz doboru zebranych tu obrazów – na wszystkich przedstawione są wieże ciśnień z obszaru dzisiejszego województwa śląskiego.

Wieże ciśnień, czyli wasserturmy, to bardzo efektowny element krajobrazu Górnego Śląska (choć nie tylko!). Zaczęły pojawiać się licznie pod  koniec XIX wieku, kiedy trwała rewolucja przemysłowa w naszym regionie, jako element powstającego systemu wodociągowo-kanalizacyjnego. Często ich projektantami byli wybitni architekci – jak Hartmann, czy Zillmannowie.  Funkcja techniczna wież nie ograniczała znacząco ich wyobraźni, dzięki temu poszczególne obiekty wyróżniały się niezwykłym bogactwem form i stylów. Nowoczesne na swój czas rozwiązania często współgrały z barokowymi, czy gotyckimi stylizacjami. To wszystko sprawia, że wasserturmy należą do najcenniejszych pomników naszej lokalnej kultury.

Ponad pół wieku temu wieże w zdecydowanej większości przestały pełnić swoją podstawową funkcję obiektów inżynieryjnych. Dla wielu oznaczało to wyrok – popadały w coraz większą ruinę lub bezpowrotnie znikały z naszego krajobrazu. Niektóre uratowała adaptacja do nowych celów i wciąż stoją, ale na przykład oszpecone elektronicznymi przekaźnikami i antenami. Szczęśliwie zdarza się też, że ich wartość zaczynają wreszcie dostrzegać samorządy i prywatny kapitał, dając środki na remont, znajdując wreszcie nową funkcję bez ingerencji w unikalną formę. Ale to wciąż niewielka część.

I z tej perspektywy widać dobrze, jak cennym zasobem są wspomniane obrazy w zbiorach tyskiej Galerii. Bo to nie tylko ciekawy przegląd wybranych twórców śląskiego malarstwa naiwnego. Niezwykle istotny jest również walor dokumentalny tych obrazów. Ich autorzy starali się w prawie wszystkich przypadkach pokazać wiernie oryginalny wygląd wasserturmów wraz z ich najbliższym otoczeniem. W przypadku wież już nieistniejących pozwala nam to “oszacować straty”. Jest to jednak również bardzo dobre źródło wiedzy o wieżach, szczególnie w przypadku tych uszkodzonych, naruszonych zębem czasu w mniejszym lub większym stopniu.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Na zbiór w Tichauer Art Gallery składają się prace Andrzeja Marcola, Grzegorza Haiskiego, Jerzego Koziołka, Ditera Nowaka i Romana Trafalczyka. To w sumie prawie sto pięćdziesiąt obrazów. Na obrazach przedstawione są wieże głównie z obszaru Górnego Śląska, ale także z Częstochowy, terenu Zagłębia, czy Żywca. To niezwykle ciekawe zestawienie, któremu warto poświęcić czas i uwagę.

Aleksander Uszok – regionalista związany silnie z ziemią pszczyńską. Działa w kulturze, ale najchętniej jeździ na kole. Były Radny Miasta Katowice”