Wanot: Ida, bo mōm tako potrzeba serca

Bartłůmjej Wanot porzōnd pokazuje sie na katowskich dymōnstracyjach. Spōłôrganizowoł manifestacyjo solidarności ze Biołorusami, szoł pod dyngowōm fanōm w roztolicznych marszach sparcio strzodowisk LGBT, ôd lot je za uczestnika maszōw autōnōmije. Chciołech sie go spytać ô ta aktywność na przileżytość dyskusyje ô zaangażowaniu Ślōnzokōw i ślōnskich symboli we aktualne kōnflikty i spiyrki.

Jak tam piōntkowo dymōnstracyjo? (Rozchodzi sie ô zdarzynie “Ślůnsk solidarny ze Bjołoruśům” ze piōntku, 14 sierpnia 2020 roku)

Piōntkowo dymōnstracyjo? Mie sie zdowo, że była udano. Frekwyncyjo – toć, zowdy idzie pedzieć, że mogłoby być lepij, że byłoby fajnij, jakby prziszło wiyncyj Ślōnzokōw i Polokōw, coby pokozać sparcie do Biołorusōw. Ale zōwizō było nos pora ôsōb – poradziesiōnt, możno nawet dwiesta, niy wia, jo ich niy rachowoł. Byli tyż ludzie z fanami, ze swojimi plakatami, a niy ino tymi, co my durkowali. Swoje prziniyśli. Tōż idzie pedzieć, że Katowice pokozały, że spiyrajōm Biołoruś.

A do samych Biołorusōw nojważniyjsze było w tym wszyskim, że ôni poczuli ôd nos ta solidarność, i tako solidarność grupowo. Że sie mogli trefić, posłuchać i pośpiywać śpiywek po biołorusku, pogodać ô tym, co sie dzieje terozki na Biołorusi.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Na ôbuch płaszczyznach zdowo mi sie, że dymōnstracyjo była udano.

Bartłůmjej Wanot na dymōnstracyji solidarności z Biołorusami. Foto M. Musiał

Je sam tyż taki kōntekst, że niydowno szoł tyndy inkszy marsz – “Katowice miasto nacjōnalizmu”. Te miano Waszego wydarzynio – “Katowice ze Bjołoruśům” – tyż trocha z tym je zwiōnzane, co?

Jo ô tym niy myśloł. Nasze miano to było piyrsze, co mi prziszło do gowy. Żodnyj inspiracyje ôd nacjōnalistōw żech sam niy mioł. Jeżeś piyrszy, co mi pedzioł, że to idzie tak interpretować.

Widza cie na zdjyńciach trzimać kartka “Ślůnzoki ze Bjołoruśům”. Porzōnd sie tyż pokazujesz pod dyngowōm fanōm, na manifestacyjach sparcio ôsōb LGBT. Chciołech sie ciebie spytać – czymu je bieresz? Co to do ciebie je – weznōnć se ślōnsko fana abo jako tabula ze napisami po ślōnsku na dymōnstracyjo, co niy mo ślōnskigo kōntekstu?

Widza sam dwa aspekty, kere jo bych trocha ôdrōżniōł ôd siebie. Jedne to je wziōnś sie ślōnsko fana, a druge to je wziōnś tabulka z napisym po ślōnsku.

To, że ida na manifestacyjo i biera tabulka z napisym po ślōnsku, to do mie niy ma żodyn nius, niy je to symboliczne. Jo biera tabulka z napisym po ślōnsku, bo chca se wziōnś jako tabulka i co na nij napisać. No i pisza po ślōnsku, bo po jakimu inkszymu mōm pisać? Do mie to, że pisza i godōm po ślōnsku, to je blank naturalny instynkt. Mōm co napisać, to pisza po ślōnsku. I jak chca napisać na marszu rōwności, żech je solidarny z ôsobami LGBT, to napisza “Jo żech je solidarny”, a niy “Jestem solidarny”. Niy widza prziczyny, coby to pisać po polsku.

Dej pozōr tyż:  Bartodziej & Soika: Ślązak na wyborach

Jakbych jechoł na manifestacyjo do Warszawy, to bych se wziōn jaki banner napisany po polsku. Jakbych szoł we marszu rōwności we Kijowie, to bych mioł napisany po ukraińsku, i tak dalij. Ale żech bōł dymōnstrować w Katowicach.

Niy doszukowołbych sie ekstra ideologizacyje w tym, że piszymy po ślōnsku. Pisanie po ślōnsku to niy ma ideologijo, to je coś naturalnego na Ślōnsku. Jo to tak widza.

A drugo rzecz, to że biera ślōnsko fana. Na marszu rōwności to było takie pokozanie tego, że tyż przichodza z perspektywy myńszości. Jo niy ma gej, ale tyż chca pokozać sparcie rōwnych praw do wszyskich ôbywatelōw tego państwa, w kerym miyszkōmy. Jakbych bōł prawosławny i tyż chciołbych pokozać, że jo, jako prawosławny, tyż chca rōwnouprawniynio, to bych sie wziōn jaki symbol prawosławny. Jeżech Ślōnzok, to biera ślōnsko fana i w tyn sposōb pokazuja, że sie tego dōmogōm.

Dymōnstracyjo przeciw napasztowaniu ôsōb LBGT, Katowice. Ôrganizatory rozdowali uczestnikōm kartki z hasłami po ślōnsku. Foto M. Musiał

Padosz, że sōm my na Ślōnsku i to je naturalne, żeby pisać – tyż publicznie – po ślōnsku. A podug ciebie je na takich wydarzyniach wiyncyj Ślōnzokōw krōm tych poru aktywistōw? Wiysz: ciebie, Marcina Musiała, Rafała Rzepki, takich “żeloznych uczestnikōw”.  Pytanie, jeźli ślōnsko fana i godka to niy ma rekwizyt do poru ôsōb, a tak po prowdzie Ślōnzoki blank niy widzōm potrzeby pokazowanio sie ofyn publicznie – choby Ślōnzoki – na dymōnstracyjach. 

Wiysz co, na tyj dymōnstracyji, co była terozki w piōntek, to ôkrōm tego – jak żeś pedzioł – żeloznego elektoratu (śmiych), żeloznego trzōnu manifestacyje, widzioł żech jeszcze jedna ślōnsko fana ôd Arnolda ze Ślōnskij Ferajny. Widzioł żech tyż piyrszy roz na ôczy inkszego synka, co mioł plakat z napisym po ślōnsku i sie go sōm prziniōs. Beztōż jakieś zaangażowanie – inksze jak nasza trōjca – tyż je, i to widać.

A drugo rzecz: niy zdowo mi sie, żeby ludzie – czy to Polok co miyszko na Ślōnsku, czy to Polok kajś ze Suwałk, abo nawet Biołorus, że ôni niy spokopiōm plakatu, na kerym stoi: “Ślůnsk ze Bjołoruśům”. Tym bardzij, że wszysko było tam pisane we dwōch abo trzech godkach, tōż ôni to wszysko rozumiejōm.

A co byś ôdpedzioł tym, co padajōm, iże to niy ma dobre wkludzać ślōnskie symbole do sprow światopoglōndowych, bez przikłod LGBT, bo to niy sōm tymaty, za kerymi stowo fest moc Ślōnzokōw?

Jo niy znōm żodnych socjologicznych anket ô tym, jak Ślōnzoki zaglōndajōm na sprawy światopoglōndowe. To ani niy ma światopoglōnd, to je pytanie ô rōwne prawa. Takich anket i sondażōw niy znōm. Kejby sto procynt ludzi na świecie spiyrało rōwne rechty ludzi LGBT i ône by były rōwne w kożdym kraju, to take marsze by sie niy ôdbywały, bo niy byloby po co, no nie? To by była idealno sytuacyjo. Niy ma rōwnych praw, i skirz tego te marsze sie ôdbywajōm. Tyż skirz tego, że niy wszyscy to popiyrajōm i to niy ma za prawym.

Dej pozōr tyż:  Bartodziej & Soika: Ślązak na wyborach

Jo wiym, że niy kożdy to popiyro, ale to niy znaczy, że jo niy moga popiyrać. A jak jo, jako Ślōnzok, to popiyrōm, to tyż mōm prawo tam iść ze ślōnskōm fanōm. Tak to widza. To tak samo jak ludzie, co przijyżdżajōm ze polskimi fanami na roztōmajte dymōnstracyje. A to niy znaczy, że kożdy Polok tyż je spiyro.

Trefiōłżech tyż takie kōmyntorze: Ślōnskie fany, ślōnsko symbolika – to je coś fest cynnego i niy śmielibymy tego używać to aktualnych spiyrek. Jak tymat sie niy tyko Ślōnzokōw, to niy wrażejmy tam ślōnskich symboli. 

Wiysz co – jak jo za bajtla żech se jeździōł na szpile, na fusbal, to czynsto żech mioł ze sobōm gōrnoślōnsko fana. I gōrnoślōnsko fana tyż zowdy wisiała na szpilach Inpulsu-Alpolu Siemianowice Śląskie, i tyż żech ja broł na szpile GieKSy. Dzisio tyż ta ślōnsko fana wisi na szpilach Ruchu, ale tyż na Gōrniku, na Ruchu Radziōnkōw, na inkszych klubach. I to, że jo wiyszoł ta ślōnsko fana na szpilach Inpulsu-Alpolu Siemianowice Śląskie, to niy znaczy, że ôroz kożdy Ślōnzok spiyro Inpuls-Alpol Siemianowice Śląskie, pra? (śmiych). Jo to tak widza: jak jo coś spiyrōm jako Ślōnzok i mōm potrzeba pokozanio tego trwardo, to tyż moga używać symboli, co sōm do mie wożne. Jak te sprawy sōm do mie wożne, to tyż je moga połōnczyć. Niy idzie ô to, że terozki jak powiesza ta ślōnsko fana na GieKSie, to jakoś eliminuja ze ruchu ślōnskigo kibicōw Ruchu.

Manifestacyjo w Katowicach. Tabulki z napisami po polsku, angelsku, łacinie – ale niy po ślōnsku. Foto M. Musiał

A suchej – były takie przikłady – jak sie we latach ôsiymdziesiōntych burzili grubiorze we Angliji, to ôroz strzodowiska LGBT zaczły ich spiyrać i bōł taki sojusz, co by sie go żodyn niy spodziywoł: jedna grupa pod ôpresyjōm, drugo  – i zaczły sie wzajymnie spiyrać. Widzisz, żeby to, że sie pokazujōm ślōnskie aktywisty na dymōnstracyjach solidarności z ludziami LGBT, miało tyż jaki zwrotny kierunek? Spytōm sie tak: Czy skuli tego, że ślōnskie aktywisty były latoś na dymōnstracyjach pro-LGBT, bydzie mieć taki efekt, że na bezrok bydzie strzodowisko aktywistōw LGBT na marszu autōnōmije w Katowicach?

Wiysz co – na kożdym marszu autōnōmije sōm geje. Ô tym tyż trza pamiyntać…

No niy, wiysz, rozchodzi sie ô symbolika. Tak choby: “Terozki LGBT idzie z nami, bo my szli z LGBT”.

Zdowo mi sie, że żodyn fany z dyngōm by niy prziniōs, żeby niy ruszyć pro-ślōnskigo przekazu tych marszōw. Bo, tak jak ci godōm, marsz rōwności je ô rōwność kożdego, niy ino ludzi LGBT. A marsz autōnōmije je stricte ślōnski. I tyż wiym, że byliby na tym marszu ludzie, co by niyfajnie na to (tj. na dyngowe fany) patrzeli. Jo bych rod zaprosiōł ludzi z dyngowymi fanami, ale zdo mi sie, że dyngowych fanōw na marszu autōnōmije jeszcze dugo niy bydzie. Ale samo takie spracie w jedna i drugo strōna – to funguje. Jo to widzioł, jak my łōńskigo roku byli na marszu rōwności we Katowicach. To, jak my rozdowali plakaty, co my je mieli narychtowane po ślōnsku, rozdowalimy tyż takie ślōnskie fanki, co my je kupowali na Ali Express za ukraińskie, a potym je ôbrocali… (śmiych) Ludzie to brali, fest radzi. I te fany, i transparynty. “Jee… fajnie, że je po ślōnsku”. Szło słyszeć: “Ja jestem z Dąbrowy, ale też popieram”. W jakiś sposōb take budowanie wzajymnyj solidarności już funguje.

Dej pozōr tyż:  Bartodziej & Soika: Ślązak na wyborach

Bardzij na świyżo ci moga powiedzieć, jak to terozki wyglōndo ze Biołorusiōm. Jak my mieli te wydarzynie na facebooku, to ône ôd razu było po ślōnsku i po biołorusku. Niy prziszło mi do gowy, coby tam jeszcze dować polsko godka. I skirz tego, że pomogołżech Biołorusōm we ôrganizacyji tego i w jakiś sposōb spiyrołżech ich we ôrganizacyji ôd samego poczōntku, to jak my prziszli stowiać tyn szprzynt i rychtować sie do manifestacyje w piōntek, to Źmicier, głōwny synek, co dowoł zgłoszynie, sōm tak godoł: “No dobre, to sam wiyszōmy biołorusko fana, a sam ślōnsko”. To do niego było całe naturalne – mono dziynki tymu, że ta ślōnsko narracyjo tyż ôd poczōntku była tam aktywno. Dziynki tymu, że my spiyrōmy Biołorusōw, to tyż Biołorusy tyż jakoś życzliwie bydōm na nos kukać. Abo bydōm inksze na nos kukać, bo przōdzij mogli ani niy wiedzieć ô instniyniu ślōnskij godki a ślōnskij tożsamości. A terozki widzōm tyż mie na Facebooku mie pisać po ślōnsku i już wiedzōm, że te “ů” to ślōnsko godka, i majōm ja w zocy.

Czyli wiymy, że jak by mieli taki rachunek, to Ślōnzokōm werci sie robić co społym ze Biołorusami, bo ôni ô nos pamiyntajōm, a już LGBT to tako krypto-spōłproca, ja? (śmiych) Boznuja, boznuja. 

Jo na to niy patrza jak na taki rachunek, niy? Jo niy ida ôrganizować manifestacyji biołoruskich na to, coby potym Biołorusy prziszli i spyrali nos. Jo ida, bo mōm tako potrzeba serca. A jak sie jeszcze ôkoże, że to w ślōnskij spawie niy bydzie zawodzać, a mono prawie pōmoże, to tym bardzij żech je rod.

Dziynkuja Ci za ta godka.

Ślōnsko fana na manifestacyji. Foto M. Musiał

Wywiad ze cyklu “Chciołech sie spytać…”

Bartłůmjej Wanot – za bildůngym filozof, za fachym korechtůr, bez cufal poliglota. Przoćel ślůnskij godki i sporny uobrůńca jeji klasycznyj uortografije. Rod by śedźoł důma (na Laurahuće) i przekłodoł poezyjo, ale roz za czas wyłaźi na mańifestacyjo, bo moc go boli. Spůłlider kolektywu Uotwarty Ślůnsk.

Społym budujymy nowo ślōnsko kultura. Je żeś z nami? Spōmōż Wachtyrza

ur. 1981 w Katowicach. Tumacz, pisorz, popularyzatōr ślōnskij godki. Spōłtwōrca serwisu.

Śledź autora:

Ôstŏw ôdpowiydź

Twoja adresa email niy bydzie ôpublikowanŏ. Wymŏgane pola sōm ôznŏczōne *

Jakeście sam sōm, to mōmy małõ prośbã. Budujymy plac, co mŏ reszpekt do Ślōnska, naszyj mŏwy i naszyj kultury. Chcymy nim prōmować to niymaterialne bogajstwo nŏs i naszyj ziymie, ale to biere czas i siyły.

Mōgliby my zawrzić artykuły i dŏwać płatny dostymp, ale kultura powinna być darmowŏ do wszyjskich. Wierzymy w to, iże nasze wejzdrzynie może być tyż Waszym wejzdrzyniym i niy chcymy kŏzać Wōm za to płacić.

Ale mōgymy poprosić. Wachtyrz je za darmo, ale jak podobajōm Wōm sie nasze teksty, jak chcecie, żeby było ich wiyncyj i wiyncyj, to pōmyślcie ô finansowym spōmożyniu serwisu. Z Waszōm pōmocōm bydymy mōgli bez przikłŏd:

  • pisać wiyncyj tekstōw
  • ôbsztalować teksty u autorōw
  • rychtować relacyje ze zdarzyń w terynie
  • kupić profesjōnalny sprzynt do nagrowaniŏ wideo

Piyńć złotych, dziesiyńć abo piyńćdziesiōnt, to je jedno. Bydymy tak samo wdziynczni za spiyranie naszego serwisu. Nawet nojmyńszŏ kwota pōmoże, a dyć przekŏzanie jij to ino chwila. Dziynkujymy.

Spōmōż Wachtyrza