Przegrzebki

Siedem moich jednoaktówek wyróżniono w konkursie na jednoaktówkę po śląsku,
zgadnijcie które.
Poniższa nosi tytuł

Przegrzebki

1.

Dziōłszka, Mama, Tata, izba.

Mama: Złaź i spać. Cōłko niedziela tam siedziałaś
Dziōłszka: (…)
Mama: Co ty tam widzisz? Niebo, jak niebo! Ulica, jak ulica. Ludzie łażōm, łażōm, jak zowdy łazili. Na krojcungu ample.
Dziōłszka: Durch zepsute.
Mama: Aże kogoś auto przejedzie. Niy dej Bōg
Dziōłszka: Boga tam niy ma.
Mama: Na krziżōwce?
Dziōłszka: Tam go niy ma.
Mama: Je wszyndy.
Dziōłszka: U nŏs go niy ma. Zabiyli go.
Mama: Wiysz ty co, pōdymy do okulisty, bo bryle za słabe. Przeca tam sie świyci. No patrz – żółte zmiyniyło sie na czerwōne.
Dziōłszka: Niy ma go tam i światła tyż niy ma.
Ôjciec: Ślyś, jak cie mama prosi.
Dziōłszka: (…)
Mama: Tyś tyż tak siedziōł na fynsterbrecie.
Ôjciec: Za bajtla czekołech na Mikołoja i na piyrszo gwiozdka we Wilijo.

Mama, Tata, izba.

2.
Mama: Zajś jōm przismyczyli.
Ôjciec: Ucho całe?
Mama: Prawie. Tyn konduktor przeca już jōm znö.
Ôjciec: Lepsze to niż sztrafa. Poboli i przestanie.
Mama: Boga szukö.
Ôjciec: We piyrszej klasie?! We drugij go niy ma? Ponoć niy był bogaty! Piyrszōm klasōm niy rajzuje.
Mama: Niych już lepi rajzuje niźli mŏ zajś stōwać na fynsterbrecie i gowcyć na miesiōnczek. Jeszcze spadnie i sie coś zrobi.
Ôjciec: Jo niy spod, to i łōna niy spadnie.

Mama: Łōbejrz , co miała we szufladzie.
Ôjciec:: Bazgroły!
Mama: Niy tak gibko, po leku. Niy takie tam bazgroły: naszŏ jadalka, kuchnia, chlewik, fiśla.
Ôjciec: Poczamu to wszyjsko zababrane takimi muszlami?
Mama: Zakryklała! Na nic jyi sie niy zdŏ! Nasz kościół, szkoła, fusbalpatz…
Ôjciec: Wszandy wielo muszla. Strach patrzeć. Dobrze, że sie kajś, jako to sie godo… niy wydziyrała na…demonstracjach…!
Mama: A tu mosz…
Ôjciec: Mapa…
Mama: Ja, landkarta.
Ôjciec: Mapa? Tyż z muszlami. Doczkej, doczkej – tu jōm chycili, tu jōm chycili,, tu jōm chycili, tam bōła. A to co? Mama: Tam chce… Jakoś wiynkszŏ muszla.
Mama: To, to je Santiago de Compostela.
Ôjciec: I zaś z powrotem. Bilbao… Tuluza, Genewa… W Alpy? To daleko.

3.

Dziōłszka, Mama, Tata, izba.

Ôjciec: Kaj cie chycili?
Dziōłszka: Na piyrszyj stacyji mie wyciep.
Ôjciec: Przeca cie już znajōm!
Mama: Boli?
Dziōłszka: …
Ôjciec: Znodłaś?!
Dziōłszka: Tam niy ma takiego połonczyniŏ.
Mama: A niy trza do tego Sant Yago piechty?

Dziōłszka: No, ja, ale jak zazŏd”
(Robi klapsznita, wciōngo strzewiki.)

Mama: Kaj cie zaś niesie?
Dziōłszka: Do piyrszyj przegrzebki…

(Dziōłszka idzie furt z takim małym rukzakiym. Mama zaglōndo bez ôkno.)

Mama bez ôkno: Kaj idziesz?
Mama: Nawet sie ôbejrzała!
Ôjciec: Dej pokój, przeca ôna dobrze słyszy.
Mama: Niy słyszy, niy widzi.
Ôjciec: Słyszy, słyszy, ino Dorych bryli niy mŏ.
Mama: Możno kedyś nos bydzie stać.

4.

Mama, Tata, izba.

Mama: Napisała!
Ôjciec: Czytej!
Mama: Niy ma tego wiela.
Ôjciec: Czytej!
Dziōłszka: Szczyńść Boże! Spokojnie tukej. Bez ôkno tukej ujrzysz zadbane psy, krowy z wielkimi cycami, ôwce sie kocom – idzie dobry rok. Z gōry tukej, co mianuje sie Santis ,widać sześć landōw: Szwajcaria, Niemcy, Austria, Lichtenstein, a tyż Francja i Włochy. W dolinie moc ludzi, ale kościół przez krziża. Idzie pedzieć, że kŏżdy godnie nosi swōj. Jŏ yntlich tyż. Byłach we Santiago.
Na Jana byda sie wydować. Wołajōm go Urs, synkowi dōmy Geri. Dochtor mi pedziōł, co mōm chronić oczy, bo oślypna. Nosza aparat słuchowy, boch jednak była gucho. Gucho i ślepo. Na ubezpieczalna, bo Urs mō ferzicherung do gospodarzy. Zymby tyż żech zrobiła. Trzimcie się i nie starejcie sie o mie.
Ôjciec: Dobre! Nie starejcie sie o mie!
Mama: Bo wiysz, Boga niy ma.
Ôjciec: Wiym, Boga niy ma… w sercu.
Mama: Tak my jōm wychowali.
Ôjciec: Boś jōm broniła, iże słabo i choro.
Mama: Bo tako je.
Ôjciec: Słabo i choro… Głucho i ślepo, a Ursa w Alpach znodła i dziadkami nōs zrobi. Geri, Geri… Jo cie smola. Geri.

5.

Dziōłcha, Mama, Tata, izba.

Mama: Tela lōt!
Ôjciec: Niy labiydź, dyć jest tu z nami
Dziōłszka: Niy na dugo. Chca, cobyście sie ku nōm przekludzili.
Ôjciec: Bo u wōs…
Dziōłszka: Bo u nōs…?
Ôjciec: Bo u wōs wszyscy rajzujōm piyrszom klasom?
Dziōłszka: Nikt niy rajzuje, bo po co? Wszyjscy go majōm w sobie. Nie wierzōm, a majōm.
Ôjciec: Zgupłaś cōłkiym łōd fenu w tych gōrach.
Mama: Tyś se poszła, a mie serce bolało, bolało, aże pynkało.
Ôjciec: I nic nōm niy ôstałŏ.
Mama: Ôjciec, niy bydź taki!
Dziōłszka: Tato, przeca mi przajesz…

Mama: Pokoż coś to prziwiozła.

Dziōłszka: Syr z Appenzell, taki zwonek z Appenzell …
Ôjciec: To tyn do krowy!
Mama: Do baranów tyż.
Dziōłszka: Flaszka z kredensu starki Ursa. Zielōnŏ z pŏrōma przewynżyniami, jak tyż Alpami na etykecie.
Ôjciec: Zarŏz zacznã jodlować.
Dziōłszka: Po nalōniu barzo ćmawy bernsztajn, barzo ôlyjisty, w czarce keluszka tworzi „rubõ tapetã”, co po odparowaniu alkoholu i wody ôstawiŏ matowy zac znany wszyjskim z zapōmnianych i nieumytych niyzawodnie piŏkōw po tyjowi. Fest gōrski, ôlyjisty, miętowy, pieprzny.
Dziōłszka: Metrowy kastlik ze holcu wypołniōny 16 piwnymi specyjałami z Appenzell.
Ôjciec: Metrowy kastlik.
Dziōłszka: Do mamy jeszcze cwiter ze sztikowaniym wspinŏczka alpejskŏ, regularny krej, wytniyńcie pod szkrabiklym, jedyn we szarości, materyjŏ: 100% bawołna
I jeszcze połny smak 28 roztōmajtych ôdmian jabłek i gruszek z naszego regiōnu w ôccie balsamicznym na naszym spyśniałym ôccie piwnym.
Mama: Ôcet ze jabłek i gruszek…? Tyż robiłach. Ale niy balsamiczny.

Dziōłszka: Chcã, cobyście sie do nos przekludzili.
Ôjciec: W tym Appenzell, magła, chmōry…
Mama: I fen. Ôkropiczne wiatry. A mie i bez tego gowa boli.
Dziōłszka: Skōnd wy to wszyjsko wiycie?
Mama: Na listku bōła brifmarka i sztympel Appenzell. To my poczytali we necu.
Dziōłszka: We necu?
Ôjciec: We Internecie.
Dziōłszka: Toście widzieli jako to u nōs piynknie.
Mama: To prŏwda: Aescher, Wildkirchli, Schafler, Seealpsee, Kaplica na szlaku z górnej stacji kolejki Ebenalp do schroniska górskiego Aescher.
Ôjciec: I tam jest… krziż
Dziōłszka: No, jest – do wandrowcōw. Idzie porzygać i bez niego.

Mama: A tyn Urs to jaki?
Dziōłszka: Jaki mŏ być. Podobny do tatulka. Geri tyż sie na niego podo. Dogodocie sie.
Mama: Czymu niy przijechoł z tobōm.
Dziōłszka: Ftoś musi wachować gospodarki. Krowy, ôwce. Syrowarnia. Jak sie chce mieć, to trza robić.

6.

Mama, Tata, izba.

Mama: Jak przijechała, to czyńścij śnia ô trefowi z bliskimi jak tyż o dalekij rajzie.
Łōjciec: Widzã we wizyjach przŏcieli, kerzi ôdeszli już lata tymu. Inksi #śnić ô żyjōncyj familiji i kamratach.
Mama: Chobych kolybała noworodka, co umarł.
Łōjciec: Bliscy ôkazujōm mi staranie i zapewniajōm, iże “wszyjsko bydzie dobrze”.
Mama: Śniki na śmierć!
Łōjciec: Śniki na śmierć!

Łōjciec łōtwiyro piwo.

Łōjciec: Kaj ôna je?
Mama: Wziyna klapsznita i poszła.
Łōjciec: Kaj?
Mama: Niy pedziała.
Łōjciec: Tam sie ćmi, a łōna ślepo, jak kret. Straci sie.
Mama: Łōszczyndzo te szwajcarskie bryle. Niy bydzie tak źle!

Ślychać hamowanie.

Łōjciec: To na krziżōwce

Głos zza ôkna: Jak chodzisz. Je żeś ślepŏ i guchŏ?

Sygnał ambulansu pogotowiŏ.

==============
O/powieści górnośląskie z okolic Katowic i Gliwic w Bibliotece Śląskiej, w Bibliotece UJ oraz Kongresu USA i w bibliotekach miejskich oraz w sprzedaży w gliwickiej księgarni Kawka na ulicy Siemińskiego (dawniej J. Wieczorka) i wysyłkowo w górnośląskim wydawnictwie Silesia Progress:
Bestiarium – to dwutomowy górnośląski Faust i Ulisses jednocześnie. Tyle tylko, że w Katowicach – powieść powieści w wielu językach o pięciu rodach oraz kilku bestiach i duchach.
https://www.silesiaprogress.com/pl/p/Bestiarium-I-II-A.-Lubina/1591
– Margott – albo o początku i końcu
https://www.silesiaprogress.com/…/A.-Lubina…/1151
Margott to druga część tryptyku, który rozpoczynają:
– Mimry z mamrami. Hanek i oni (elwry, pamponie, soronie, hadziaje i barbary) – albo o moich przodkach i zadkach.

– trzecią częścią jest: Hanka rajzowanie i szpiclowanie cygaństwa
https://wachtyrz.eu/aleksander-lubina-hanka-rajzowanie-i…/
– Jeden akt po śląsku
https://www.silesiaprogress.com/pl/p/Jeden-akt-po-slonsku-zbior-Aleksander-Lubina/1602
– Siódmak
https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/650486
Kostek
https://www.silesiaprogress.com/pl/p/A.-Lubina-Kostek/1608
O królu… po polsku
https://www.silesiaprogress.com/pl/p/A.-Lubina-O-krolu-dla-dzieci-starych%2C-starszych-i-niestarych/1606
O królu… po górnośląsku (Eugeniusz Kosmała)
https://www.silesiaprogress.com/pl/p/A.-Lubina-O-krolu-dla-dzieci-starych%2C-starszych-i-niestarych-SI/1607
Bajki Hankowe…
http://przeczytalamksiazke.blogspot.com/2020/07/bajki-hankowe-dla-dzieci-grzecznych-i.html
Barbarzyńcy – to formalne i tematyczne nawiązanie do greckiej pieśni żałobnej oraz współczesnej górnośląskiej pieśni dziadowskiej.
Pulver Georga Fabera (redakcja} – dzieje kobiet, powieść o sile i czarze żon, matek i córek oraz ich mężczyznach.
https://www.silesiaprogress.com/pl/p/Pulver-Georg-Faber/1581
Paternoster – Honoraty Faber (redakcja) – dzieje nie/zwykłej Górnoślązaczki
https://www.silesiaprogress.com/pl/p/Paternoster-Honorata-Faber/1572
Księga-Ducha-Gór – ostatnie wydane tłumaczenie przedśmiertne Eugeniusz Kosmały
https://www.silesiaprogress.com/pl/p/Carl-Hauptmann-Ksiega-Ducha-Gor/1582
Wielki Janja – Arnolda Ulitza (Aleksander lubinatłumaczenie i redakcja)
https://www.silesiaprogress.com/pl/p/Wielki-Janja-Arnold-Ulitz-oprawa-twarda/1574