Pasja, Siedem ostatnich słów Chrystusa na krzyżu, Stabat Mater
Dziś obchodzony jest Wielki Czwartek, który rozpoczyna Triduum Paschalne – najważniejsze wydarzenie w roku liturgicznym Kościoła. Triduum przypomina o męce, śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa.
Czas ten może być czasem wyciszenia, rozmyślań i przeżyć duchowych. Słucham Pasji, Siedmiu ostatnich słów Chrystusa na krzyżu oraz Stabat Mater.
- Pasja
Pasja, czyli fragmenty Ewangelii opowiadające o męce i cierpieniu Pana, o ostatnich 12 godzinach życia Jezusa, od pojmania w Ogrójcu do śmierci na krzyżu.
Już w wiekach średnich powstały dzieła muzyczne zwane pasją. Polecam szczególnie:
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Johanna Sebastiana Bacha (1685-1750) pasje wg św. Mateusza i św. Jana:
Matthäus-Passion BWV 244
https://www.youtube.com/watch?v=WqMMDACUW5E
St John Passion BWV 245
https://www.youtube.com/watch?v=zMf9XDQBAaI
oraz Krzysztofa Pendereckiego pasję wg św. Łukasza
https://www.youtube.com/watch?v=SNWs-F9-f_M
Przeszło trzydzieści lat temu w Wielkim Tygodniu z płyt winylowych słuchaliśmy z uczniami trzeciej klasy wiejskiej szkoły podstawowej pasji Krzysztofa Pendereckiego. Dzieci nie tylko przeżywały, ale i rozpoznawały słuchane fragmenty Drogi Krzyżowej. Kłopot drobny był tylko z rodzicami…
- Siedem ostatnich słów Chrystusa na krzyżu
„Siedem ostatnich słów Chrystusa na krzyżu” to też uduchowiona bardzo popularna kompozycja muzyczna. Składa się z:
- Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią.(Łk 23, 34);
- Zaprawdę, powiadam ci, jeszcze dziś będziesz ze mną w raju.(Łk 23, 43);
- Niewiasto, oto twój syn; oto twoja matka.(J 19, 26-27);
- Eli, Eli, lama sabachthani?- “Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?” (Mt 27, 46 oraz Mk 15, 34);
- Pragnę.(J 19, 28);
- Wykonało się.(J 19, 30);
- Ojcze, w ręce Twoje oddaję ducha mojego.(Łk 23, 46).
Tematem zajmowali się w kolejności chronologicznej m.in.:
Heinrich Schütz (1645)
https://www.youtube.com/watch?v=rfXo_zCwkno
Joseph Haydn (1785)
https://www.youtube.com/watch?v=OY2vixVCr1M
Charles Gounod (1855)
https://www.youtube.com/watch?v=FLb12AC6c3s
César Franck (1859)
https://www.youtube.com/watch?v=j5960GVQrNU
To kilka niezobowiązujących propozycji. Pozostałe znajdziecie Państwo w sieci.
Egzegeza* historyczno-krytyczna zakłada, że powyższe słowa Jezusa nie są zapisami historycznymi, ponieważ krewni nie uzyskiwali dostępu do ukrzyżowania. Raczej przeciwnie, odzwierciedlają wiarę wczesnego Kościoła – mówiąc językiem teologii, zmartwychwstały Chrystus, objawia się poprzez Ducha Świętego (Jan 16: 13-14).
- Stabat Mater
Ostatnim utworem, który polecam nie tylko na Wielki Tydzień. jest Stała Matka (Boleściwa). Stabat Mater (Dolrosa). To najbardziej „ludzki” utwór muzyki paschalnej – matczyne cierpienie.
„Stabat Mater Dolorosa/ Iuxta Crocem lacrimosa,/ dum pendebat Filius”
(„Stoi Matka obolała,/ Łzy pod krzyżem przepłakała,/ Gdy na krzyżu Syn jej mrze”
(przekład Mirona Białoszewskiego.)
Przyjmuje się, że pierwsze takie dzieło stworzył Notker Balbulus (840-912), benedyktyński mnich żyjący w opactwie w Sankt Gallen.
Stabat Mater pisali, oczywiście między innymi:
Orlando di Lasso (XVI w)
https://www.youtube.com/watch?v=D3rrDZEc-Rs
Giovanni Pierluigi da Palestrina (ok. 1525 – 1594)
https://www.youtube.com/watch?v=6EWvz3ivfiI
Giovanni Battista Pergolesi (?; 1730-1736)
https://www.youtube.com/watch?v=xHQVtYzjLao
Antonio Lucio Vivaldi (1678-1741)
https://www.youtube.com/watch?v=qQpWwMkGtj4
Giuseppe Verdi (1813 – 1901)
https://www.youtube.com/watch?v=cJaAEGdq0EA
Krzysztof Penderecki
https://www.youtube.com/watch?v=f403XsOAFXE
Stabat Mater przypisuje się najczęściej franciszkaninowi Jacopone da Todi (wiek XIII ), Stabat Mater śpiewana początkowo do melodii gregoriańskiej. 1727 włączona do liturgii kościoła rzymsko-katolickiego. Wykorzystywana przez Josquina des Prés i G.P. da Palestrinę, A. Scarlattiego, G.B. Pergolesiego oraz wielu późniejszych kompozytorów m.in.: J. Haydna, F. Schuberta, G. Rossiniego, G. Verdiego, A. Dvořáka, F. Poulenca, Ch. Stanforda, J. Elsnera, K. Szymanowskiego, K. Pendereckiego.
Aleksander Lubina
Górnoślązak/Oberschlesier, germanista, andragog, tłumacz przysięgły; edukator MEN, ekspert MEN, egzaminator MEN, doradca i konsultant oraz dyrektor w państwowych, samorządowych i prywatnych placówkach oświatowych; pracował w szkołach wyższych, średnich, w gimnazjach i w szkołach podstawowych. Współzałożyciel KTG Karasol.
