O Górnym Śląsku na lekcjach biologii

Aleksander Lubina
O Górnym Śląsku na lekcjach biologii w szkole podstawowej w klasach IV-VIII

Cykl: Współczesna edukacja na Górnym Śląsku

Współczesna edukacja na Górnym Śląsku postrzegana jest różnie. Wielu oczekuje wprowadzania edukacji regionalnej do szkół. Ale taka edukacja jest możliwa od zawsze, a od roku 2017 w szkołach podstawowych według obowiązującej (znowelizowanej) podstawy programowej.
W konsekwencji pisząc ten cykl uparcie powtarzam tezę:
W obecnych warunkach edukację regionalną (środowiskową) oraz kształcenie językowe (uczenie/nauczanie języka śląskiego) można/należy prowadzić w ramach podstawy programowej. O czym powinni wiedzieć przede wszystkim rodzice, ale także wójtowie, starostowie, burmistrzowie i prezydenci miast oraz dyrektorzy szkół i nauczycielki/nauczyciele.
Kto ponosi odpowiedzialność za rzetelną edukację?
Adresatami cyklu są rodzice i dziadkowie, ale także wójtowie, starostowie, burmistrzowie i prezydenci miast jako organy prowadzące placówki oświatowe oraz dyrektorzy szkół i nauczycielki/nauczyciele wszystkich typów placówek oświatowych.
Po zapisach ogólnych podstaw programowych dla przedszkola, szkoły podstawowej oraz szkoły ponadpodstawowej przejdę do podstaw programowych poszczególnych przedmiotów nauczania, a następnie do metod i technik umożliwiających skuteczne uczenie się.
Za wykształcenie, które jest składową wychowania Górnoślązaczek i Górnoślązaków ich odpowiadają rodzice i dziadkowie. To oni w ramach przysługujących im praw, o których już pisałem, powinni nadzorować nauczycieli i dyrektorów.
Na rodzicach i dziadkach ciąży także obowiązek uczenia się przez całe życie, popularne long life learning.
Podobne obowiązki mają polityczki i politycy. Z tą różnicą, że polityczki i politycy biorą za to pieniądze. Politykami i polityczkami zostali jednak z wyboru, bardzo często szermując hasłami regionalnymi i oświatowymi.
Pieniądze biorą także politycy samorządowi: radni miast i gmin, wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast – oni także mają decydujący głos przy powoływaniu dyrektorów szkół.
Dyrektorzy sprawują bezpośredni nadzór nad pracą nauczycieli!

Przypomnę kolejny raz – podstawa programowa to obowiązkowy na danym etapie edukacyjnym zestaw treści nauczania oraz umiejętności, które muszą być uwzględnione w programie nauczania i umożliwiają ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych.
Podstawę programową określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356).
Podstawę programową dla wszystkich rodzajów szkół ogłasza minister właściwy do spraw oświaty i wychowania.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Podstawę programową znajdujemy w Dzienniku Ustaw z 2017 r. pozycja 356.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356)

Całość podstawy programowej tu:
https://www.ore.edu.pl/category/ksztalcenie-i-wychowanie/podstawa-programowa/
https://www.ore.edu.pl/wp-content/uploads/2017/05/biologia.-pp-z-komentarzem.-szkola-podstawowa.pdf

A teraz o kształceniu regionalnym/środowiskowym 1)
na lekcjach biologii w szkole podstawowe w klasach IV-VIII.
(Pamiętając, że szkoła podstawowa jako szkoła ogólnokształcąca przygotowuje do egzaminu dojrzałości!)

pojęcia kluczowe:
Podstawa Programowa
Podstawa programowa wychowania przedszkolnego
Kształcenie regionalne 1)
Krajobraz kulturowy 2)
rozwiązywaniu bliskich mu problemów 3)
zajęcia terenowe 4)
wyposażona pracownia 5)
sprzęt niezbędny 6)
różnorodne materiały źródłowe 7)

Podstawa programowa – biologia szkoła podstawowa IV-VIII SP (fragmenty)

(…) Przedstawione w podstawie programowej wymagania będą zrealizowane, jeśli wypełnione zostaną opisane poniżej warunki ich realizacji.
Przedmiot biologia powinien służyć kształtowaniu postawy ciekawości poznawczej, poprzez zachęcanie uczniów do stawiania pytań, formułowania problemów, krytycznego odnoszenia się do różnych informacji, dostrzegania powiązań nauki z życiem codziennym oraz związku między różnymi dziedzinami nauki. Nabyta przez ucznia wiedza (wiadomości i umiejętności) powinna mieć zastosowanie w rozwiązywaniu bliskich mu problemów 3) , a także służyć rozwijaniu świadomości znaczenia biologii w różnych dziedzinach życia.
W ramach przedmiotu biologia powinny odbywać się zajęcia terenowe 4) (umożliwiające realizację treści z zakresu ekologii i różnorodności organizmów), wycieczki do ogrodu botanicznego, ogrodu zoologicznego, do lasu, na łąkę lub pole. Podczas tych zajęć uczniowie powinni obserwować i rozpoznawać rośliny, zwierzęta, grzyby typowe dla danego regionu oraz zjawiska zachodzące w określonym ekosystemie. Należy wskazać uczniom przykłady widocznego w terenie procesu sukcesji ekologicznej, rozumianym jako następstwo biocenoz, którego skutkiem jest wymiana (następstwo) gatunków roślin, zwierząt, grzybów czy innych organizmów. Proces ten jest jednym z ważniejszych dla późniejszego zrozumienia istoty ochrony różnorodności gatunkowej.
Zajęcia z biologii powinny być prowadzone we właściwie wyposażonej pracowni.5) Ważnym elementem jej wyposażenia powinien być projektor multimedialny, tablica interaktywna oraz komputer z zestawem głośników i z dostępem do internetu, a także odpowiednie umeblowanie, w którym będzie można gromadzić sprzęt laboratoryjny oraz pomoce dydaktyczne wykorzystywane w różnych okresach roku szkolnego.
Istotne jest, aby w pracowni znajdował się sprzęt niezbędny do przeprowadzania wskazanych w podstawie doświadczeń i obserwacji 6) tj. przyrządy pomiarowe, przyrządy optyczne, szkło laboratoryjne, szkiełka mikroskopowe, odczynniki chemiczne, środki czystości, środki ochrony (fartuchy i rękawice ochronne, apteczka). Ważnymi pomocami dydaktycznymi w każdej pracowni powinny być przewodniki roślin i zwierząt, proste klucze do oznaczania organizmów, atlasy, preparaty mikroskopowe (protisty, tkanki roślinne, tkanki zwierzęce), modele obrazujące wybrane elementy budowy organizmu człowieka (np. model szkieletu, model oka, model ucha, model klatki piersiowej).
Ważne jest także wykorzystywanie podczas zajęć różnorodnych materiałów źródłowych7), tj. zdjęć, filmów, foliogramów, plansz poglądowych, prostych tekstów popularnonaukowych, danych, będących wynikiem badań naukowych, prezentacji multimedialnych, animacji, zasobów cyfrowych dostępnych lokalnie oraz w sieci.
Przykładowe prace pochodzą z lat 2006-2014 z mojej praktyki nauczyciela języka niemieckiego w gimnazjum.
Źródła (warto śledzić):
Podstawa programowa – Szkoła podstawowa (IV-VIII/Biologia)
https://podstawaprogramowa.pl/Szkola-podstawowa-IV-VIII/Biologia
Egzamin maturalny formule 2023/podstawaprogramowa/
https://cke.gov.pl/egzamin-maturalny/egzamin-maturalny-w-formule-2023/podstawa-programowa/
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej.
Dz.U. z 2017 r., poz. 356

1) kształcenie regionalne/środowiskowe, inaczej edukacja regionalna ma dwa znaczenia:
a) edukacja o regionie;
b) edukacja w regionie.
Bez uczciwej oświaty w regionie, nie ma mowy o uczciwym kształceniu regionalnym/środowiskowym. Czytamy o tym, kiedy mowa o: zajęciach terenowych 4), wyposażeniu pracowni 5) i niezbędnym sprzęcie 6).
2) Krajobraz kulturowy: ogół obiektów i cech fizycznych, obserwowalne wzrokowo wyrażenie kultury ludzkiej na powierzchni Ziemi, łączący elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego. Krajobraz kulturowy jest wynikiem przekształcania krajobrazu naturalnego przez grupę lub kilka grup kulturowych i nakładania zróżnicowanych elementów kulturowych różnego wieku na tę samą rzeźbę terenu. Przestrzeń przyrodnicza, która znajduje się w sferze oddziaływań człowieka przyjmuje formę kulturową, wyrażoną w postaci krajobrazu kulturowego. Krajobraz ten można rozumieć jako antropogenicznie ukształtowany fragment przestrzeni geograficznej, powstały w wyniku zespolenia oddziaływań środowiskowych i kulturowych, tworzących specyficzną strukturę, objawiającą się regionalną odrębnością, postrzeganą jako swoistą fizjonomię. (Myga-Piątek, 2001, Nita, Myga-Piątek, 2006).
Przeszło 30 publikacji z cyklu Współczesna edukacja na Górnym Śląsku znajduje się na:
wachtyrzu.eu https://wachtyrz.eu/
oraz na stronie fb Środowisko i język Górnego Śląska
https://www.facebook.com/profile.php?id=61550746354882