Moc kultury #22: Kulturkampf
Aleksander Lubina
Moc kultury
Kulturkampf
W XIX wieku w kilku krajach Europy i Ameryki Południowej Kulturkampfem określa się próbę ustanowienia kontaktów między państwem a Kościołem katolickim według nowych zasad.
Rządy dążyły do oddzielenia kościoła od państwa i opowiadały się na przykład za wprowadzeniem cywilnego małżeństwa.
Siły konserwatywne Kościoła katolickiego stawiały opór, bo korzystały z prymatu kościoła i religii nad państwem i nauką, profitowały z wpływu religii na życie publiczne i polityczne.
Politycznie głównym zmartwieniem w Niemczech Bismarcka było oddzielenie państwa od Kościoła katolickiego w wymiarze prawnym i politycznym oraz ograniczenie wpływów zorganizowanej mniejszości katolickiej.
„Kulturkampf” nie jest fenomenem pruskim. Podobne wydarzenia miały miejsce w kilku krajach na kontynencie. Szwajcaria odegrała tu pionierską rolę, również Badeńsko-Bawarski Kulturkampf miał miejsce przed wydarzeniami w Prusach.
Kulturkampf w Austrii ma korzenie sięgające XVIII wieku. Cesarz Józef II zapoczątkował politykę, która opowiadała się za zwierzchnictwem państwa w sprawach religijnych. Skutkowało to daleko idącą kontrolą państwa nad Kościołem katolickim, w tym przekazaniem wielu szkół w ręce rządowe, kontrolą seminariów przez państwo oraz ograniczeniem liczby duchownych, rozwiązaniem wielu klasztorów. Protesty papieża Piusa VI, a nawet jego wizyta w Wiedniu w 1782, nie przyniosły skutku. W konkordacie z 1855, który był zwieńczeniem wpływów katolickich w Austrii, przywrócono wiele wcześniejszych praw Kościołowi katolickiemu, które zostały odebrane przez Józefa II.
Po ogłoszeniu papieskiej nieomylności w 1870 roku Austria częściowo zniosła konkordat z 1855 roku, a całkowicie w roku 1874.
Kulturkampf był formą wojny kulturowej między grupami społecznymi i walką o dominację nad ich wartościami, przekonaniami i praktykami. Termin ten jest powszechnie używany do opisania współczesnej polityki w Stanach Zjednoczonych, gdzie kwestie takie jak aborcja, homoseksualizm, prawa osób transpłciowych, pornografia, wielokulturowość, poglądy rasowe i inne konflikty kulturowe oparte na wartościach, moralności i stylu życia widzi się jako poważny podział polityczny.
Nacjonalistyczny aspekt Kulturkampfu to jego antypolski charakter i próba germanizacji polskich prowincji w Cesarstwie Bismarcka. Represje w Niemczech nasiliły się po utworzeniu Cesarstwa Niemieckiego przez Bismarcka, który był znany jako wrogi wobec Polaków. Polityka pruska zmieniła się radykalnie w latach siedemdziesiątych XIX wieku w obliczu widocznego polskiego poparcia dla Francji w wojnie francusko-pruskiej. Demonstracje w Polsce ujawniły polskie odczucia nacjonalistyczne, a wzywanie polskich rekrutów do dezercji z armii pruskie.
W szczególności na ziemiach wschodnich Prusy napotykały na powiązania polskiego nacjonalizmu do katolicyzmu, czyli ryzyko secesji rzutowane na przynależność religijną. W Prowincji Poznańskiej Kulturkampf przybrał znacznie bardziej nacjonalistyczny charakter niż w innych częściach Niemiec.
Bismarck dostrzegł w Kulturkampfie potencjał zdławienia polskich aspiracji. Podczas gdy głównym celem liberałów był rozdział państwa i kościoła jako istotny dla społeczeństwa.
Ślonzok, ftory narzyko na Bismarcka, to Jak uczyń, ftory narzyko na rechtora. Czym gorszy uczyn tym barzij mu wadzi Rechtor. Bismarck stworzyl kraj, Kaj ajnfachowy robotnik przeczytol cajtong po polskiu i po niymiecku, niestet lud gornoslonski niy przerobil tego na swojo korzysc. Sōm Korfanty je dobrym prziklodym: Jaki potyncjol w Ślōnzokach je a Jak slepo wiara obrōcila Ślōnzoka na suzalca Warszawy, ftory TERA czynsto skozany je czytowac ino polskõ lekturã
No to jak tak polecam przeczytać Grzegorza Kucharczyka-Długi Kulturkampf Pruskie i niemieckie wojny kulturowe przeciw Polsce w latach 1795-1918 .