Końdek czyrwnia we listopadzie

(…) We czyrwniu je świyntego Antonigo i wtynczŏs sie szło na ôdpust na Dōmbrōwka, kero boła chnet za takimi gliniŏkami, kere zajś boły na kōńcu boguckigo smyntŏrza. Ôdpustowe budy ciōngły sie bezma bez cołko ôsadã wele gōwnyj cesty. Na sztandach ze maszketami szło sie kupić makrŏny, zozwōr, aji tysz inksze wydziwiate bombōny abo pierniki.

Wiynksze bajtle lŏtały jak pofyrtane ze pistŏlami na kapiszōny, zajś do tych myńszych boły drzewiane pukōwki ze frōpym na sznurku, abo drzewiane ptŏki (mianowane tysz za szmaterlŏki), co tak ôszkliwie klepały krzidłami. Inksi igrali tysz we jojo, abo mieli staranie coby sie jak nojmynij uciaprać watōm na patyku. Wszyndy zajś durś boło larmo ôd pistŏlōw, gwizdkōw, aji roztomajtych lajerkōw ôd sztandziŏrzy.

Ôkrōm ôdpustu musioł tysz być rōmel. We szisbudach kawalery we ancugach stŏwali sie natynczŏs wyborowymi strzelcami, coby trefić we jakowŏś flaszkã ze procyntōma, abo choćaby we papiōrzane kwiŏtka do swoji frelki. Wele szisbudōw boł zajś srogi keciŏk, ze kerego szło sie blikać na ta cołko mynażeryjŏ ze wierchu, i na kerym szło tysz dostać istnyj kołomyje we gŏwie.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Choć boło mi ze sztyry roki, jak mie Ujek ze Ciotkōm aji Starzikym wziōni piyrszy rŏz na ôdpust (tyn co poradzã spamiyntać), to – jak tysz gŏdali – bołżech trochã taki bajtel ze inkszyj planety. Ni mioł żech staranio ô bōmbōny, pierniki, kapiszōny ani gumiane dziobły i kej inksze bajtle durś ciōngły Starzikōw ku sztandōm ze maszketami, abo graczkami, jŏ pōnoć ino blikoł na to wszyjskŏ ze ôtwartōm gambōm…

Camu tak boło niy wiym, bo przecã mioł żech przed ôcami gynau to co inksi, ale pamiyntōm tysz, co tyn cołki ôdpustowy rejwach, kery boł wele mie, poradziył ucynić, coch sie we ôka mrziku ze tego corno-biołego ôszydnego świata (we dobie rozkwitu ludowej ojczyzny), poradziył wykludzić we jakŏwŏś kraina ze tych bojek, kere mi ôsprawioł Starzik, kej Starka nad ranym szli na godzinki, a jŏ durś niy poradziył usnyć, bo kōnie ôd Milica festelnie klupały ô kocie łeby na „Bōńcyka”.

Tego świata już sam ni ma, a możno ôn nigdy niy boł echt istny, abo możno i niy boło go wcale… Ale tysz – jak go niy boło – to cōż mie terŏski tak festelnie gniecie we garle… skuli cego ôcy mōm jakoweś wilgłe, kej bezma 50 lŏt niyskorzij idã wele boguckigo smyntŏrza i przecã ino kanś tam z dala widzã taki sztand, na kerym – jak 50 lŏt tymu nazŏd – jakŏś blank inkszo frelka przedŏwo te „moje” makrôny i te wydziwiate bōmbōny ze cukru…

A możno tyn nasz świat… te nasze blank roztomajte landy ze naszych ôdpustōw i bojek naszych starkōw, kerych je tela wiela nŏs samych… Możno to wszyjsko durś sam je i bydzie podwyli naszego żywota, ino my już sōm tak blank inksze… tak moc blank inksze…

Możno tam za tym murym ôd smyntŏrza te wszyjske dŏwne frelki i kawalery i sztandziŏrze majōm durś jakiś ôdpust i jakowyś rōmel. Możno durś tam grajōm lajerki, a bajtle igrajōm we graczki i lŏtajōm ze pistŏlami na kapiszōny… Możno ône wszyjske kańs dycki sōm, a nasze starki durś gŏdajōm nōm na ucho te swoje cliwe bojki…

A możno ta cołko mynażeryjŏ ze tych naszych ôdpustōw, rōmlōw, cyrkusōw i starkowych bojek – śmieje sie z nŏs terŏski zza tego smyntornygo muru, i dziuwuje sie durś, co już tela rokōw niy poradzymy tego wszyskigo spokopić… Dziwuje sie, co telã już rokōw dycki lŏcymy tam a nazŏd, jak te bajtle ze pistŏlami na kapiszōny i durś kcymy znojś na „kroj- świecie” to, co przecã je tukej… tak blank wele nŏs…

Foto – Piotr Zdanowicz

Foto archiwalne – Jan Zdanowicz

Piotr Zdanowicz – pasjonat oraz badacz historii, kultury i przyrody Górnego Śląska. Dziennikarz, autor lub współautor książek i reportaży, a także kilkunastu prelekcji, kilkudziesięciu artykułów prasowych oraz kilkuset tysięcy fotografii o tematyce śląskiej. Pomysłodawca rowerowych i pieszych szlaków krajoznawczych na terenie Katowic, Mysłowic i Tychów oraz powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego. Poeta, muzyk i plastyk-amator. Z zawodu elektronik, budowlaniec oraz magister teologii.