Kolonizatorzy, repatrianci, imigranci, czyli dlaczego tu jest tak brzydko
Pies się zgiął i sra. Przywiązany do niego smyczą właściciel tępo gapi się na tabliczkę z napisem „zakaz wyprowadzania psów”, obok której zgina się pies i wyciska z siebie co ma do wyciśnięcia w błogiej nieświadomości nielegalności swojego gównianego procederu. Pytam chłopa, czy nie widzi tabliczki, on patrzy na mnie jak na kretyna i ciągnie psa kawałek dalej, pod drugą, taką samą tabliczkę.
Wracam właśnie z Tarnowskich Gór, gdzie siedziałem na schludnym Rynku pełnym schludnych ludzi w schludnych ogródkach, w których uwijała się obsługa. Schludną ulicą Krakowską zszedłem do schludnego przystanku, a schludny autobus przywiózł mnie do miasta, dla którego schludność stała się już dawno pojęciem abstrakcyjnym. Idę tym miastem i zastanawiam się, co o nim sobie myślał na przykład Johann Heydenreich, który urodził się gdzieś w Prusach w 1782 roku, w pierwszych latach XIX wieku przyjechał do Rokitnicy, ożenił się tam z Agnes Gajdzik i tak oboje stali się moimi prapraprapradziadkami.
Idę i buduję roboczą teorię o tym, że ta różnica to efekt przekroczenia polskiej masy krytycznej w Bytomiu. Tarnowskie Góry tutejsze, a Bytom przyjezdny, to oczywiste. Gliwice też przyjezdne i witają na wjeździe komunikatem „Lachawiec kurwo” razem setką innych popisów erudycji na każdej dostępnej ścianie. Teoria się zgadza.
Na rogu Piekarskiej i Piłsudskiego omijam świeżo odmalowaną elewację sklepu, przed którym chodnik przybrał kolor elewacji, bo komuś nie przyszło do głowy go przykryć na czas roboty. Zastanawiam się, jak to miasto by wyglądało, gdyby przed każdym budynkiem bruk był tak samo upstrzony farbą z malowania. Na szczęście nie wszędzie tak jest, bo u nas jednak niewiele budynków się maluje.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Dochodzę do Rynku, który w niewytłumaczalny sposób kiedyś zrobił się na chwilę schludnawy. Przypominam sobie, jak 10-15 lat temu w taką pogodę jedna trzecia powierzchni tego placu była zajęta ogródkami piwnymi, gdzie trudno było znaleźć wolny stolik. Patrzę teraz na ten sam, sypiący się Rynek, który do dziś nie został umyty z soli wysypanej tu w zimie. Patrzę na te ogródki, które jakoś dopasowały się standardem do otoczenia i zapraszają połamanymi parasolami i niekompletnym ogrodzeniem. Znajoma koniecznie chce siedzieć tam, gdzie słońce, bo w cieniu zimno. Przyglądam się twarzom przy stolikach i zastanawiam się, czy one są 500+, czy sobie to tylko wymyślam. Pani mówi, że piwo za piątkę, ale trzeba czekać dziesięć minut, więc idziemy jednak na drugą stronę. Twarzy 500+ nie ma. Piwo za siedem.
Znajomi o czymś mówią, ale ich nie słucham. Patrzę na dumnie powiewającą nad tym bajzlem biało-czerwoną flagę. Patrzę na ten kawałek Polski, i próbuję ogarnąć, dlaczego ta Polska, z której mam być niby koniecznie dumny, jest taka gówniana. Może być obesrana, obszczana, może być farbą upieprzona, ale ważne, że biało-czerwona. Patrzę na ten kawałek Polski pełen imigrantów, którzy w trzecim pokoleniu nadal nie ogarniają, że dom nie kończy się na progu mieszkania.
Johann, pruski żołnierz okresu wojen napoleońskich i sołtys Rokitnicy, swojemu pierworodnemu synowi dał na imię Wojtek. Nie Adalbert i nie Albert, co oznacza, że kolonista Heydenreich od ręki zaczął się integrować z miejscową ludnością. Wojtek swojego pierwszego syna nazwał Jendra. Jendrę państwowy nacjonalizm, w którego czasach przyszło mu żyć, przerobił na Andreasa, ale pod aktem zaręczyn ze swoją przyszłą żoną Marianną podpisał się Jędra Heidenreich. Zastanawiam się, czy Jendrek ze ześląszczonej niemieckiej rodziny już był taki jak dzisiejsi autochtoni, którzy z typową sobie śląską dupowatością godzą się na tę gównianość.
Myślę o tych dziesiątkach razy, jak za bajtla patrząc na mapy historyczne Polski przyglądałem się ruchom polskich wojsk po zaporoskich zadupiach, z którymi Bytom nigdy nie był w jednym wspólnym państwie. Moje oczy przenosiły się na te pięć liter oznaczające moje miasto znajdujące się na innym tle niż tło państwa, którego historia niby ma być moja. Polska w czasach Kazimierza Wielkiego. Polska i Litwa po pokoju toruńskim. Wojny Rzeczypospolitej z Rosją w XVII wieku. Potop szwedzki. Rzeczpospolita po pierwszym rozbiorze. A ten Bytom uparcie na żółto, pomarańczowo, ciemnoniebiesko. I to wciąż powtarzające się pytanie: a co było tu? Przypominam sobie, jak wygląda symbol ruchu polskiego w Bytomiu po pierwszej wojnie światowej. Na rozpieprzonym do imentu Ulu dumnie wisi tabliczka, że to w nim kwitło życie polskie do 1922 roku w mieście. Za to przed Budowlanką można podziwiać nowiutki obelisk ku czci osób zabitych nie w tym miejscu i nie w tym czasie, symbol mentalnego zabetonowania ludzi, którzy po siedemdziesięciu latach wciąż nie są stąd. Nawet polska historia tego miejsca nie jest ważna. Ważna jest tylko polska historia imigrantów.
Patrzę na ten gówniany, odwiecznie polski Bytom, ucieleśnienie tego, jak mało ma do zaproponowania polska kultura, której słabość każe jej alergicznie reagować na jakiekolwiek objawy kwestionowania narzucanych przez nią dogmatów. Patrzę, jak rozpadają się zbudowane przez Niemców kamienice za sprawą tych ludzi, którzy nie wiedzą, co właściwie z nimi zrobić, bo kompletnie nie czują się związani z tymi murami.
Patrzę na to rozlatujące się miasto, które organizuje biegi żołnierzy wyklętych, płaci siostrze radnego za oklejenie samochodu równowatość ceny samochodu, a dla czwartoligowej drużyny chce budować stadion za 40 baniek, choć chodniki od mojego domu aż do Rynku ostatni raz były remontowane chyba za Gierka. Myślę sobie, jaką stratą czasu były te miesiące wyszukiwania informacji, łażenia po redakcjach i bibliotekach, i pisania tej zasranej historii zasranego klubu na Wikipedię przed laty.
Przyjechali kiedyś reporterzy z Norwegii pracować nad reportażem o walącym się Bytomiu. Weszliśmy do restauracji przy Rynku, a uśmiechnięty starszy pan przy stoliku na widok aparatu fotograficznego rzucił „mie niy rōbcie zdjyńć, bo joch jes niyfotogyniczny”. Po obiedzie robili mi jeszcze zdjęcia na samym Rynku, podjechał nawalony chłop na wózku inwalidzkim i powiedział „proszę tu nie robić zdjęć”.
Rozmyślam nad tym, dlaczego te pojęcia są tu zamienione znaczeniami. Zintegrowany kolonista Johann Heydenreich i „repatrianci” – „powracający do ojczyzny” ludzie, których kultura i historia tego kawałka ich ojczyzny w ogóle nie interesuje, więc bez chęci integracji.
Przypominam sobie, że dopiero co pisałem o tym śląskim obwinianiu wszystkich naokoło i trochę się w duchu cieszę, że moje marudzenie to nie efekt ksenofobii, bo przecież nie cierpię wszystkich po równo.
– Chodźcie do domu, bo zimno – mówi znajoma. Jej babcia pochodziła z Wilna, a po przyjeździe na Śląsk nauczyła się mówić po śląsku.
