Kim żech je? / Kim jestem?
Taki mōmy czasy, że trza bezmała wybiyrać, czy sie je „bioły”, eli „czorny”, niy może być nic „miyndzy”. Idzie być Polok, Czech, Rus. Niymiec już niy za fest, bo wtedy słyszy sie „raus” za Ôdra. A Ślōnzok? Kaj tam – dyć Ślōnzokōw niy ma! Tōż kim jo je? Czechym, ani Rusym żech niy ma, chocioż Czechōm przaja a rod tam jeżdża. Niymcym sie niy czuja, a i niy chca nim być. Niy ciōngnie mie do Niymiec. Czy je żech Polokym? Czy jo wiym? Dycko żech myśloł, że żech je Polok, urodziōł żech sie we Polsce, uczōł żech sie po polsku we szkole, robiōł żech we Polsce, cołki życi miyszkōm we Polsce. Ale czy jo je rychtyk Polok? Chyba niy. Ta Polsko mie niy rozumi, a jo coroz to czynściyj widza, że jo tyż niy rozumia tej Polski. Niy rozumia tych polskich hajōw, tego świyntowanio przegranych wojnōw, robiynio bohaterōw ze wojokōw. Przeca kożdo wojna je zło, źli sōm ci, co jōm zaczynajōm, a wszyscy inksi, wojoki, ludzie, po wszystkich strōnach, sōm yno ôfiarami tej wojny. Tōż wojny niy trza świyntować, styknie zonś na stary, zarosnyty kerchōw, porzykać, ôświycić świyczka… Tōż, czy je żech Ślōnzok? A kto to je tyn Ślōnzok? Urodziōł żech sie na Ślōnsku, ôjce a starziki tyż, ale niy chca gōnić goroli ze Ślōnska. Styknie, że ôni niy styrkajōm sie do tego, co jo robia, a jako żyja. Po ślōnsku poradza godać, ale mōwić tyż umia. Niy interesujōm mie te polski wojny, ôpisy „kresōw” ôd Mickewicza, Słowackigo, abo inszego Siynkewicza. Dyć to wszystko sie dzioło tysiōnc km stōnd. Jo wola poczytać wiersze ôd Josepha von Eichendorfa, chocioż niy wiela rozumia po niymiecku, tōż czytōm tłōmaczynia, ale wiym, że chłop bōł stōnd, miyszkoł kole 30 km ōdy mie, a jeździōł do Lysek, a Suminy (Suminej?). Mie ciekawi to, co sie dzieje u nas, w naszej wsi, mieście. To je dlō mie najważniejsze, a niy jacyś „wyklynci”. Ważno je familijo, sōmsiady, a niy „narōd”. Jo żech je jednak Ślōnzok. Ale przeca Ślōnzokōw niy ma.
Tōż kim żech jo tak rychtyk je?
Kim jestem?
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Takie mamy czasy, że trzeba podobno wybierać, czy się jest „białym”, albo „czarnym”, nie może być nic „pomiędzy”. Można być Polakiem, Czechem, Rosjaninem. Niemcem już nie bardzo, bo wtedy słyszy się „raus” za Odrę. A Ślązak? Gdzie tam – przecież Ślązaków nie ma! Więc kim ja jestem? Czechem, ani Rosjaninem nie jestem, chociaż Czechów lubię, a chętnie do nich jeżdżę. Niemcem się nie czuję, a i nie chcę nim być. Nie ciągnie mnie do Niemiec. Czy jestem Polakiem?
Czy ja wiem? Zawsze myślałem, że jestem Polakiem, urodziłem się w Polsce, uczyłem się po polsku w szkole, pracowałem w Polsce, całe życie mieszkam w Polsce. Ale, czy ja jestem rzeczywiście Polakiem? Chyba nie. Ta Polska mnie nie rozumie, a ja coraz częściej widzę, że ja także nie rozumiem tej Polski. Nie rozumiem tych polskich kłótni, tego świętowania przegranych wojen, robienia bohaterów z żołnierzy. Przecież każda wojna jest zła, źli są ci, którzy ją wywołują, a wszyscy inni, żołnierze, cywile, po wszystkich stronach, są tylko ofiarami tej wojny. Wojny nie trzeba świętować, wystarczy pójść na stary, zarośnięty cmentarz, pomodlić się, zapalić znicz… A więc, czy ja jestem Ślązakiem? A kto to jest, ten Ślązak? Urodziłem się na Śląsku, rodzice i dziadkowie również, ale nie chcę gonić „goroli” ze Śląska. Wystarczy, że nie wtrącają się oni do tego, co ja robię i jak żyję. Po śląsku potrafię „godać, ale mówić także umiem. Nie interesują mnie te polskie wojny, opisy „kresów” Mickiewicza, Słowackiego, czy innego Sienkiewicza. Przecież to wszystko działo się tysiące km stąd. Ja wolę poczytać wiersze Josepha von Eichendorffa, chociaż niewiele rozumiem po niemiecku, więc czytam tłumaczenia, ale wiem, że człowiek był stąd, mieszkał około 30 km ode mnie, a jeździł do Lysek i Suminy. Mnie interesuje to, co dzieje się u nas, w naszej wsi, gminie, mieście. To jest dla mnie najważniejsze, a nie jacyś „wyklęci”. Ważna jest, rodzina, sąsiedzi, a nie „naród”. Ja jestem jednak Ślązakiem. Ale przecież Ślązaków nie ma…
Więc kim ja tak właściwie jestem?
