Jak to kiejś pastuszki chodziły s kolyndōm
Świynta Bożego Narodzynio abo Gody jak wto woli i Trzej Krōlowie tyż już sōm za nami. Co do Tych ôstatnich to przipomniało mi sie berani moji starki, kiero tak piyknie umiała rozprowiać ô tym, że wszystki bajtle suchali s ôtwartōm gymbōm. Rozchodziło sie ô kolyndnikōw, kerzi chodzili po wsi poprzebiyrani za pastuszkōw. Jak bez mgła pamiyntōm te czasy, tōż chca i jo Wōm tukej porozprowiać ô tym, coch zapamiyntała.
U nos na Ślōnsku, wele Rybnika, była tako tradycjo, że ôd drugigo dnia Świōnt Bożego Narodzynio aż do Trzech Kroli po chałupach chodziły s kolyndōm /niy mylić s kolyndōm farorza/ pastuszki. Były to synki tak kajś ôd 6 do 14 lot i zazwyczaj było jich trzech ôbleczōnych we dugi, biołe koszule, swiōnzane we pasie jakimś sznōrkiym abo pasym. Na gowie mieli korōna zrobiōno s papiōru ôwiniyntego pozłotkōm, a we rynce dłōgi kij ze gwiozdōm na końcu. Nikiedy za ôblyczka stykła zwykło płachta swiōnzano we pasie i kij ze strōma znojdzōnego po drodze.
Te pastuszki chodziły ôd chałpy do chałupy i śpiywali pora kolynd, kierych sie nauczyli na pamiyńć. Te kolyndy śpiywali abo na dworze, abo na progu chałupy, bo jak chcieli wlyź do pojstrzodka, to dycko pytali ô zgoda gospodorzy, że niby niy sōm tacy ôchlani. Ludzie zaproszali pastuszkōw do izby, żeby sie troszka ôgrzoli, bo w tych czasach na dworze bōły niy yno zōmiynta śniyga, ale i siarczysty mrōz. No i zaśpiywali jim kolyndy na kwała nowonarodzōnego. Niy ôbeszło sie tyż bez życzyń dobrych urodzajōw, zdrowio, piyniyndzy, pōmyśności i tego, żeby we chałupie niy zabrakło niczego. Gospodorze radzi pastuszkōm za tak piykne życzynia dowali dycko jakiś grosz, bōmbōny abo szekulada, kiero we tych czasach była we ôkropnej zocy.
We miastach, miasteczkach czy ôsiedlach tyż możno było trefić takich kolyndnikōw. Włazili do tramwaju, autobusu czy klatki schodowej i śpiywali kolyndy, a ludziska dycko coś jim tam ciepli i żodyn niy lamyncioł, że naruszajōm jim mir dōmowy jak to teraz godajōm nikierzi.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Te śpiywani kolynd i chodzyni po chałupach to niy była yno tradycjo, ale tyż kalkulacjo, bo przeca to były ciynżki czasy, żodnymu sie niy przelywało, a taki zarobek to bōł na woga złota no i starzi jak i bajtle mieli wiela uciechy i szpasu. Radzi byli jak tych kolyndnikōw było wiyncy, bo ci ku uciesze wszystkich ôdgrywali całe przedstawiynia. Poprzebiyrani za Trzech Krōli, złego Heroda, śmietki, kero wywijała kosōm, abo diobłōw ze rogami i widłami, kerzy lotali po izbie i straszyli bajtle, a te gośno piszczały, kryjōnc sie za Ôjcami.
Ci kolyndnicy byli już troszka szprytniejsi i mieli ze sobōm skarbonka, a to co dostali to dzielili sprawiedliwie miyndzy sobōm. Dzisioj tych pastuszkōw abo kolyndnikōw, kierzy chodzili po kolyndzie już ni ma, no możno lecy kaj jeszcze idzie jich spotkać. Pora lot tymu widziałach takich we Rybniku, jak łazili s Kolendom, ale to chyba miałach wyjōntkowe szczyńści. Jak chcymy se pośpiwać kolyndy abo ôbejrzeć taki kolyndowani, to idymy do kościoła abo do Dōmu Kultury ôbejrzeć Jasełka czy tam insze przedstawiyni, a po chałupach już żodyn niy chodzi.
Co prowda mōmy pandymjo, ale tu niy wszystko idzie zwalać na tyn szkaradny wirus, a czasy jaki mōmy taki mōmy i ô takim kolyndowaniu /niy mylić s kolyndōm farorza/ zaczyno sie zapōmiōnać. Jak sie rozchodzi ô kolynda /ôdwiedziny duszpastyrski / to tyż już je inacy niż piyrwej było. Downi farorz chodzioł po kolyndzie zaro po świyntach i do Trzech Kroli musioł wszystkich ôbynś. Potym sie to zmiyniło i kolynda rozpoczynała sie już we listopadzie, czymu nie byli radzi starsi ludzie i lamyncili, że co to za nowe porządki, jak to wyglōndo i wto to widzioł, żeby kolynda była w Adwyncie. No cōż i do tego sie przizwyczajili, bo przeca człowiek to taki stworzyni, że do wszystkigo umi sie przizwyczajić.
Tera skuli pandymje tyż mōmy inacy, bo abo niy ma kolyndy /ôdwiedzin duszpastyrskich / we chałupie, yno w kościele mszo we intyncji Tych, co miliby kolynda we dōmach. I to tyż niy wszyjscy do kupy, yno hulicami, bo sōm rozmańte obôstrzynia .W jednych parafijach farorz chodzi po drodze a ludzie stojōm we fōrtce, by jich pobłogosławioł. We inszych jeszcze możno je inacy, tego niy wiym, ale taki kolyndy takich ôdwiedzin, co było downi już nie bydzie. Cōż idzie nowe a s nim możno i insze tradycje, ale dobrze se tak czasami przipōmnieć te stare, kiere dowały nōm niy yno wiela uciechy, ale i sprawiały, że ludzie byli jacyś tacy insi, radośniejsi i życzliwsi jedyn do drugigo .
Regina Sobik