Godka Klachuli, 1.1.1921

Wachtyrz prezyntuje ślōnske artykuły ze starych cajtōngōw przepisane do alfabetu ślabikŏrzowego. Trzeba je rozumieć we kōntekście historycznym i niy przedstawiajōm ône ôpiniji ôd redakcyje.

Moji Złoci!
I juz po Świyntach i po Dzieciōntku!
Mieliśmy Boże Narodzynie „po wodzie” – wyglōndało zupełnie jakby wcesno wielkanoc w marcu. Dysc padoł i marasu było kupa. Jednak to lepiej, kedy na Gody jest śnieg i mrōz, ale cōz robić, widać, już tak Pan Bōg zrzōńdził, aby skiz tego braku wōnglo w swiecie, Pōn Jezusek nie zmorz.

Choć wiym, iż to tam dlo niektōrych nie bydzie ciekawe, to jednak wōm musa ôpisać nasa wilijo skiż tego, ize my sie tak trzimōmy jesce starego zwycaju. Na stōł ech nakładła trocha siana i słōmy a potym ech to przikryła biołym „serwetym”. Potym ech postawiła dwie świecki i poszłach rychtować wiecerzo. Dzieci zas copki i koszycki połoddowały do kōmory, coby im bez wiecerzo Dzieciōntko nakładło. Stary z chłopcami siedzieli przi ôknie, a patrzeli skoro pierso gwiozda sie na niebie pokoze. Dzieci sie juz nie mogły docekać i moje dziołchy nigdy mi tak jesce nie pōmogały ani sie tak nie uwijały jak we wilijo. Jak jyno chłopcy ujrzeli pierso gwiozda, stary ôświecił świecki, potym była siymiyniotka, ryba z mockōm z pierniku z rōzynkami, potym makōwki, śliwki, piecorki, potym kołoc no i potym my chrupali ôrzechy i jedli jabłōnki. Po wiecerzi wyszoł stary z chłopcami do ôgrodu i powiōnzoł gruzki i jabłōnka powrōsłym ze słōmy, a jo po wiecerzi zaniosłach trocha wiecerzi, tego samego co my jedli, i siana ze stołu dlo bydła. Jak zacyni na wsi po wiecerzi strzelać na wiwat Dzieciōntkowi, to aze szyby brzyncały.

Potym zadzwōnił ktoś w kōmorze i pōślimy po to, co nōm Dzieciōntko nakładło. Mie nakładło ciepłe papucie i wyszywany fortuch. Pietrkowi długo fajfka, bo przi tej starej juz mioł gyntek przegnity ôd soku i gryzok chnet cały połogryzany. Stazyji nizke trzewiki lakowe ze „zamtowōm” maszkōm, Getrudzie „mandolina”, a Marynie bursztyny z krziżykym. Starsymu synkowi piekny „kragel” z kożucha, a tymu młodszymu „ślizuchy”, na ktōrych stoło „Halifax”. No, nie moga sie na to latosie „Dzieciōntko” skarzić, było dość bogate. Ale tez borok stary harowoł a harowoł i chnet co drugi dziyń robił „bajka”. Bez toch mu tez nic nie pedziała, jak całe rano we wilijo zalywoł chroboka i przisoł trocha natyrpniynty do chałupy.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Ale wōm tez, moji Złoci, musa coś bardzo ciekawego ôpedzieć. Tolich, wōm padōm, była w ôstatnio niedziela przed Swiyntami z „Towarzistwym Polek” w Sosnowcu w Polsce. Jo wōm tak jyno trocha natukna, bo tego wszystkego, coch tam widziała, ôpedzieć ani ôpisać nie idzie. Było wiyncej jak 150 chorōngwi i sztandarōw i, bych wos nie ôcyganiła, możno z jake 30 kapeli, a tyn pochōd, to wōm padōm, stoł pocōntkym w Sosnowcu przi kościele, a kōniec, bych nie zełgała, był za Szopinickim kościołym. No, wōm padōm, nie ôpedzane rzecy! Ci, co sie na tym znajōm, padajōm, ze było wiecej niż sto tysiyncy ludzi. Jo, izech niosła wiyniec, dostałach sie na sceście do kościoła i widziałach tyn piekny kości wewntrz i tez polskego biskupa. Tyn biskup mioł bardzo piykne kozanie.

Na cmyntorzu toch widziała Korfantego i słyszałach go, jak mōwił. Jak borok zacōnł spōminać ô nasych krziwdach, to nam tak ino świercki w ôcach wisiały. Duzo tam jesce inkszych wielkich panōw polskich godało, najważniejszy z nich to tyn marszałek Sejmu Polskego Trąmpczyński ktōry przez Świynta składka w całej Polsce na Gōrny Ślōnsk ôgłosił. Ta kaplicka, co jōm poświōncali i ktōrōm nazwali pōmnikym, jest bardzo piynkno i zerzikałach tez tam, niewymowiajōnc, paciorek i wiecny ôdpocynek za tych borokōw nasych chłopōw i chłopcōw, co tam sōm pochowani w tym grobie i co jich to te gizdy germańske łōńskego roku zabiły. No ale Pōn Bōg jest nierychliwy ale sprawiedliy i za pora tydni sie te morderstwa na tych ślimokach zymscōm (bo se ino cłowiek kupa grzichōw skiż tych strupōw narobi) i my bydziymy przi plebiscycie ô tych wszystkich nasych zamordowanych ludziach pamiyntali i nie pozwolymy, eby jejich świynte groby i te wsie, w ktōrych sie urodzili, miały noleżeć do tych ôśkliwych Prusokōw, jyno bydymy głosować za Polskōm, za ktōrōm ôni swoja krew przeloli i swoje młode życie ôddali. Tam w Sosnowcu nos witali jak braci i siostry. Ściskali nōm rynce i wołali „niech żyjōm Gōrnoślōnzocy”, że nōm az łzy stoły w ôcach i było nōm tak błogo i swojsko jak w dōma.

Miymcy juz pōno sie napocynajōm wybierać ze Ślōnska, a ize tych ciynżkich rzecy, jak na tyn przikłod tych żelaznych i kamiynnych „Dynkmalōw” nie mogōm ze sobōm zabrać, tōz je trzaskajōm dynamitym.

Take wōm padōm przed Świyntami były po wsi połozlypiane, piykne plakaty polske ize sie kożdymu podobały. Dyć zaś i te plakaty mierziały tych niymieckich smykōw i zacynli je zrywać, bo prowda nikaj nie mo miejsca. No! Na mojej chałupie tyz sōm dwa przilepiōne, jedyn z tym dzieckym, co prosi: „Matko, pamiyntaj ô mnie i głosuj za Polskōm!” a drugi, na ktōrym tyn robotnik grnoślski targo te pruske ańcuchy, ale niech rynka Bosko też go brōni, coby mi sie tych plakatōw tknōnł, – pysk bych tymu gizdowi wrzōncōm wodōm wyparziła!

Bez świynta my zaś mogli poznać, jak dużo i jake piykne mōmy pieśni i kolyndy. Niech Miymcy pokozōm, jeśli aby dziesiōnto cyńść z tego majōm.

W druge świynto był u Getrudy jeji Wicynt ze Sōmbierk po słowo, no i prziłobiecali my mu jōm ôba ze starym, bo sie juz nie szło ôbegnać, byle sie tam ino jesce z Getrudōm nie połoztudzoł coby sie to jesce nie ôźloło, bo ôny tam byleco siednie na nos.

Ksiōndz Ulitzka pōno juz nie chce bez ôkno z wiecōw uciekać i napisoł, ize skiż miły zgody nie bydzie nikaj na zebraniach godoł. Szkoda, bo jo myślała, ize tez roz tego Judasa ôbejrza, a tu nic.

Chłopcy lotajōm za pastuszkōw, chocby im piyntōw nasolyl a ôd śpiewanio to juz aze ôchrapocieli. Nie brōnia jim tam, bo juz cały adwynt siedzieli przi kańtyckach i ucyli sie tego śpiewanio na spamiyńć.

Tak klachōm trzi po trzi a po żodnym nic, a to przeca nadchodzi Nowy Rok” i trza Wōm tyz powinszować. Wiync wiyńszuja wōm na tyn nowy rocek scyńścio, zdrowio, błogosławiyństwa świyntego ôd Pana Boga miłego, coby wōm sie dobrze powodziło, co byście długo na świecie żyli, dobrze jedli i pili, soli chleba, a po śmierci fuk do nieba! Tak jak mie w dōma naucyli nieboska starka wiyńszować, takech wōm tez powiyńszowała. Ale tela jyno dodōm: Dej nōm Boze wygrać plebiscyt, aby sprawiedliwość była tez u nos na Ślōnsku.

Tōz do widzynio po Nowym Roku!
Wasa Rōźla Pyscycka.