Facebookowŏ katastrofa. Jak z portalu wylŏły sie dane 50 milijōnōw ludzi

Huragan kulŏ sie po Facebooku. The Guardian i The New York Times ôpublikowały raporty ô niynŏleżnym użyciu danych ôd 50 milijōnōw używŏczōw Facebooka we firmie Cambridge Analytica, co spōłpracowała przi kampaniji na welōnek Donalda Trumpa i przi brytyjskim referyndum ô Brexicie.

Niy je to piyrszy rŏz, jak informacyje ô nadużyciach tyj platformy wychodzōm do światu. We 2014 roku portal przizwolōł naukowcōm użyć raje nowin do manipulowaniŏ ymocyjami ôd ludzi. Ôrganizacyjŏ Nŏrodōw Zjednoczōnych pedziała nawet, iże Facebook groł kluczowõ rolã we ludobōjstwie w Myanmarze. Ruscy propagandyści przebiyli sie bez zabezpieczynia reklam Facebooka, żeby wpłynōńć na amerykański welōnek we 2016 roku. Ôstatniŏ katastrofa to je ale nojgorsze, co nōm sie trefiyło słyszeć.

W marcu reporterzi Channel 4, co pozowali na bogatõ familijõ ze Sri Lanki, co szukŏ politycznych wpływōw, trefiyli sie z szefym Cambridge Analytica, Alexandrym Nixym. Tyn niy wiedzioł, że prziniyśli ze sobōm skrytõ kamerã i pedzioł im ô wszyjskim, co firma je gotowŏ zrobić. W jednym mōmyncie nawet padŏ „To je straszne, co terŏz powiym, ale to sōm rzeczy, co niy muszōm być prŏwdōm, ważne, żeby ludzie w nie wierzyli.”

Ô co sie gynau rozchodzi?

We 2015 roku Cambridge Analytica kupiyła ôd Facebooka licyncyjõ akadymickõ na dostymp do jejich danych i zbudowała aplikacyjõ thisisyourdigitallife (tojetwojecyfroweżycie). Publiczny cyl to były badania psychologiczne. 270 tys. Używŏczōw Facebooka zebrało i zainstalowało aplikacyjõ i przizwolyło Cambridge Analytice sztudiyrować jejich zachowania.

Czego ci używŏcze niy wiedzieli, to je fakt, iże zainstalowanie aplikacyje przizwolyło na zebranie niy ino jejich danych, ale tyż 50 milijōnōw jejich kamratōw. Z tego 30 milijōnōw miyszkŏ we USA i jejich dane były sprzedane kōmercyjnie i używane do tworzyniŏ cylowanych reklam.

Aktualizacyjŏ: We informacyji podanyj po ôpublikowaniu tego artykułu, Facebook rachowoł, iże Cambridge Analytica miała dostymp do danych ôd 87 milijōnōw ludzi.

Facebook już we 2015 roku pytoł Cambridge Analyticã, czy ôni przekrŏczajōm prawidła portalu po tym, jak we mediach pokŏzały sie informacyje ô tym, iże ftoś zbudowoł aplikacyjõ, co zbiyrŏ dane ôd używŏcza i jego kamratōw. Po jednym mailu, co w nim szło przeczytać, iże wszyjsko je w porzōndku, nic wiyncyj niy było sprawdzōne.

Jak fungujōm cylowane reklamy?

Podle tego, czymu używŏcz przaje, co kōmyntuje i jak sie zachowuje na Facebooku, idzie zbudować profil tego, na kogo takŏ ôsoba może zagłosować we welōnku. Dziynki tymu firma zbudowała profile „radszyj dymokratōw”, „radszyj republikanōw” (we USA), „radszyj przeciwko Brexitowi” i „radszyj za Brexitym” (we Wielkij Brytaniji).

Beztōż mōmy dziewiyńć ôsōb, co przajōm Trumpowi i radzi jedzōm rolady. To znaczy, iże ludziōm co radzi jedzōm rolady, ale sōm niyzdecydowani, idzie wysyłać reklamy, co pokŏżōm, że Clinton to złŏ ôsoba, bez przikłŏd „Wiedzieliście, że Clinton niy ciyrpi roladōw?”

To je ino przikłŏd, bo tak naprŏwdã na profilach na portalach społecznościowych je tela informacyji ô używŏczach, iże tych selektorōw były ôgrōmne liczby. Dziynki tymu szło ôbiyrać bardzo małe mikrogrupy, co dō nich posyłało sie ekstra dlō nich narychtowane reklamy.

Tyn typ reklam niy funguje z ludźmi, co padajōm „Welujã na tych skuli tego i to sie niy zmiyni”. To funguje z ludźmi, co niy majōm mocnyj ôpinije ô czymś i możno by szło ich przekōnać. Idzie za to zrobić coś inkszego. Suje sie na tych z mocnymi ôpinijami informacyje, iże jejich kandydaciŏ bez problymu wygrajōm. Jak sie wierzi, iże nasi wygrajōm, to mynij prŏwdopodobne, że sie pōdzie na welōnek.

Kogo to tykŏ?

We wszyskim niy rozchodzi sie ino ô te 50 milijōnōw ludzi. Jak sie mŏ profile mikrogrup ludzi, to idzie na Facebooku wykupować reklamy już do wszyjskich, niy ino do tych, co sie mŏ jejich dane.

Problym w tym, iże my niy mōmy czasu ani ynergije na weryfikowanie wszyskigo, co widzymy. Nasze mōzgi porzōnd idōm krōtszymi drōgami, jak rozchodzi sie ô rozumiynie świata, coby my niy musieli używać za moc czasu na to. Jak niy weryfikujymy, to łacno idzie nami manipulować gynau tak, jak wyżyj stoji napisane.

Po prŏwdzie jŏch widzioł już akadymikōw z tytułami uniwesyteckimi, co ściykali sie skuli jakijś fotografije abo posta na Facebooku, kaj było pedziane ino pōł prŏwdy. Stykło ino sprawdzić, skōnd ta fotografijŏ, abo wejzdrzeć do auslyndzkigo necu, żeby wiedzieć, iże to wszyjsko niyprŏwda. Ale jak elita intelektualnŏ niy mŏ nŏrzyńdzi do weryfikowaniŏ łgarstw, to co dopiyro ôbyczajni ludzie?

Reakcyje

We internecie zaczōn sie ruch pod hasłym #DeleteFacebook (SkasujFacebook). Firmy ôd Elona Muska – SpaceX i Tesla – skasowały swoje fanpejdże, to samo zrobiōł Playboy, co mioł 25 milijōnōw fanōw na swojich pŏru fanpejdżach. We kōmunikacie do mediōw Playboy napisoł: „Je bez 25 milijōnōw fanōw, co angażujōm sie w Playboy na naszych rozmajtych fanpejdżach i niy chcymy spōłpracować przi narażaniu ich na take praktyki”.

I didn’t realize there was one. Will do.

— Elon Musk (@elonmusk) March 23, 2018

Brian Acton, jedyn z autorōw WhatsAppa, popularnyj aplikacyje do kōmunikowaniŏ bez mobilniŏk, co jã pŏrã lŏt tymu kupiōł Facebook, radzi na Twitterze dać sie pokōj z Facebookym.

It is time. #deletefacebook

— Brian Acton (@brianacton) March 20, 2018

Fundacyjŏ Mozilla ôdkŏzała swoje reklamy na portalu, a do Firefoksa, swojij przeglōndarki, wydała przidŏwek Facebook Container, co izoluje Facebook ôd reszty ôtwartych strōn. Dziynki tymu portal niy może śledzić tego, co używŏcz przeglōndŏ.

Facebook w niydzielã, 25 marca, wykupiōł reklamy na cołkõ strōnã we nojważniyjszych brytyjskich i amerykańskich cajtōngach, kaj Mark Zuckerberg przeprŏszŏ za taki miszōng:

Mogliście słyszeć ô aplikacyji quizowyj zbudowanyj ôd badŏcza uniwesyteckigo, co wyloła dane facebookowe ôd milijōnōw ludzi we 2014 roku. Złōmali my zaufanie i przikro mi, iże niy zrobiyli my wtynczŏs wiyncyj. Robiymy kroki, żeby to sie nigdy wiyncyj niy powtōrzyło.

Przestali my dŏwać podobnym aplikacyjōm za moc informacyji. Limitujymy dane, co je aplikacyje dostŏwajōm po zalogowaniu na Facebook.

Sprawdzōmy tyż kożdõ jednã aplikacyjõ, co miała dostymp do srogich wielości danych przed tym, jak my to naprawiyli. Podejzdrzywōmy, iże sōm inksze. A jak je znojdymy, zbanujymy je i powiymy ô tym kożdymu, co go to tykŏ.

Facebook took out full page ads in the NYT, WSJ, WashPost, and 6 UK papers today https://t.co/kMA822kTpU pic.twitter.com/CUEYwyWuTT

— Brian Stelter (@brianstelter) March 25, 2018

Sōm dwa sroge problymy ze tymi przeprosinami. Po piyrsze to wypisanie krokōw samoregulacyji Facebooka mŏ klang choćby ôni chcieli sie ôchrōnić przed lecy jakōm ôficjalnōm regulacyjōm, a to przecã nad nimi wisi ôd dugszego czasu. Po druge sōm Facebook padŏ, iże sōm inksze aplikacyje, co fungowały i fungujōm na tych samych prawidłach.

Po prŏwdzie je niymałŏ szansa, że Cambridge Analytica niy miała srogigo wpływu na kampanije we USA i UK, ale ôstŏwŏ pytanie, na wiela mogymy wierzić Facebookowi ze swojymi danymi. Platforma przizwolyła firmie trzecij zbudować aplikacyjõ ino do zbiyraniŏ danych, a ta nadużyła jij tak, iże ciynżko sie wyforsztelować.

Możno i niy bōłby to srogi problym, jakby to bōł jakiś nowy, jednorazowy feler. Ale Facebook wiedzioł ô tym wiyncyj niż dwa lata i prziznali sie dopiyro, jak we mediach zrobiyło sie larmo.

Nojgorsze je to, iże to ani niy zależy ôd nŏs samych. Mogymy dŏwać pozōr na kożdym kroku, niy instalować aplikacyji bez synsu, a jakiś nasz kamrat, cyfrowy analfabeta, zainstaluje sie take coś i  nasze dane już sōm niy wiadōmo kaj. Wiela razy bez ôstatni rok ftoś wŏs dodoł do grup, kaj pōnoć rozdŏwŏ sie vouchery 1500 złotych na bōty? To niy wasze kamratki, to aplikacyje, co ône sie do profilu dodały, bo jejich mōzgi dostały spiyńciŏ na myśl ô 1500 złotych. Ô tym, że żŏdnego vouchera niy ma, ône sie dowiedziały dopiyro po dodaniu aplikacyje. Ale udostympniynie danych już sie dokōnało.

Czymu nŏs to interesuje?

Facebook bōł pōmyslany za plac, kaj idzie sie kōntaktować ze przŏcielami, kamratami i inkszymi. Jego ôtwartość dŏwŏ możliwości nawet ôrganizowaniŏ protestōw we niydymokratycznych państwach, jak to było bez przikłŏd w czasie arabskij wiosny.

Ale Facebook mŏ tyż drugõ strōnã. To niyma ino platforma, to je tyż firma, co dlō nij czowiek to produkt, a tyn produkt sie sprzedŏwŏ. Sprzedŏwŏ sie Cambridge Analytica, ale sprzedŏwŏ sie tyż dziesiōntkōm, setkōm, tysiōncōm inkszych podmiotōw, co chciałyby nōm coś sprzedać abo chciałyby, żeby my zagłosowali tak, a niy inakszyj.

Żeby prziciōngnōńć nŏs na jak nojdużyj, Facebook chce nōm pokŏzać to, co nŏs zainteresuje i co nōm sie spodobŏ. Beztōż dziyń w dziyń, nōn stop, nasze profile analizujōm algorytmy, żeby pokazować nōm ino to, co nōm sie spodobŏ. Beztōż corŏz barzij zawiyrajōm nŏs ône we filtrowyj bańce, kaj widzymy ino informacyje, co sie z nimi zgŏdzōmy. Jak wszyjscy ludzie, co sie z nimi kōntaktujymy majōm take samo zdanie jak my, a wszyjske portale z wiadōmościami majōm take samo zdanie jak my, to przestŏwmy umieć dyskutować i pojawiŏ sie podział my-ôni. To stōnd dwie Polski, dwie Ameryki, dwie Wielke Brytanije (te ôstanie możno mynij, ale ôni swoje ymocyje dycki kryjōm). Ludzie widzōm jedyn i tyn sōm świat, jedne i te same ulice, jedne i te same ôsoby, ale niy chcōm sie znać.

Facebook niy ôstawiŏ tych danych ino do siebie. Firma je tyż we programie PRISM, tōż te dane, co ôd nŏs zbiyrŏ, idōm do amerykańskij National Security Agency (Nŏrodowyj Agyncyje Bezpieczyństwa).

Bez ôstatnie lata Facebook zmiyniōł sie we integralnõ tajlã naszego życiŏ. Firma kajś z drugigo kōńca świata decyduje ô tym, jake wiadōmości czytōmy, jake idyje nōm pokŏzać, kerzi kamraciŏ sōm dō nŏs ważniyjsi. Nasze nojbarzij prywatne dane zbiyrajōm agyncyje cudzego państwa i firmy, co wiedzōm, że mōmy rymã przed tym, jak zacznymy kichać. Ciynżko pedzieć, czy my sōm już zmanipulowane zombie abo jeszcze niy, ale pewnikym sōm my na samym kraju.