Ewa Grzesik: Dziyń Matki

Racibōrz piykne stare miasto z mocka starymi kamiynicami, kościołami i dynkmalami i jakby sie mie kto spytoł kere nojbardzij kojarzi mi sie z tym miastym zmianowałach by: Pōmnik Matki Polki kery stoji na Placu Mostowym nad Ôdrōm, Kolumna Matki Bożej na rynku i kościōł p.w. Matki Bożej w dzielnicy Raciborza Nowe Zagrody. Co je w nich takigo nadzwyczajnego, co je wszystke łōnczy, a dyć słowo MATKA. Ôbchodzōne u nas 26 maja nojpiykniejsze świynto w roku Dziyń Matki skłōniło mie do napisania trocha po swojymu ô tych co ôd wiekōw sōm wachtyrzami tego naszego miasta i chrōniōm jego mieszkańcōw ôd roztōmańtych nieszczyńść i chorōbskōw.

Zaczna ôd tyj najmłodszej ôd Pōmnika Matki Polki kero je tak staro jak jo, bo postawili jōm w 1973 roku wszystkim matkōm ślōnzoczkōm kere wychowywały swoje bajtle w duchu polskego patriotyzmu. Yno mi ôna w niczym nie przipōmino ślōnzoczki takej co to je robotno, bo kero z nas chodzi tako prosto aniby sztil ôd mietły połknyła, no a bajtle to my na klinie przeca piastujymy, a ôd noszynia „na barana” je fater abo ôpa, noji ta mazelōnka tako jakoś za mało… ale jak kożdej babie trza przichwolić że je piykno. Je Ôna nasza przajymy ônej i jak wiela inkszych matek znolozła tu w Raciborzu swōj plac. Skuli mie, a za mie mi ôna nie zawodzo. Yno, że my mamy nie potrzebujymy dumnych dynkmali, a porzōndnych sprawiedliwych i zgodnych z naszymi poglōndami ustaw! Je to symbol miniōnego systymu ale nie wyobrażōm sie żeby prziszło kōmu do głowy go ôbulić jak to je ôstatnio w modzie bo to byłby jak godoł Pawlak z serialu „Sami swoji” „Kōniec Swiata”…

Z legyndōm ô kōńcu świata zwiōnzano je nasza kolejno matka czyli Kolumna Maryjno Matki Bożej na raciborskim rynku. Wybudowano została w XIII w w podziynce za uratowanie miasta przed fest szpetnym chorōbskym cholery jaki wtedy chodziło po ludziach i zbiyrała żniwo śmierci. Legynda głosi, że pod cokołym żodyn nieśmi kopać bo inaczej miasto zaleje wielko woda i tak sie stało w 1997 r. przi przebudowie rynku i wykopami archeologicznymi, miasto zaloło, fest my sie wystraszyli i ôd tego czasu żodyn już nie ôpowożył sie tam grzebać. Drugo legynda przekozała mi moja ōma kero jak przechodziła ôbok to dycki sie przed niōm przeżegnała, a po to żeby uchrōnić nas przed kōńcym świata kery przidzie w dniu jak żodyn w Raciborzu tego nie uczyni. Tōż jo z pamiyńci ô ōmie i wiara w Matka Bożo tyż sie przed niōm przeżegnōm – rynka ôd tego mie nie zaboli, a do kōńca świata zaś trocha dali…

Trzeciōm naszōm matkōm chyba nojzocniejszōm jest Sanktuarium Matki Bożej, a w nim cudowny ôbraz Matki Boskej Raciborskej kery słynie z wielu łask i beztōż chodzōm do niego pōńcie z całego Raciborza i pobliskich ôkolic. Ôd nojdowniejszych czasōw chodzi tam coroczno pōńć ze mojej Starej Wsi. Dziynkujōm ôd ôcalynio ôd wielkego ôgnia w 1698 i wspōmnianej już epidymi cholery, przichodzōm sam rzykać matki kere starajōm sie ô bajtla, ci kerzi jadōm daleko do roboty i powierzajōm ôpiece ji swoje familie i ci kerym życie prziniesie jako starość. Ôbchodzōne sōm trzi nojwiynksze ôdpusty w roku; z ôkazji Nawiedzynia, Wniebowziyńcia i Narodzynia Najświyntszej Mari Panny tj. w maju, sierpniu i wrześniu. Czamu tam ludzi tak ciōngnie? Legynda głosi, że downo tymu jedyn wojok mioł wachować Raciborza przed najeźdźcami ale usnył i został pojmany już mioł być powieszōny na strōmie, ale w tym ukozała sie Matka Boża i wszyscy ze strachu pouciekali, a uratowany cudym wojok w podziynce poszoł do Czynstochowy i kozoł sie namalować blank taki sōm ôbroz Matki Boskej Czynstochowskej yno że bez tych szram na licu. Jak prziszoł nazod powiesił go na strōmie i ôd tego czasu ludzie przichodzili do niego rzykać. Zaś jednymu wyngerskymu hrabiowi prziśnił sie tyn ôbroz i jechoł go szukać, jak go znolozł poprosił starowiejskego farorza żeby ôdprawił przed nim mszo i wyrzykoł sie przed nim uzdrowiynie do swojej śmiertelnie chorej żōny. W podziynce za tyn cud kozoł wybudować sam kościōł. I tu zaczyno sie kolejno legynda; ludzie ôbrali sie piykne miejsce na budowa kościoła snosili materiał na budowa przez pora dni i jednego dnia jak już mieli sie chytać budowy przichodzōm, a tam wszystko znikło i stoło po drugij strōnie w szczerym polu kaj same chaszcze. Nie podoboł im sie tyn nowy bauplac i poprzinosili to nazod i tak chodzili trzi razy w kōńcu dali pokōj nie sprzeciwiali sie niezbadanym siłōm wyższym i postawili kościōł tam kaj stoji dzisio. Starzi ludzie z Raciborza prawili, że kedyś Matka Bożo bydzie stoć na rynku i pōmału tak je, bo szczere pola i chaszcze zamiyniły sie w ruchliwe drogi, wysoke bloki, hipermarkety, a to że godali kedyś na ta dzielnica „mało Moskwa” skuli niezbyt zamożnych dōmostw zostało po tym yno nazwa sklepu PSS Społym „Moskwa” je to dowōd na to, że legynda je durch żywo.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Ale sōm tyż inksze matki cudotwōrczynie. Kaj je idzie trefić? Ano w naszych dōmach. To te nasze kochane: mamy, mamulki, mateczki, mamuliczki, muterki i mamuśki. Te kere poradzōm uwarzić dobry ôbiod z niczego, dycki wyczarujōm jakiś geszynk bajtlōm, ciyrpliwie wysłuchiwały naszego mraszczynia jak my do lot przichodzili, lyczōm i czuwajōm nad nami jak my sōm chorzi, majōm cały dōm na głowie, chodzōm do roboty i niekedy jeszcze nasze bajtle wachujōm, sōm na kożde nasze zawołanie… Skōnd majōm tela siły? Mōno ôd tego słowa MATKA ôna sie biere…?
W tym wyjōntkowym świyńcie w roku kożdy przileci do swojej mamy z jakimś geszynkym: jakōmś laurkōm, kwiotkami abo zadzwōni telefōnym bo kilōmetry życia nas rozdzieliły, zrychtujymy jako dobro wieczerzo i jak zwykle padajōm nōm, że nic nie chciały… na co tela wszystkego… że jak im słożymy życzynia 100 lot to z przekōnsym powiedzōm, że tela lot nie bydōm żyć i beztoż jo dzisioj życza wszystkim mamōm żeby w tym nojpiykniejszym dniu w roku

CZUŁY ŻE IM PRZAJYMY

Ewa Grzesik

Miyszkōm w Raciborzu, robia na banie fest, przaja tymu miastu i ślōnskej godce, mōm swoje lata, ôdchowane bajtle, a teroz sie chyciłach pisanio. Laureatka kōnkursu „Po naszymu, czyli po Ślōnsku” w 2017 roku o tytuł “Ślōnzoka Roku”. Jak mōm trocha czasu to ôdnowiōm jakeś stare meble.