Dawnego Śląska opisanie – plan Wrocławia Bartela i Georga Weyhnerów A.D. 1562.
Dnia wczorayszego chęć na krotochwilą mnie opadła aby przetłomaczyć text invitacyiey Authorów nie pierwszey, acz cołkiem starożytney mappy Wrocławia, dufam iż udatnie a i rozumnie rzecz poczyniłem ….
Mądrym dla pamięci, a tem co w historyiey Szlązka słabują, dla dalszey takowey nauki własney rad bych zadedykować …
Zum Leser.
Breslaw die Stade gar weit bekandt
Am Fluss der Oder in Schlesier landt
Vor alders Burg den nahmen hett
Wratslaus aus poln den gar abthett.
Ihm und den seinen all zu ehrn
In eygnen nahmen liss vortern
Hier ist nue eben Contrafeit
Wie schón Sie ist / wie gross / wie breit/
Mit Klostern / Kirchen / Hospitalnn/
Thurmspitzen / Mauren und auch waln/
Plazen/ thorn pasteyn und schutten
Vor aller feinde grausam routten
Auch strassen / heusern / platz dorbey
Sindt abgemalt kunstlich und frey/
Aus rechter Geometrischer artt
Wie solche aus Mas des (Z)Circkels wardt
Durch Bartel Weihner und sein Sonn
Georg Oder wage darauff denn lohnn
Machtens zu Breslaw in der Stadt
zu lob/cht/preys ihr Maiestadt.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
1562
Do Patrzącego*.
Breslaw, gród leżący daleko
W Szlązkiey krainie nad Odrą rzeką
Nim dawnemu grodu mieyskie prawo dano
Wrocławiem z polskiego go zwano
W miescu lasu starego
Na budowlę grodu przeonaczonego
Oto nowy obraz iego
Iakiż iest piękny, wielki i pełen chwały
Ze swemi klasztory, kościoły, spitale
Szczyty wież, mury a wały
Place, basteie a mosty zwodzonemi
Nieustępny przed wszytkimi wrogami swoiemi
Takież i ulic domow i placow
Namalowanie z kunstem i swobodą
Wyprawowane słuszney ieometryiey nauką
Miary a cyrkla usposobione sztuką
Pana Bartłomieya Weihnera tudzież syna onego
Jerzego, z wielkiem kosztem poczynionego
W murach Breslaw i ze swego warstatu
Dla okazowania grodu Maiestatu
Originały mappy** były grodu ofiarunkiem dla Ich Maiestatu Cesarza Ferdinanda Pierwego y Arcyxięcia Maximilliana (potym Wtórego) na iego inkoronacyią Praską A.D. 1562
* Tłumaczenie wiersza – zaproszenia do lektury planu miasta w wersji niemieckiej, umieszczonego na jego dole. W miarę dokładne lecz niedosłowne. Licentia poetica 🙂 .
Pisownia archaizowana acz już nie z tych lat epoki, mogłaby dopiero ujść jako „awangardowa” po „reformie” Jana Januszowskiego, czyli wydaniu w 1594r „Nowego karakteru polskiego” w Oficynie Łazarzowej w Krakowie. Warto do niego zajrzeć i zobaczyć jak bogaty był zestaw czcionek proponowany np. przez Jana Kochanowskiego do wyrażenia wówczas wymawianych samo- i spółgłosek – odnosi się to również do ówczesnego śląskiego „wasserpolskiego”. Zwyciężyła znacznie uproszczona ortografia Januszowskiego jako najbardziej praktyczna dla dynamicznie rozwijającego się piśmiennictwa w języku polskim. Nasuwa się analogia do współczesnych prac i ustaleń nad ortografią ślabikorza ślonskiego. Proste rozwiązania są najskuteczniejsze, bo najłatwiejsze w użyciu. Pisanie o i ó współczesne, obecne.
**Barthel Weihner, Contrafactur der Stadt Breslau, Aksonometryczny plan Wrocławia z roku 1562. Obecnie zaginiony. Replika z roku 1826 – autor: Christian Friedrich Paritius. Oryginał do 1945 r. znajdował się w Stadtbibliothek Breslau (drugi egzemplarz znajdował się w Pradze – również zaginiony).
Najdokładniejsza kopia to dwukrotnie pomniejszona fotograficzna kopia oryginału z 1929 r. Warto ją przestudiować – plan zachwyca swoją szczegółowością i artyzmem wykonania. Warto również poznać stare nazewnictwo ulic i placów Wrocławia doby renesansu. Bardzo zajmująca lektura.
Link do skanu dużej rozdzielczości.
Link do animacji „Wrocław 1562 wg planu Weinerów” Muzeum Miejskiego Wrocławia.
Link do strony Muzeum Historycznego, oddziału Muzeum Miejskiego Wrocławia, mieszczącego się obecnie we wrocławskim Pałacu Królewskim (królów Prus!).
Zdjęcia: Wikipedia Commons, www.polska-org.pl
Czytaj również :
Hugo Weczerka „Breslaus Zentralitaet im ostmitteleuropaischen Raum um 1500” w „Metropolen im Wandel : Zentralität in Ostmitteleuropa an der Wende vom Mittelalter zur Neuzeit“ red. Evamaria Engel; Karen Lambrecht; Hanna Nogossek. Berlin : Akademie Verlag, [2018] ©1995
Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie 2000
