Canon Silesiae #3: “Dante i inksi” (tłum. Mirosław Syniawa)

Trzecia książka w śląskim kanonie to zbiór poezji „Dante i inksi” w znakomitym, śląskim przekładzie Mirosława Syniawy, który w jednym tomie zgromadził wiersze i fragmenty większych dzieł takich autorów jak Horacy, Dante, Anioł Ślązak, William Blake, Eichendorff, Yeats czy Jesienin.

Książka doczekała się znakomitych recenzji, m.in. wybitego poety i tłumacza Leszka Engelkinga.

Ftoś mōg by sie spytać: na co tumaczyć na ślōnskõ gŏdkã wiersze ôd poetōw, kerzi żyli dŏwno tymu, daleko ôd Ślōnska i – zdŏwałoby by sie – Ślōnzŏkōm niywiela majōm do pedzyniŏ? A przecã kożdy ś nich pytoł sie ô to samo, ô co my sie pytōmy, kożdego ś nich trŏpiyło to samo, co nŏs trŏpi. Tumaczynia mogōm nōm pokŏzać, że i my mogymy gŏdać ô tym wszyjskim, co dlō nŏs ważne, ô naszym bōlu, starościach, strachu, ô naszych nadziejach, miyłości i śnikach. Ku tymu niy jyno gŏdać, ale i gŏdać piyknie.”
– Mirosław Syniawa

Tytuł: Dante i inksi
Tłumaczenie: Mirosław Syniawa
Liczba stron: 172
Zawartość:
Ôd tumacza – wstęp Mirosława Syniawy

Horacy, Li Bai, Du Fu, Peire Cardenal, Gui De Cavaillo, Dafydd Ap Gwilym, Abraham Cowley, Angelus Silesius, Brian Merriman, William Blake, Iwan Kryłow, Joseph Von Eichendorff, John Keats,
Henry David Thoreau, Giacomo Zanella, Frédéric Mistral, Rosalia De Castro, Jaroslav Vrchlický,
Jakub Bart-Ćišinski, Johannes Reinelt, Konstandinos Petrou Kawafis, William Butler Yeats,
Patrick Henry Pearse, Osip Mandelsztam, Siergiej Jesienin – wiersze

O, Literaturo! – posłowie prof. Zbigniewa Kadłubka
Zdrzōdła tekstōw

 

Książka obecnie dostępna tylko w wersji elektronicznej.

Fragment książki:

DANTE ALIGHIERI
(1265 – 1321)
BOSKŎ KŌMEDYJŎ
(La Divina Commedia)

PIEKŁO
Pieśń I
W postrzodku rajzy, co jōm życiym zwie sie,
Jak mi sie proste drōgi kajś straciyły,
To ôrŏz w ciymnym ujzdrzoł żech sie lesie.
Ciynżko mi bydzie znŏlyź tela siyły,
Coby wōm pedzieć, jak tam dziko było,
Jak mi bojōnczki w myślach zajś ôdżyły,
Jak mi sie gorzko ôd tego zrobiyło.
Dyć jak już spōmnã, coch tam znŏd dobrego,
Ô inkszym przidōm, co mi sie trefiyło.
Niy wiym, jak żech sie do lasu dzikego
Dostoł, bo spanie fest mie prawie brało,
Tymu tyż ślŏz żech z chodnika prawego.
Potym żech zaszoł pod gōrã niymałõ,
Kaj bōł już kōniec doliny głymbokij,
Wszyjsko tam serce strachym srogim żgało.
Dyć patrzã na wiyrch i widzã, że stoki
Już sie w prōmiynie ôblykły radośnie
Gwiŏzdy, co wiedzie ludzi w świat szyroki.
I niy dopŏloł mi już tak niyznośnie
Strach, co mi w sercu krew rozhuśtoł całõ
W tamtã noc, kerŏ przeszła mi żałośnie.
I jak tyn borŏk, co mu sie udało
Wydrŏpać na brzyg z morza zburzōnego,
Tymu, że żyje, dziwi sie niymało,
Tak za przechodym, co jakżyw żŏdnego
Niy puszczŏ z życiym, duch mōj bōł zdziwiōny,
Że sie niy musi wiyncyj bŏć niczego.
A kej żech dychnōł do kna już ustōny,
Poszoł żech dalij po kraju pustynie,
Mocniyjszōm nogōm sparty z niższyj strōny.
Dyć ôrŏz widzã, a sam ku mie żynie
Kocisko, co sie musiało tam chować,
A mŏ z mryngatyj skōry ôbleczynie.
Choć niy szło na mie, pozōr musiołch dŏwać,
Bo mi ta marcha ciyngym zawŏdzała,
Tak że co porzōnd musioł żech przistŏwać.
Bōł czas, że żarza niebo rozświycała,
Słōńce z gwiŏzdami w kupie szło do gōry,
Co ś nim już były, jak je ukłŏdała
Pōnbōczka rynka na niebie w figōry.
I zajś nadzieja ôcucła w tym ćmŏku.
Możno to skuli tyj mryngatyj skōry,
Abo godziny, słodkij doby roku?
Dyć hned zajś strachu dostoł żech nowego,
Jak jyno lew sie zjawiōł na widoku.
Szoł na mie, niy na żŏdnego inkszego,
Ôd głodu gymba mu sie rozdziawiała,
Tak co dyrgotoł luft ôbkoło niego,
A ś nim wilczyca, kerŏ wyglōndała,
Choćby w chudości szkrabka jōm rozparła.
Ta, co już ludziōm moc nawyrzōndzała,
Z ôgrōmym swojim w mojã strōnã darła,
Tōż ôd widoku tego ôszkliwego
Nadzieja wy mie zarŏzki umarła.
I jak tyn, kery rŏd z zysku kożdego,
Jak przijdzie tyn czas, że szczyńście przemijŏ,
Ślimtŏ i trŏpi sie w myślach skirz tego,
Tak jŏch sie cŏfoł, jak mie ta bestyjŏ,
Kerŏ pokoju niy znŏ, pociskała
Aż tam, kaj Słōńce w cichość sie zawijŏ.
I już mi ziymia spod nōg uciekała,
Jak mi sie zjawa przed ôczami miyni,
Ôchrypłŏ, bo już dŏwno niy gŏdała.
Kejch ducha tego ujzdrzoł w tyj pustyni,
To żech „litości!” zawołoł ku niymu,
„Czy żeś czowiekym, czy ze świata ciyni”.
Pedzioł: „Czowiekym bōł żech dŏwno tymu,
Z miasta Mantua rōd sie mōj wywodziōł
I rŏd żech dycki je miastu mojymu.
W czasach Juliusza bōł żech sie urodziōł,
A za dobrego Augusta żōłch w Rzymie,
Jak świat niyprawōm wiarōm sōm se szkodziōł.
Śpiywoł żech syna – poeta bōł zy mie –
Ôd Anchizesa, co przijechoł z Troje,
Jak Iliōn przepŏd rŏz w ôgniu i dymie.
Dyć czamuś prziszoł w take niypokoje?
Czamu niy wleziesz na tã gōrã miyłõ,
Kaj kożdŏ radość mŏ poczōntki swoje?”
„Tyś je Wergiliusz, tyś zdrzōdło, co biyło
I słōw szyrokõ rzykã wylywało?”
Spytoł żech, choć mie ździebko gańba było.
„Ôd ciebie światło moc poetōw brało!
Niych mi tyn zabiyg, z kerym żech dō nocy
Szkartkowoł ciyngym ksiyngã twojã całõ,
Bydzie, mōj Majstrze, terŏz ku pōmocy.
Ty żeś jedziny, ôd kogoch wziōn siyła
Mustra, za kery majōm mie we zŏcy.
Dzisz tã bestyjõ, co mie zawrōciyła?
Retuj, ty, myndrzec, mie ôd tyj gadziny,
Bo mi sie bez niã już druk dźwigŏ w żyłach!”
„Inkszyj byś musioł szukać se drōżyny,”
Pedzioł, jak ujzdrzoł mie ôbślimtanego,
„Jak z tyj ôkropnyj chcesz uciyc dziczyny,
Bo zwiyrz tyn, co mi tak szkamrŏsz skirz niego,
Kożdymu sie sam durch w paradã piere,
Zabić – nojwiynkszõ uciechã mŏ z tego.
Pragliwŏ marcha, aż jōm mora biere,
A żŏdnym razym niy je pojedzōnŏ,
Tym wiynkszy głōd mŏ, im wiyncyj zeżere.
Ze roztōmajtym zwiyrzym skamracōnŏ
Jeszcze nazgōbi, dyć kejś jeji rodu,
Nastanie kōniec, w bōlu strasznym skōnŏ,
Bo przijdzie taki, kery niy mŏ głodu
Na ziymiã, piniōndz, tyn jyj rzōnd ôbali.
Tyn z miyndzy Feltro a Feltro nŏrodu
Chart Italijõ dolnõ nōm ôcali –
Za niã dziywica Kamila zginyła,
Eurialus, Turnus, Nisus życie dali. –
Bydzie sie przed nim po wsiach, miastach kryła,
Aż zajś do piekła te bydlã wszeteczne,
Trefi, skōnd zŏwiść je kejś wypuściyła.
Iś terŏz zy mnōm, to bydzie bezpieczne
Dlŏ twojyj zwykłyj, śmiertelnyj ôsoby.
Bydziesz mōg wejzdrzeć na miyjsca ôdwieczne,
Kaj od boleści duchy proszōm, coby
Drugŏ śmierć prziszła, i nic niy poradzi
Słyszeć tam ucho krōm samyj żałoby.
Ujzdrzysz tyż i tych, co sōm tymu radzi,
Nadziejã majōm z ôgnia sie wydostać,
Jak ich do nieba kejś Pōnbōg przesadzi.
A jak tam wyżyj bydziesz chcioł sie dostać,
To duch zŏcniyjszy cie po tyj zŏgrodzie
Powiedzie, bo jŏ niżyj muszã ôstać.
Za to żech z prawym jego bōł w niyzgodzie,
Tyn, co ô wszyjsko w świecie mŏ staranie,
Niyrŏd by widzioł mie we swojim grodzie.
Ôn wszandy rzōńdzi, a tam mŏ miyszkanie,
Tam jego miasto, tam je trōn ôd niego,
Szczyńśliwy tyn, co kejsik przed nim stanie”.
Jŏ mu: „Poeto, klnã cie na świyntego
Pōnbōczka, co go rozum niy pōmieści,
Retuj mie, retuj ôd wszyjskego złego,
Wiydź mie w te miyjsca z twojyj ôpowieści,
Niych se ôbejzdrzã tã Pyjtrowã bramã
I tych, cojś gŏdoł ô jejich boleści”.
Tōż wziōn mie z sobōm, drōga wiōdła sama.

JOSEPH VON EICHENDORFF
(1788 – 1857)

PRZECÃ NIY CHCIELI ŻEŚCIE NIC INKSZEGO
(Ihr habt es ja nicht anders haben wollen)

Świat nabroł pary, majstry sie gniywali
Na kōnia, iże tyn tak stōmpŏ zgniyło,
Dziubali go, bo uzda mu niymiyłŏ,
Dziubali, aże myjnã mu skosmali.

I piyknie: terŏz bez lasy zielōne
Bez szporniōw, uzdy kōń se kalupuje,
Za iskrōm iskra spod kopytōw suje,
Myjna flotruje, ślypska wytrzyszczōne.

Cōż to padŏcie terŏz w strachu? Chcecie
Zastawić go sam we postrzodku lasu?
Już zaniyskoro! Nic niy bydzie z tego!

Wy se ze zadku szkuldukać możecie,
Na grŏfske muki już sam niy ma czasu,
Przecã niy chcieli żeście nic inkszego.

SPŌMNIYNIE
(Erinnerung)
1
Ty ptŏszku, cojś przifurgnōł sam
Z daleka, lipo, co tak sie
Kolybiesz, zdrzōdło, pedzcie mi
Kaj isto tyn mōj hajmat je.

We śniku zajś żech widzioł go,
Gōry tyż szumne tam widziołech,
A take ś nich szło pozdrowiynie
ku mie, co płaczki w ôczach miołech.

Sam, na tych cudzych wiyrchach, ludzie,
Zdrzōdła, kamiynie, strōmōw sto –
Wszyjsko to szumi pōmiyszane,
Wszyjsko sie jyno śnikym zdŏ.

2
Umiyłowane wiyrchy,
Wysoki, cichy dōm
I gōra, z keryjch patrzoł,
Jak wiosna idzie k nōm,
Matka, przŏciele, braciŏ,
Wszyjsko, co w myślach je,
W tã nockã przi miesiōnczku
Pozdrŏwiŏ juzajś mie.

ZIMOWŎ NOCKA
(Winternacht)

Śniyg przisuł bezma cołki świat
I taki żech stropiōny,
A w polu strōm, jak palec sōm,
Ze liściŏ sebleczōny.

I wiater żynie jyn bez noc
I asty strōma trōncŏ,
Wtynczŏs wiyrszołkym ruszŏ strōm
I brōnczy cojś na śpiōnco.

W śniku ôd niego wiosna je,
Zdrzōdło mu korzyń rosi,
A ôn we klajdzie z blumōw zajś
Pōnbōczka chwołã głosi.

 

KEJ PIEJŌM KOKOTY
(Wann der Hahn kräht)

Kej piejōm kokoty na dachach,
Miesiōnczek lampã pucuje,
Gwiŏzdy skōńczyły wachã,
Terŏzki Pōn Bōg wachuje.

SIERGIEJ JESIENIN
(1895-1925)

PIEŚŃ Ô PSIE
(Песнь о собаке)

Schowanŏ w sōmsieku rżanym,
Kaj bast w rzōndkach sie lyskŏ złotawy,
Urodziyła suka nad ranym
Siedmioro psiōntek ryszawych.

Aż do śćmiywku je piastowała,
Sierść lizała jynzykym czyrwōnym,
Śniegu płachta do kna roztajała
Pod brzuchym miyłościōm rozgrzōnym.

Na ôdwieczyrz, kej wszyjske już kury
Poszły spać, skōńczyła sie uciecha,
Bo wrŏz przilŏz gospodŏrz pōnury,
Wszyjskich siedym powciepoł do miecha.

Po zumiyntach biołych za nim gnała,
Dyć nadōnżyć niy stykło jyj siyły…
I tak dugo woda dyrgotała
Podwiel fale sie niy straciyły.

Jak poleku sie nazŏd klechtała
I pot zlizowała se z bokōw,
To sie gymba miesiōnczka jyj zdała
Jednym z jeji utopiōnych psiŏkōw.

Wbiyła zdrzoł kajś tam w niebo nad jatōm
I tak dugo, boleśnie wyskała,
Aż miesiōnczka gymbiczka kulatŏ
Sie za gōrkã na polu schowała.

I tak gucho, jak w swojim biegu
Fechciŏrzowi ciepniynty kamiyń,
Pokulały sie prosto po śniegu
Ôczy psie złociuśkimi gwiŏzdami.

 

CHACHŎR
(Хулиган)

Dyszczyk snŏży mokrymi mietłami
Łōnki z baziek, co lecōm z wiyrzb szarych.
Wietrze mōj, liściŏ pluj nŏrōnczkami,
Jŏch je takim, jak i ty, chacharym.

Jŏch je rŏd, jak modrzuśke gynstwiny,
Choćby woły, co ciynżko stōmpajōm,
Brzuszyskami, kaj liść zgrzipi driny,
Strōmōm sztamy do kolan murckajōm.

Moje stado już idzie sam ryże!
Ftōż je lepiyj ôdy mie wysławiŏ?
Widzã, widzã, jak śćmiywek ślŏd liże,
Kery noga czowieczŏ ôstawiŏ.

Rusi moja, drzewiannŏ i świyntŏ!
Jŏch twōj piywca i wołŏk jedziny.
Futrowoł żech rezedōm i miyntōm
Jankōr wierszy zrodzōnych z gadziny.

Zbōn miesiōnczka, pōłnocy, chyć z wyżyn
I niych mlyko ôd brzōzek cie skusi!
Kerhōw, zdŏ sie, rynkami ôd krziży
Chciołby kogoś festelnie przidusić!

Czŏrny strach wziōn po gōrkach sie smykać,
Rojbra złość ciśnie sie do zŏgrody.
Jŏch sŏrōnia je kans i zbujnika,
A w krwi kōński ôcucnōł mi złodziyj.

Widzioł fto wrzōncõ w rzōndkach czerymchã,
Jak zaczynŏ bez noc uskipować?
W modrym stepie kajś z knebulcym w rynkach
Musioł by żech po nocy cichtować.

Ach, na gowie mi zwiyndła gynstwina,
Dzierzy fest mie niywolŏ pieśniami
I na uczuć wysłali mie drzinã,
Cobych kryńciōł tam wierszy żarnami.

Wiela chcesz, możesz liściym pluć, ciepać,
Niy bōj sie, wietrze, wariŏcie stary.
Niy zetrze mie przemianek „poeta”,
Jŏch i w pieśniach je, jak ty, chacharym.

Gdybyście nabrali apetytu na więcej takiej poezji, to książka w wersji elektronicznej jest do przeczytania w bazie Google Books.

Patroni medialni: Pro Loquela Silesiana, Danga, Jaskółka Śląska, Tuudi.net, Oschl.wordpress.com