Aleksander Lubina Nauczanie/uczenie się na lekcjach religii – wstęp

Aleksander Lubina

Nauczanie/uczenie się na lekcjach religii – wstęp
Cykl: Współczesna edukacja na Górnym Śląsku

Dotychczas pisałem o możliwościach edukacji środowiskowej i językowej/godkowej w oparciu o obowiązujące podstawy programowe ogłoszone w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej dnia 14 lutego 2017 i dnia 30 stycznia 2018.

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia (Dz.U. z 2018 r. poz. 467)

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Uważny czytelnik zauważył tezy:
1. Edukacja środowiskowa/regionalna jest możliwa od zawsze.
2. Godkę (języka górnośląskiego) można używać na lekcjach zgodnie z podstawą programową.
W czym więc problem? Dlaczego środowiska górnośląskie bezskutecznie domagają się nauczania regionalnego i etnolektu górnośląskiego? Cykl Cykl: Współczesna edukacja na Górnym Śląsku udziela odpowiedzi pośredniej. Odpowiedź może być banalnie prosta.

Jak można nauczać/uczyć się regionu i jego języka na lekcjach religii. Pytanie zdawałoby się szalone. Ale jak wiemy, takich pytań nie ma.
Dotychczas pisałem w oparciu o podstawę programową, lecz podstawy programowej nauczania religii dla wszystkich rodzajów szkół nie ogłasza minister właściwy do spraw oświaty i wychowania. Nie znajdujemy jej na stronach Ministra Edukacji Narodowej. To nie sprawa MEN! Robi to Episkopat.
Aby łatwiej zrozumieć kolejne teksty o możliwości korelacji katechezy z innymi przedmiotami przy nauczaniu/uczeniu się środowiskowym cytuję poniżej obszerne fragmenty Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce” i programów nauczania religii oraz oceny podręczników, bowiem nauczanie religii/katechezę reguluje następujący dokument:

Uchwała Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski z dnia 19 września 2018 roku w sprawie obowiązywania „Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce” i programów nauczania religii oraz oceny podręczników.
z dnia 19 września 2018 roku wraz ze zmianami wprowadzonymi w dniu 5 grudnia 2018 roku – tekst jednolity

Tu czytamy m.in. :

§ 1
„Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce” z dnia 9 czerwca 2018 roku obowiązuje w tych placówkach, w których stosuje się programy i podręczniki zatwierdzone na jej podstawie, z zastrzeżeniem ust. 3.
W sytuacji korzystania z dotychczasowych programów i podręczników, stosuje się „Podstawę programową katechezy Kościoła katolickiego w Polsce” z dnia 8 marca 2010 roku.
Programy nauczania i podręczniki zgodne z „Podstawą programową katechezy Kościoła katolickiego w Polsce”, o której mowa w ust. 1, mogą najwcześniej obowiązywać:
od dnia 1 września 2020 roku w grupach przedszkolnych oraz klasach I i V szkoły podstawowej;
od dnia 1 września 2021 roku w klasach II i VI szkoły podstawowej;
od dnia 1 września 2022 roku w klasach: III i VII szkoły podstawowej;
od dnia 1 września 2023 roku w klasach: IV i VIII szkoły podstawowej.

Programy nauczania i podręczniki zatwierdzone w oparciu o „Podstawę programową katechezy Kościoła katolickiego w Polsce”, o której mowa w ust. 1, obowiązują obligatoryjnie:
od dnia 1 września 2020 roku dla klas I szkół ponadpodstawowych (liceum, technikum, szkoły branżowej I stopnia);
od dnia 1 września 2021 roku dla klas II szkół ponadpodstawowych (liceum, technikum, szkoły branżowej I stopnia);
od dnia 1 września 2022 roku dla klas III szkół ponadpodstawowych (liceum, technikum, szkoły branżowej I stopnia);
od dnia 1 września 2023 roku dla klas IV szkół ponadpodstawowych (liceum, technikum), klasy V technikum oraz szkoły branżowej II stopnia.

§ 2
„Program nauczania religii” z dnia 19 września 2018 roku obowiązuje od dnia 1 września 2020 roku, pod warunkiem stosowania podręczników zatwierdzonych w oparciu o ten program, z zastrzeżeniem § 1 ust. 3-4.
Przepisy ust. 1 stosuje się też do pozostałych programów nauczania religii, zgodnych z „Podstawą programową katechezy Kościoła katolickiego w Polsce” z dnia 9 czerwca 2018 roku.
Programy nauczania i podręczniki zgodne z „Podstawą programową katechezy Kościoła katolickiego w Polsce” z dnia 8 marca 2010 roku mogą znajdować się w użytku szkolnym do dnia 31 sierpnia 2024 roku, z zastrzeżeniem §
Podręczniki dopuszczone do użytku ogólnopolskiego są zatwierdzane w trybie opisanym w uchwale Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski z dnia 20 września 2001 roku Regulamin zatwierdzania programów nauczania i podręczników w szkolnym nauczaniu religii dzieci i młodzieży, zgodnie z kwestionariuszem, stanowiącym załącznik nr 1 do niniejszej uchwały.
Patrz:
https://wk.archidiecezjakatowicka.pl/wydzial/aktualnosci/39-podstawa-programowa-katechezy-kosciola-katolickiego-w-polsce

Jak czytamy, w szkołach obowiązuje podstawa programowa katechezy KK, ale przedmiot nazywa się religia i pod tym tytułem wpisuje się go na świadectwa! W dokumencie episkopatu wymienia się podręczniki obowiązujące, a więc obligatoryjnie zakupywane i przynoszące dochód wydawcy.
https://edycja.pl/ksiazki/katecheza-2998/podstawa-programowa-katechezy-kosciola-katolickiego-w-polsce-1320011851.html
https://katecheza.archiczest.pl/wp-content/uploads/2016/07/Podstawa-programowa-katechezy-Ko%C5%9Bcio%C5%82a-katolickiego-w-Polsce.pdf
W podstawie programowej katechezy czytamy, co następuje (i co należy egzekwować od katechetek i katechetów):

„3. Korelacja nauczania religii z edukacją szkolną
Nauczanie w klasach I-III szkoły podstawowej przybiera postać nauczania zintegrowanego, na które składają się różne zakresy działań edukacyjnych.

Edukacja polonistyczna
Wspomaganie rozwoju umysłowego w zakresie wypowiadania się. Dbałość o kulturę języka
1. Uczeń kończący klasę I: (…) słucha w skupieniu czytanych utworów; uczestniczy w zabawie teatralnej 1), ilustruje mimiką, gestem, ruchem zachowania bohatera literackiego lub wymyślonego, (…) ad. 1) Zabawa może być w etnolekcie
2. Uczeń kończący klasę III: (…) rozszerza zasób słownictwa poprzez kontakt z dziełami literackimi, czyta teksty i recytuje wiersze, z uwzględnieniem interpunkcji i intonacji, w formie ustnej i pisemnej tworzy kilkuzdaniową wypowiedź, krótkie opowiadanie i opis; dobiera właściwe formy komunikowania się w różnych sytuacjach społecznych 2), uczestniczy w rozmowach: zadaje pytania, udziela odpowiedzi i prezentuje własne zdanie; dba o kulturę wypowiadania się; poprawnie artykułuje głoski, akcentuje wyrazy, stosuje pauzy i właściwą intonację; stosuje formuły grzecznościowe. ad. 2) Sytuacje takie zachodzą także w etnolekcie.
Edukacja muzyczna
Wychowanie do odbioru i tworzenia muzyki: śpiewanie i muzykowanie, słuchanie i rozumienie.
1. Uczeń kończący klasę I: powtarza prostą melodię; śpiewa piosenki z repertuaru dziecięcego, wykonuje śpiewanki i rymowanki; świadomie i aktywnie słucha muzyki, potem wyraża swe doznania werbalnie i niewerbalnie.
2. Uczeń kończący klasę III: śpiewa w zespole piosenki ze słuchu (nie mniej niż 10 utworów w roku; gra na instrumentach perkusyjnych (proste rytmy i wzory rytmiczne) oraz melodycznych (proste melodie i akompaniamenty), aktywnie słucha muzyki i określa jej cechy: rozróżnia i wyraża środkami pozamuzycznymi charakter emocjonalny muzyki, tworzy proste ilustracje dźwiękowe do tekstów i obrazów, wykonuje proste utwory, interpretuje je zgodnie z ich rodzajem i funkcją.3) ad. 3) Ucznia otacza górnośląski krajobraz muzyczny, w tym śląskie pieśni religijne. Piszę śląskie, bo wiele tych pieśni religijnych powstało na Dolnym Śląsku – do czego wrócę.
Edukacja plastyczna
Poznawanie architektury, malarstwa i rzeźby. Wyrażanie własnych myśli i uczuć w różnorodnych formach plastycznych. Przygotowanie do korzystania z medialnych środków przekazu.
1. Uczeń kończący klasę I: wypowiada się w wybranych technikach plastycznych na płaszczyźnie i w przestrzeni; ilustruje sceny i sytuacje; korzysta z narzędzi multimedialnych.
2. Uczeń kończący klasę III: korzysta z przekazów medialnych; stosuje ich wytwory w swojej
działalności twórczej; podejmuje działalność twórczą; realizuje proste projekty w zakresie form użytkowych, w tym służące kształtowaniu otoczenia oraz upowszechnianiu kultury w środowisku szkolnym; rozróżnia dziedziny działalności twórczej człowieka; rozpoznaje wybrane dzieła architektury i sztuk plastycznych należące do polskiego i europejskiego dziedzictwa kultury; opisuje ich cechy charakterystyczne. 4) ad. 4) Uczeń i uczennica żyją i tworzą w górnośląskim krajobrazie kulturowym!
Edukacja społeczna
Wychowanie do zgodnego współdziałania z rówieśnikami i dorosłymi.
2. Uczeń kończący klasę III: odróżnia dobro od zła, stara się być sprawiedliwym i prawdomównym; nie krzywdzi słabszych i pomaga potrzebującym; identyfikuje się ze swoją rodziną i jej tradycjami; podejmuje obowiązki domowe i rzetelnie je wypełnia; rozumie, co to jest sytuacja ekonomiczna rodziny, i wie, że trzeba do niej dostosować swe oczekiwania; wie, jak należy zachowywać się w stosunku do dorosłych i rówieśników (formy grzecznościowe); rozumie potrzebę utrzymywania dobrych relacji z sąsiadami w miejscu zamieszkania; jest chętny do pomocy, respektuje prawo innych do pracy i wypoczynku; jest tolerancyjny wobec osób innej narodowości, tradycji kulturowej itp.; respektuje je; uczestniczy w szkolnych wydarzeniach; zna najbliższą okolicę, jej ważniejsze obiekty, tradycje; wie, w jakim regionie mieszka; uczestniczy w wydarzeniach organizowanych przez lokalną społeczność; zna symbole narodowe i najważniejsze wydarzenia historyczne; orientuje się w tym, że są ludzie szczególnie zasłużeni dla miejscowości, w której mieszka, dla Polski i świata; wie, jak ważna jest praca w życiu człowieka.5) ad 5) Uczeń i uczennica żyją na Górnym Śląsku, który nie był w państwie Jagiellonów, który nie przeżywał insurekcji Kościuszkowskiej, powstań listopadowego i styczniowego, który nie był pod zaborem.
Język mniejszości narodowej lub etnicznej oraz język regionalny
Korelacja dotyczy przede wszystkim słownictwa religijnego i modlitw.

Podstawa nauczania katechezy w klasach 4-6
3. Korelacja nauczania religii z edukacją szkolną
J ę z y k p o l s k i
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Czytanie i słuchanie.
Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń korzysta z informacji zawartych w encyklopedii, słowniku ortograficznym, słowniku języka polskiego (małym lub podręcznym), słowniku wyrazów bliskoznacznych.
Świadomość językowa. II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.
Wstępne rozpoznanie. Uczeń nazywa swoje reakcje czytelnicze (np. wrażenia, emocje); konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami; wyraża swój stosunek do postaci.
Analiza. Uczeń dostrzega swoistość artystyczną dzieła; odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości; odróżnia realizm od fantastyki; rozpoznaje w tekście literackim: porównanie, przenośnię, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy i objaśnia ich role; wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych; omawia akcję, wyodrębnia wątki i wydarzenia; charakteryzuje i ocenia bohaterów.
Interpretacja. Uczeń odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym.
Wartości i wartościowanie. Uczeń odczytuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury (np. przyjaźń – wrogość, miłość – nienawiść, prawda – kłamstwo, wierność – zdrada).
Teksty kultury:
Frances Hodgson Burnett Tajemniczy ogród; Antonina Domańska Historia żółtej ciżemki; Irena Jurgielewiczowa Ten obcy; Clive Staples Lewis Lew, Czarownica i stara szafa; Astrid Lindgren Bracia Lwie Serce; Kornel Makuszyński Szatan z siódmej klasy; Ferenc Molnár Chłopcy z Placu Broni; Lucy Maud Montgomery Ania z Zielonego Wzgórza; Henryk Sienkiewicz W pustyni i w puszczy; Mark Twain Przygody Tomka Sawyera; John Ronald Reuel Tolkien Hobbit, czyli tam i z powrotem 6) ; wybór kolęd 7); wybór pieśni patriotycznych; wybór poezji, w tym utwory dla dzieci i młodzieży; wybrane programy telewizyjne. ad. 6) Hobbit, czyli tam i z powrotem został omówiony jako lektura przełożona górnośląski. ad. 7) Polecam śpiewnik Juliusa Rogera.
J ę z y k o b c y n o w o ż y t n y
Korelacja dotyczy przede wszystkim słownictwa religijnego oraz religijnych aspektów kultury danego kraju.
M u z y k a
Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń świadomie odbiera muzykę – słucha wybranych dzieł literatury muzycznej reprezentatywnych dla kolejnych epok (…)
P l a s t y k a
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji – percepcja sztuki.
Uczeń: określa swoją przynależność kulturową poprzez kontakt z wybranymi dziełami sztuki, zabytkami i tradycją w swoim środowisku lokalnym i regionalnym, a także uczestniczy w życiu kulturalnym tego środowiska; korzysta z przekazów medialnych oraz stosuje ich wytwory w swojej działalności twórczej.
Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę. Uczeń podejmuje działalność twórczą, posługując się podstawowymi środkami wyrazu plastycznego i innych dziedzin sztuki (fotografika, film) w kompozycji na płaszczyźnie i w przestrzeni; projekty w zakresie form użytkowych, w tym służące kształtowaniu wizerunku i otoczenia człowieka oraz upowszechnianiu kultury w społeczności szkolnej i lokalnej (stosując także narzędzia i wytwory multimedialne).
H i s t o r i a i s p o ł e c z e ń s t w o
„Mała Ojczyzna”. Uczeń opisuje swoją „małą Ojczyznę”, uwzględniając tradycję historyczno-kulturową i problemy społeczno-gospodarcze; zbiera informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci i wydarzeń z przeszłości „małej Ojczyzny”; wskazuje na planie miejscowości, siedzibę władz lokalnych i na przykładach omawia zakres działań oraz sposoby powoływania władz.
P r z y r o d a
Ja i moje otoczenie. Uczeń wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na jego Człowiek a środowisko. Uczeń wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska; proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu; podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka.
Z a j ę c i a k o m p u t e r o w e
Komunikowanie się za pomocą komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych.
Wyszukiwanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł. Wykorzystywanie komputera oraz programów i gier edukacyjnych do poszerzania wiedzy z różnych dziedzin.
Wykorzystywanie komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych do rozwijania swoich zainteresowań, zastosowanie komputera w życiu codziennym, opisywanie
zagrożeń i ograniczeń związanych z korzystaniem z komputera i Internetu.
Wy c h o w a n i e d o ż y c i a w r o d z i n i e
Podstawowe funkcje rodziny z podkreśleniem miejsca dziecka w rodzinie.
Przekaz wartości i tradycji w rodzinie, wspólne świętowanie, spędzanie wolnego czasu.
Więź rodzinna, związki uczuciowe i inne relacje w rodzinie; konflikty i ich rozwiązywanie.
Macierzyństwo i ojcostwo; podstawowa wiedza dotycząca budowy i funkcjonowania układu rozrodczego człowieka.
Ciąża, rozwój płodu, poród, przyjęcie dziecka jako nowego członka rodziny.
Różnice i podobieństwa między chłopcami i dziewczętami; identyfikacja z własną płcią; akceptacja i szacunek dla ciała.
Zmiany fizyczne i psychiczne okresu dojrzewania; zróżnicowane, indywidualne tempo rozwoju.
Prawo człowieka do intymności i ochrona tego prawa; postawy asertywne.
J ę z y k m n i e j s z o ś c i n a r o d o w e j
l u b e t n i c z n e j o r a z j ę z y k r e g i o na l n y
Korelacja dotyczy przede wszystkim słownictwa religijnego, tekstów biblijnych
i modlitw.

Klasy 7-8 (dawniej gimnazjum – wg tekstu z 2010)
Teksty kultury
Teksty poznawane w całości do wyboru, przy czym nie można pominąć autorów• i utworów oznaczonych gwiazdką: *Jan Kochanowski – wybrane fraszki, Treny (V, VII, VIII); William Szekspir Romeo i Julia; Molier Świętoszek lub Skąpiec; *Ignacy Krasicki – wybrane bajki; Aleksander Fredro *Zemsta; Adam Mickiewicz – wybrana ballada, *Dziady cz. II, Reduta Ordona; Bolesław Prus lub Eliza Orzeszkowa – wybrana nowela; *Henryk Sienkiewicz – wybrana powieść historyczna (Quo vadis, Krzyżacy lub Potop); wybrane wiersze następujących poetów XX w.: Kazimierz Wierzyński, Julian Tuwim, Czesław Miłosz, ks. Jan Twardowski, Zbigniew Herbert; Aleksander Kamiński Kamienie na szaniec lub Arkady Fiedler Dywizjon 303; utwór podejmujący
problematykę Holokaustu, Antoine de Saint Exupéry Mały Książę; wybrana młodzieżowa powieść obyczajowa współczesnych autorów podejmujących problematykę dojrzewania; wybrany utwór fantasy, np. Johna Ronalda Reuela Tolkiena.
Teksty poznawane w całości lub w części (wedle decyzji nauczyciela języka polskiego): Homer Iliada i Odyseja; Pieśń o Rolandzie; Juliusz Słowacki Balladyna; Miron Białoszewski Pamiętnik z powstania warszawskiego; Biblia (opis stworzenia świata i człowieka z Księgi Rodzaju, przypowieść ewangeliczna, hymn św. Pawła o miłości).
J ę z y k o b c y n o w o ż y t n y
Korelacja dotyczy przede wszystkim słownictwa religijnego.

3a. Korelacja nauczania religii z edukacją szkolną w liceum lub technikum w zakresie podstawowym
(PODSTAWA PROGRAMOWA KATECHEZY KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO W POLSCE;
Konferencja Episkopatu Polski;© Wydawnictwo WAM, 2010

J ę z y k p o l s k i
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.
• Wstępne rozpoznanie. Uczeń prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki; określa problematykę utworu; rozpoznaje konwencję literacką;
• Analiza. Uczeń dostrzega w czytanych utworach (…) znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej; porównuje utwory literackie lub ich fragmenty.
Teksty kultury (wybór)
Biblia (wybrane psalmy, fragmenty: Pieśni nad Pieśniami, Księgi Hioba, Apokalipsy św. Jana); Biblia (fragmenty Starego i Nowego Testamentu jako konteksty interpretacyjne dla lektury dzieł z innych epok). 8) ad. 8) Zostaną omówione w cyklu jako lektura przełożona na górnośląski.
J ę z y k o b c y n o w o ż y t n y
Korelacja dotyczy przede wszystkim słownictwa religijnego oraz religijnych aspektów kultury danego kraju.
W i e d z a o k u l t u r z e
• Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń odróżnia pojęcie kultury rozumianej jako dorobek artystyczny od kultury rozumianej jako całokształt dorobku ludzkości; odnosi elementy kultury (zachowania, zwyczaje, praktyki, przedmioty materialne, dzieła sztuki) do kategorii: czas, przestrzeń, ciało, grupa społeczna (rodzina, rówieśnicy, społeczność lokalna, naród); interpretuje praktyki kultury z najbliższego otoczenia (klasa, szkoła, dom, osiedle, podwórko, miasto, kościół, stadion piłkarski); dostrzega i nazywa związek między dziełem a sytuacją społeczno-historyczną i obyczajami epoki, w której powstało; posługuje się pojęciami: kultura popularna, ludowa, masowa, wysoka, narodowa, zglobalizowana, subkultura w ich właściwym znaczeniu i używa ich w kontekście interpretowanych dzieł sztuki oraz praktyk kulturowych; wskazuje relacje między kulturami: lokalną, regionalną, narodową i europejską, ujawniające się w konkretnych dziełach sztuki i praktykach kultury.
W i e d z a o s p o ł e c z e ń s t w i e
• Prawa człowieka. Uczeń przedstawia krótko historię praw człowieka i ich generacje; wymienia najważniejsze dokumenty z tym związane; wymienia podstawowe prawa i wolności człowieka; wyjaśnia, co oznacza, że są one powszechne, przyrodzone i niezbywalne.
• Ochrona praw i wolności. Uczeń przedstawia na przykładach działania podejmowane przez ludzi i organizacje pozarządowe broniące praw człowieka; znajduje informacje o naruszaniu praw człowieka w wybranej dziedzinie (zwłaszcza wolność wyznania) i projektuje działania, które mogą temu zaradzić.
P o d s t a w y p r z e d s i ę b i o r c z o ś c i
• Przedsiębiorstwo. Uczeń charakteryzuje zachowania etyczne i nieetyczne w biznesie krajowym i międzynarodowym.
• Rynek pracy. Uczeń rozróżnia zachowania etyczne i nieetyczne w roli pracodawcy i pracownika; wyjaśnia zjawisko mobbingu w miejscu pracy oraz przedstawia sposoby przeciwdziałania.
G e o g r a f i a
• Współczesne problemy demograficzne i społeczne świata. Uczeń formułuje prawidłowości rządzące rozmieszczeniem ludności na świecie; charakteryzuje główne procesy demograficzne; klasyfikuje migracje, podaje ich przyczyny i ocenia skutki tego zjawiska; charakteryzuje współczesne kierunki emigracji Polaków; wyjaśnia znaczenie kultury i tradycji regionalnych w procesie różnicowania się regionów pod względem rozwoju społecznego i gospodarczego.
• Relacja człowiek-środowisko przyrodnicze a zrównoważony rozwój.
B i o l o g i a
• Biotechnologia i inżynieria genetyczna. Uczeń przedstawia potencjalne korzyści i zagrożenia płynące ze stosowania roślin transgenicznych; opisuje klonowanie ssaków; wyjaśnia istotę terapii genowej.
• Różnorodność biologiczna i jej zagrożenia. Uczeń przedstawia podstawowe motywy ochrony przyrody (egzystencjalne, ekonomiczne, etyczne i estetyczne).
I n f o r m a t y k a
• Wyszukiwanie, gromadzenie, selekcjonowanie, przetwarzanie i wykorzystywanie informacji, współtworzenie zasobów w sieci, korzystanie z różnych źródeł i sposobów zdobywania informacji. Uczeń znajduje dokumenty i informacje w udostępnianych w Internecie bazach danych, ocenia ich przydatność i wiarygodność; tworzy zasoby sieciowe związane ze swoim kształceniem i zainteresowaniami.
• Uczeń wykorzystuje technologie komunikacyjno-informacyjne do komunikacji i współpracy z nauczycielami i innymi uczniami 9), a także z innymi osobami, jak również w swoich działaniach kreatywnych.
• Opracowywanie informacji za pomocą komputera. Uczeń tworzy rozbudowaną prezentację multimedialną na podstawie konspektu i przygotowuje ją do pokazu. ad. 9) Komunikacja odbywa się jako dyskurs, czyli rozmowa równoprawnych uczestników, co implikuje demokratyczne nauczanie zorientowane na ucznia.
Wy c h o w a n i e d o ż y c i a w r o d z i n i e
• Tożsamość i wielowymiarowość człowieka. Poczucie sensu życia. 10)
• Komunikacja interpersonalna, asertywność, techniki negocjacji, empatia.
• Rozwój psychoseksualny człowieka w kolejnych fazach życia.
• Dojrzewanie: rozumienie i akceptacja kryteriów dojrzałości biologicznej, psychicznej i społecznej. Problemy okresu dojrzewania i sposoby radzenia sobie z nimi.
• Wartości i pojęcia związane z płciowością człowieka: męskość, kobiecość, miłość, rodzina, rodzicielstwo. Znaczenie odpowiedzialności w przeżywaniu własnej płciowości i budowaniu emocjonalnych więzi. Role kobiet i mężczyzn a panujące stereotypy.
• Inicjacja seksualna, jej uwarunkowania i następstwa. Argumenty biomedyczne, psychologiczne i moralne za opóźnianiem wieku inicjacji seksualnej.
• Istota seksualności człowieka i jej aspekty. Integracja seksualna.
• Komplementarność płci – wzajemne dopełnianie się płci w sferach fizycznej, psychicznej, emocjonalnej i społecznej. Rozumienie, akceptacja i szacunek dla osób płci odmiennej.
• Istota, rodzaje i etapy rozwoju miłości. Różnice w przeżywaniu miłości.
• Metody rozpoznawania płodności.
• Metody i środki antykoncepcji.
• Choroby przenoszone drogą płciową i zapobieganie im. AIDS: profilaktyka, aspekt
społeczny i etyczny, chory na AIDS w rodzinie.
• Normy zachowań seksualnych. Przemoc i przestępstwa seksualne; możliwości zapobiegania, sposoby obrony.
• Przygotowanie do małżeństwa. Problemy wierności, zaufania i dialogu.
• Małżeństwo: jego fazy; trudności i konflikty oraz sposoby ich rozwiązywania; wartość
małżeństwa. Macierzyństwo i ojcostwo. Przygotowanie do ról rodzicielskich. Adopcja.
Bezdzietność.
• Funkcje rodziny, ze szczególnym uwzględnieniem wychowania dzieci w rodzinie. Znaczenie prawidłowych postaw rodzicielskich dla rozwoju dziecka.
• Nieplanowana ciąża; sposoby szukania pomocy w sytuacjach trudnych. Aborcja jako zagrożenie dla zdrowia psychicznego i fizycznego – aspekty: prawny, medyczny i etyczny.
• Konflikty w rodzinie i ich przyczyny. Sposoby rozwiązywania konfliktów.
• Przemoc w rodzinie. Zagrożenia życia społecznego: alkoholizm, narkomania, agresja, sekty, pornografia.
• Prawodawstwo dotyczące rodziny.
• Człowiek wobec niepełnosprawności, starości, choroby, umierania i śmierci, w tym w aspekcie życia rodzinnego.
ad. 10) Sens życia tracą osoby wykluczone, osoby żyjące w poczuciu braku kontaktu z środowiskiem braku wpływu na swoje życie.
J ę z y k m n i e j s z o ś c i n a r o d o w e j
l u b e t n i c z n e j o r a z j ę z y k r e g i o n a l n y
Korelacja dotyczy przede wszystkim słownictwa religijnego, tekstów biblijnych i modlitw.
Patrz także:
https://katecheza.diecezja.pl/wp-content/uploads/sites/4/2018/01/Podstawa_programowa_religia.pdf

Publikacje z cyklu Współczesna edukacja na Górnym Śląsku znajdują się na:
wachtyrzu.eu https://wachtyrz.eu/
oraz na stronie fb Środowisko i język Górnego Śląska
https://www.facebook.com/profile.php?id=61550746354882

Korelacja międzyprzedmiotowa:
Korelacja w nauczaniu to jedna z tych zasad, która czeka na swój renesans. Poszukiwanie jej wynika z uznania integracji międzyprzedmiotowej za potrzebę ostatniej chwili. W praktyce szkolnej polega głównie na podejmowaniu w tym samym mniej więcej czasie problemów podobnych w ramach różnych przedmiotów nauczania.
Kolejny temat to Hiob na lekcjach katechezy i języka polskiego z uwzględnieniem fragmentu wersji górnośląskiej w tłumaczeniu Gabriela Tobora.