Aleksander Lubina: Hanka rajzowanie i szpiclowanie cygaństwa – cz. 4
Aleksander Lubina
Hanka rajzowanie i szpiclowanie cygaństwa.
Mimrów z mamrami tom trzeci.
ilustracje: Grzegorz Chudy
okładka: Joanna Jakóbik, Aleksander Lubina
edycja: Paula Stępień
– Wydawnictwo: Lubina sp. z o.o.
Ligota Łabędzka 2017
Czamu sie Lukas z niom ożynił, z tom Wandom? Wto to tam wiy? Czamu sie za Lukasa wydała…? Te, co jom ino trocha znoli, to sie fest dziwowali. Tako paniusia! Boła kiej Matka Bosko – wto jom z Lukasym uwidzioł, ten mruczoł pod kicholym: O Matko Bosko! Te, co jom blisko znoli, to nic niy godali. Bo lepiyj, coby sie Lukas niy dowiydzioł. Tak i tak, boło po robocie. Piyrszy narodzioł sie synek – wcześniok. Nastympne boły punktualne. Po trzecim Wanda dugo kuchnia przontała, potym spode byfyja materac wyciongała i deki, że taszy w zoposce klucz, dźwiyrza zawiyrała na fest – i tela. Lukas markotny łaził, bo mu bajtle spać niy dowały – przewijoł, futrowoł, bojki łosprowioł.
Do rzici z takim przedszkolym bez przedszkolanki. Wanda żodnych graczek niy chcioła dać. Niy, niy, niy o farorza szło, ino o alergia na wszystko, co sztuczne.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Tyj Wandy, tyj Lukasowyj, jak godała, to nikt niy kapowoł, tak możno i lypiyj do tych, co jyj suchali, bo sworliwo heksa i tyla. Zdoło jyj sie, co blank po polsku poradzi… Mój dziadek był w powstaniu. W powstaniu był. O polskość walczył, o dobro dla polskich górników i hutników. Pod Górą Świętej Anny walczył. Korfantego znał. Grażyński mu rękę podał. Ojciec technikum skończył hutnicze, mistrzem zmianowym jest. Ugotować to każda potrafi! Z dziećmi należy rozmawiać, nie gadać. Czytaliśmy Sienkiewicza, do Katowic do teatru jeździliśmy na Wyspiańskiego i do Filharmonii na Szopena, do Bytomia na Moniuszkę, do Gliwic do Operetki i Palmiarni. U nas zawsze mówiło się po polsku. Bo jak się jest w Polsce, to należy mówić po polsku. Nie po to dziadkowie w powstaniach walczyli, wieży spadochronowej bronili, Niemcy ich rozstrzeliwali, żeby teraz ślązaczyć i w niemieckie gry grać.
Od piyrszego do trzeciego maja fana wywieszała, no jasne, iże przódzi czerwono, potym bioło – czerwono. Matsowi niy dowała złoto-modryj wywiyszać, nowet kejnedy ze rajchu na byzuch przijeżdżali. Do Czynstochowy piychty lotała, do Piykor czasym tyż – na Anaberg nigdy. Franciszkanie są w Panewnikach, w Panewnikach – tam jest stolica Zakonu świętego Franciszka. W Wielgo Sobota cisła świyncić: pisanki, kiełbasę, szynkę… Kiej jom wto zawołoł: Lukasowo, eli jei za dwoje godoł, to niy słyszała. Trza boło do niyj: Pani Wando! Pani Wando. Za plecami sie z niyj śmioli: To ta Wanda, co za Niymca iść niy chciała, a za Lukasa poszła, no może niy za cołkiego Lukasa, możno niy za cołkiego. Śmioli się: Wanda, co na drugie mo Wiesława, to ta, co nos uczy po polsku, a sama niy poradzi. Śmioli sie, bo wiedzieli, że jei paniyńskie to Zeman, co za Polski Zemany zmiynioły na Siemieński. Wanda Siemieńska, hahaha.
Seemann przez cwaj „e” wpisali im za Bismarcka, bo wprzódzi to oni byli Semen. Wprzódzi możno i Siemień abo Siemion? Wanda niczego zdrożnego w zmianach nie postrzegała, w jej oczach, alles było w porzondu, do czasu w porządku, bo richtig to to do końca niy boło. Potym Wanda boła in ordnung i korekt. Kiej Siemieński/Seemann, ojciec Wandy, łyżka zdoł, a i ojce Lukasowe pomarli, to Lukas ze swojom, po prowdzie to Wanda ize Lukasym, antrag postawili. Na krótko Lukas klucz dostoł i sie przekonoł, co moge być lepi, kiej zrobi, co trza. Postawili antrag i pitli. Nikt sie niy pochytoł kiej. Tak po cichu po cichutyńku sprzedali, co sie dało. Auto, kolorowy telewizor, waszmaszina, kilszrank ze karty „G”. Karakuły Wandy, bo to w Niymcach niymodne. Sprzedali, co sie dało i pitli. Wyfurgli, bo ich przeca nikt niy wyciep. Gniozdo ostawili stare, nowe zdo im sie, założyli – tak godajom. Nale kaj, nale po co, wto to wiy… Dziesiynć lot ich komunisty niy puścili nazod. Terozki demokracja zezwoliła. Wjechali srybrnym metalikiem fałwyjym – Lucas i Wanda z dziećmi, Kasimirem, co go Łanda Kaz wołała, Marzeną – terozki Mary i Stanisławem – obecnie Stanem. Łanda piykny mo akcynt, blank niymiecki – hołhdojcz: Bo natiurlich mom faterland i mom hajmat.
Ja, ja, tam mom faterland, a tukej mam moją małą, malutkom łojczyznę. Śpiywo se Łanda: ołberszlyjzien iz majn hajmatland. Bo wiycie, rozumiycie – die welt je multikulti. Brudno tu u was, gorzej niż w Kairze. Tak, tak, byliśmy. Na Majorce też. Strasznie dużo tu pijecie wódki – u nas sznapsa niy pije się wcale – ino wino. No i na oktułberfest piwo. Ja chodzę wtedy w dirndl. Wiesz, co to jest dirndl? To taki klajd z titen podniesionmi nach ułbyn. Lyjderhołzów dla Lucasa nie kupiliśmy, bo wiesz, ja jestem zazdrosna, bo on ma taki zgrabny półpół. Znerwowoł się opa i godo: Jo tam wiym, iże mo cołkiego.
Oczywiście, oczywiście – roześmiała się Łanda. Ja o niego jestem zazdrosna. Bo on tam za briftryjgera robi. To dobra praca, on jest postbeamte. Urzyndnik, urzędnik pocztowy. Jest dobrze ubezpieczony. Zobaczcie jakie ma zęby. Zrobione za darmo. Na ferzicherung. Kiedy Mary była ciężarna, to gimnastykę miała z ferzicherung. Tu obudziła się oma: To jo je urgrołsoma? Toś chciała pedzieć? Ależ oczywiście, wszystko w swoim czasie – Wanda. Przeca jei dziypiyro dziywiytnoście? Dobrze rachuja? – wtroncił sie Giynek. To tymu bajtlowi wiela? I jak mu? – opa mioł trocha doś. Na imię ma Dżermejn. Dżermejn.
A poczamu tyn Dżymmyn niy przijechoł z wami? – dronżył opa. Zostoł z ojcem – odezwoł sie Lukas. Ojciec niy móg przijechać? Lepiyj niy – mruknoł Lukas. Przeca my by go niy zjedli. Niy wiym, eli byście poradzili, to wieli chop. A co on robi? – chcioł Giynek wiedzieć. No on je duchownym! Ewangelik! – pedziała oma i sie preżegnała. Nie, nie, nie ewangelik – radośnie wykrzyknęła Wanda. Nie ewangelik. No to, no to – hahaha! – śmioł sie Manek.
Gołymbiorzym nad gołymbiorzami, prziznać trza, to boł jednak Hanek. Śmioli się bracia, iże gołymbie do Hanka ciongnie, bo on ich ojciec, brat i nauczyciel. Sama miłość niy styknie – to Hanek wiedzioł. Gołymbiom niy styknie przać, o gołymbie trza dbać. Inakszy to bydzie gupio jako w tym powiydzyniu: Z gołymbi jastrzomb mo miynso, wiater mo pierze, a gołymbiorz gówno świyże. Na gołymbiach trza sie znać – gołymbie to na dodatek drogi szpas. Takie szczypiynia to niby ino trocha, nale jak mosz tych gołymbi wiyncyj, to kapsa je próżno. Dobry gołomb niy je tani, a gołomb belejaki to niy po Hankowymu. Hanek gołymbi niy kupowoł, jajek z Niymiec niy szmuglowoł. Swoje ciongnoł, swoje chowoł. Na wystawy rzadko jeździoł, czynsto gołymbi niy lotowoł. Szkoda ptoki mynczyć. Wszystko kosztuje! Polecom – przepadnom, zginom we sztormie, abo wto pochyto.
Znoł Hanek kalyndorz lotów i pomogoł cudzym gołymbiom, jako ino sie dało. Siadoł na moplik, broł krzinia i kiej kery gołomb już niy móg, to mu doł wody z gorka, trocha futru i czekoł: poleci, eli niy poleci. Kiej niy móg lecieć, to Hanek broł go w rynce, do kosza, wiózł do dom, czytoł numer na ringu, zwonił do związku i oddowoł właścicielowi. Roz sie trefioło, co Hanek na mopliku jechoł gołymbiom pomogać, a tu za nim dwa brify. Jedyn na koszu siod, drugi leci. Widać poznoły go i do niygo ciongły.
Hanek trocha gołymbi mioł – na osiedlu pora, u opy wiyncyj. Dobrze, iże braty i szwagry przi tych brifach poradzili pomóżcz, bo te ptoki, to tych, co majom ptoka, znaczy sie szmyrgla, takiego zdrowego szmyrgla, to te ptoki niy ino piyniondze, nale i moc czasu i starania kosztujom. Hanek siedzioł w ksionszkach i czytoł i czytoł i czytoł. Suchoł starych szpeców. Mało godoł – dużo się uczył. Takie futrowanie zdowałoby sie, co to proste… Niy, niy je to takie proste, gołymbia richtig futrować i poić. Som jynczmiyń niy styknie, bo niy bydom wcale parować, abo jajka zniesom puste, abo szkorupy bydom miynkie. Mode klujom sie liche. Karma, karmom – gorzyj kiyj wody brakuje. Bez wody szkodzi nerom
i wontrobie. Gołymbie należy odtuścić. Trzewia oczyścić ize trucizm, grzybów, bakterii. Dowomy tysz tyj z ostropestu i ze inkszych ziel – pokrziwa, nać marchwi, liście sonecznika i brzozy. Gołymbie majom leko dychać, niy być rube i mieć rołzarołt muskle na klacie. Kiyj gołymbiorz do gołymbnika z ziarnym wlazuje, to gołymbie majom go witać krzidłami na wiyrch – jakby chciały furgać ze szczyńścio.
Gołymbie furgajom, a Hanek rajzuje. Woli z gołymbioma godać i rzić na motorze wytrzyńść, niże snami siednońć i w kart pograć, eli piwa sie napić – śmioli sie Lukas, Markuś, Mats i szwagry.
Chopcy mieli poważanie, bo poradzili niy ino pierońsko mocno piznonć, nale i kożdymu pomóc, a jedno i drugie robili za bógzapłoć. Kiej sie z haźlika na piyrwszym piyntrze ausgus stracił, to Mats poszoł na flołmarkt, kupioł taki som i go zamontowali z iberraszungiym, bo Markus to jakoś tak ze sztromem połonczył, co kopło te gizdy ode somsiodów, kere augus zaś wyciongali. Kopło, zrobioło kurcszlus, pogasiło światło, chachary pitali a pitali, jedyn to nawet ze schodów spod – uciechy boło co niymiara i mieli co wspominać. Inkszym razym wtoś birny powykryncoł do szpasu, terom gylyndry pomarasioł. Tych chopcy niy pochytali, czasym sie trefi, czasym niy.
Kożdy to wiy i kożdy wiedzioł, co im dalyj od chłopców miyszkosz, tym gorzyj, no bo wto ci po wongiel poleci, po kartofle? Wto ci z receptom pońdzie i do magla? Wto na strych pranie zaniesie, psa na szczypiynie zaprowadzi. Gibko izby posztrychuje, wongiel ściepnie, śniyg uprzontnie, solom droga posypie. Zdo ci sie, iże to mało. Moge mało, kiejś mody i zdrowy. Przidzie na cie czas – a na każdego taki przidzie i som już niy poradzisz, a twoi do miasta pońdom, do Polski sie wykludzom, do rajchu spinkolom, to somsiadów bydziesz cynić. Cynioły se braci starki i starzyki, omy i opy. Pamiyntali tysz ludzie, co sie w rodzinie miyszać niy werci, bo sie obrażom i do obcych po pomoc pońdom. Braty pomogali chyntnie, bo takie boły. Najgorzyj mioł sie Markus, bo tego najczyńściyj do pomocy wołali. Szwagrówki śmioły sie: Ciebie tyla starek pszaje, iże żodno modo szansy niy mo. Oma w Dobronyndzy kpiła se: Ty mosz tyla tych pszaciółek, co jo sie musza na forant do twojego kalyndorza zapisać, cobyś chocia do nos na bołnkafyj czos znod. Niy musicie tego robić, bo jo do cudzych ino idam, kiejżech już z wami kawa wypioł, bo jo wom festelnie pszaja i to wcale niy beztusz iże wasz kołocz najlepszy – takiego strojzylkuchyn abo mołnkuchyn żodno niy poradzi.
Musicie omko mojo jakoś dziołcha tego nauczyć, to sie możno ożynia – boznowoł Markus. To dugo bydziesz czekoł – śmioł sie opa. Oma na nic niy mo czasu. Na nic. Tyla mo roboty. No, to jako jo sie mom ożynić?
cdn.
