‘Utropy Micyny’ – Niyświadomość zbiorowo Fytla
Zowdy mie fascynowała idyjo niyświadomości zbiorowyj. Umicie sie to forsztelować: choby mōzgi kożdego chopa i kożdyj jednyj baby były do siebie przidingsowane. Abo to, że wszysko, czego sie dowiedzioł ftoś roz, ôd razu bydzie wiadome kożdymu inkszymu. Eli richtiś istnieje cosik nojbliższe tymu, ô czym je godka, to bydōm to na zicher ślōnske klachule. Styknie wprowadzić jakeś dane do jednyj jednostki i ôd razu ta wiedza je dostympno we cōłkim systymie. Idzie sie to dziwować, co ślōnsko literatura yntlich spokopiyła, co lepszyj narratorki znojś sie niy do?
Chopy idōm weg
Jeszcze niydowno mieli my dominacjo chopskich narratorōw, dejcie ino pozōr choby na Kutzowo “Piōnto Strona Świata”, a i w Twardochowym “Drachu” wiyncyj je chopskij perspektywy. Nale fto to widziōł, coby chopy sam tela ôzprawiali? Adrian Katroshi ôd razu spokopiył, co głos musi dać babie, a konkretnie Trudzie Micynie. Zdowo sie Wom, co jōm znocie? No, ja, możno to skuli tego, żeście ôglōndali “Zgorszynie publiczne” – film narychtowany już sztyrnoście lot do zadku bez Macieja Prykowskigo, do kerego scynariusz napisoł gynau tyn som Katroshi. Mogliście go ôglōndać, bo wtynczos dużo godki ô nim było. Micyno robiyła tam ino za postać drugoplanowo, nale we gowie Katroshiego ôstała i yntlich doczkała sie swojigo włosnego spin-offa. I cōłke szczynście, bo ôkozało sie, że narratorka to je richtich zocno. Nale fto mo wiyncyj wiedzieć ô Ślōnsku i Ślōnzokach niż ślōnsko klachula? Przeczytołech kajś, co “zainteresowanie sprawami inkszych ludziōw to je nojwyższo forma przonio”. Żodyn niy przaje ludziōm tak, jak Micyno. Nawet tym, kere jōm poradzōm znerwować.
Drugo postać ze “Zgorszynio”, kero pojawio sie we “Utropach”, to je Wtorcyno, kero możno trocha sie znerwuje, że tukej mo ino rola drugoplanowo. Nale jakbyście posuchali Wtorcyny, to w jejij wersyji na zicher to ôna bydzie piyrszoplanowo.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Bele kaj abo wszandy abo na Fytlu
Mocka autorōw mo jedyn plac, kery wystympuje w jejich ksiōnżkach niy ino jako tło, nale bezma jako pōłnoprowny bohatyr. Dyć Edyburg u Iana Rankina abo Neapol u Eleny Ferrante to niy ma ino ańfachowe miasto, wrażone ino skuli tego, co kajś akcja dzioć sie musi. Bez Edynburga niy ma Rankina, bez Neapolu niy ma Ferrante. Bez Fytla niy ma Katroshiego ani Micyny. Eli ftoś niy zno za dobrze ślōnskij geografii to informuja: “Fytel” to je osiedle we Bytomiu-Łagiewnikach, niby blank ańfachowe (wiela takich zidlōngōw mōmy sam na Ślōnsku), a dyć przeca blank szpecjalne. Na zicher dlo ludziōw, kerych żywobycie je z tym Fytlem zwiōnzane. – Fytel to je take magiczne miejsce, kaj wszysko poradzi sie zdarzić – pado Katroshi. – Skuli tego zdecydowoł żech sie zbudować naôbkoło Fytla swoje miniuniwersum.
I richtich, jakbych mioł pedzieć, to tak naprowdy bohatyrym ksiōnżki Katroshiego je prawie tyn Fytel. A Micyno to narratorka… Abo niy! Micyno to je zbiorowo niyświadomość tego Fytla!
Nojprzōd Blog, wtynczos “Wachtyrz”, yntlich ksiōnżka
Kej Katroshi spokopiył, co Micyno z jego gowy niy wylezie, napoczōn wciepować jejij ôzprowki na swojigo bloga. Kejś na tego bloga trefiōł Rafał Szyma z “Wachtyrza” i zaproponowoł mu pisaniy felietonōw. Yntlich materiału było za tela, co stykło na pōłno ksiōnżka, wydano bez SilesiaProgress. A jak znōm ślōnske klachule, to może to niy być ostatnio ksiōnżka! Jak tako Micyno sie rozgodo, to…
“Utropy Micyny” Adriana Katroshiego to je na zicher ksiōnżka, po kero warto siyngnōnć. Niy skuli tego, co blank pomiyni waszo percepcjo Ślōnska, ino skiż tego, co zowdy werci sie posuchać kogoś, fto mo cosik do godki. I to je egal, eli utropy Micyny to je wiyncyj fikcjo abo prowda. Roz: Micyno to je richtiś wigyjc i bydziecie sie chichrać przi czytaniu. Dwa: bydziecie sie czuli, chobyście ôglōndali samych siebie we krziwym zdrzadle. A zowdy dobrze je zoboczyć siebie ôczami Micyny.
Marcin Melon – ur. 1979 w Katowicach, nauczyciel języka angielskiego, pisarz, dziennikarz, działacz na rzecz śląskiej tożsamości regionalnej. Autor serii książek pisanych po śląsku Kōmisorz Hanusik, słownika angielsko-śląskiego Co by pedzioł Szekspir?, śląskiej powieść feministycznej Truda Latuscyno retuje socjalizm oraz tłumacz opowiadań dra hab. Tomasza Kamuselli Limits / Styknie.