Kamratki a kamraty: Marcin Melon
W cyklu Kamratki a kamraty przybliżam Państwu żyjące osobowości Śląska. Cykl ten postanowiłem poszerzyć o rozmowy z ludźmi moim zdaniem interesującymi. Rozmowy zaczynam od tych samych zawsze trzech pytań
- Co Cię ukształtowało?
- Co jest istotne w Twoim życiu?
- Jaki Górny Śląsk mógłbyś zaakceptować bez większych zastrzeżeń?
Rozmowa z Marcinem Melonem, pisarzem, działaczem, mądrym i dobrym człowiekiem.
Co Cie wybildowało?
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Jako Ślōnzoka na zicher ôsprowki ôd mojij ōumy. Za bajtla pytōł żech sie jij po sto razy ô jedne i te same, jak to sam downij było u nos, na Ślōnsku, za tego Starego Piyrwyj. Nojprzōd fest gryfne były te godki, nale niyskorzyj, kej ōuma godali to samo sztyrdziysty siōdmy roz, a we gowie już jij sie trocha kićkało, to… były jeszcze fajniejsze! No i dostōłech szmyrgla na punkcie tego Ślōnska, a terozki durś medykuja, co z nim bydzie dalij.
Krōm tego, wybildowōłech sie tyż som.
Co je richtiś ważne we Twojim żywobyciu?
Na zicher zdrowie i ludzie, kerym przaja.
Kerymu Ślōnskowi poradziłbyś przikwolić tak, cobyś sie niy musiōł za wiela ciepać?
Jo mōm taki śnik, w kerym Ślōnsk poradzi wejrzeć som na sia niy ino bez te zdrzadło, kere sie mianuje Polska. Coby my yntliś spokopili, co nasz Hajmat to je ziymia ô gryfnyj gyszichcie zatomkanyj w duchu europejskości, ziymia, kero mo już tysiōnc lot, a niy ino kōncek wojewōdztwa, prawie terozki w Polsce. Szteruje mie to, co mocka z nos poradzi wejrzeć na Ślōnsk ino bez tyn polski pryzmat.
Ślōnsk z mojich śnikōw to Ślōnsk kolorowy choby danga, kaj kożdy kożdego mo w zocy, kaj niy ma chaje, niytolerancji i ciepanio sie ô bele co, kaj ludzie poradzōm sie dogodać jedyn z drugim. To Ślōnsk, kery zno swoja tradycjo, nale wiy tyż, co ôna mo służyć ludziōm, a niy coby ludzie dźwigali jōm na puklu, choby nojciynższe grzychy.
Jaki ôbroz Ślōnska bych namalowōł?
Ciynżko pedzieć, nale myśla, co chciōłbych pokozać tyn Ślōnsk, kery mōm we gowie. Ino po jakiymu miōłbych to robić, kej Jarosław Kassner i Grzegorz Chudy zrobiōm to sto razy lepij niż jo?
Po jakiymu szrajbuja?
Myśla, co napoczło sie to już za bajtla. Jo żech bōł z tych bajtli, ô kerych wtynczos godało sie „maszketne”, a terozki sie je biere do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych. Drałowōł żech wele szranku z ksiōnżkami, hań a nazod, i wynokwiōłech roztomajte historie, bele ino pitnōnć we swojij gowie ôd tego larma we drugij izbie. A że we szranku ôziymdziysiōnt procynt ksiōnżek to bōły kryminały, to możno, hań na kerymś metafizycznym sztoku, ôdymkły sie jakeś ajnfarty i wkludziła sie ta kryminalno konwyncjo do mojij podświadomości, no a terozki, trzidziści lot niyskorzyj, pisza skuli tego ô tym boroku kōmisorzu Hanusiku? Pierōn wiy.
Po jakiymu szrajbuja po ślōnsku?
Bo gibko żech prziszōł ku tymu, co ô Ślōnsku naprowdy do sie pisać ino po naszymu. Ja, możno sie do po angelsku, po polsku, abo w inkszyj godce, nale wtynczos zowdy bydymy choby te Indianery z eNeRDowskich filmōw, kere godali po niymiecku.
A, no i to je dobre na samoocyna! Eli bych pisōł po polsku, abo po angelsku, na zicher bych sie niy znod we nojlepszyj dziesiōntce pisorzy, a tak to mōm to szafniynte. I byda w tyj dziysiōntce, zaczym sie niy znojdzie tyn jedynosty, kery napocznie szrajbować po ślōnsku.
Co robia do siebie?
Hned mi piźnie sztyrdziści, beztōż richtuja sie na starość. Ucza sie zaś łazić pomału, a niy ino lotać, chocioż rod tyż furgōm. Yntliś wejrzōłech tyż na ta kultura ze Wschodu. Niy, niy godōm ô Altrajchu, ino ô tym richtiś Wschodzie. Z tymi ślōnskimi i polskimi Ponbōczkami blank żech sie potraciył, skuli czego sztudiyruja buddyzm i ucza sie medytować. Myśla, co dziynki tymu znojda trocha spokoju, kej już przidzie na podzim.
Pytania na śląski przetłumaczył Marcin Melon
Aleksander Lubina
Górnoślązak/Oberschlesier, germanista, andragog, tłumacz przysięgły; edukator MEN, ekspert MEN, egzaminator MEN, doradca i konsultant oraz dyrektor w państwowych, samorządowych i prywatnych placówkach oświatowych; pracował w szkołach wyższych, średnich, w gimnazjach w szkołach podstawowych i przedszkolach, literat tworzący po polsku, po śląsku, po niemiecku, publicysta, współtwórca KTG Karasol.