Monika Neumann: Ôstatni utoplec

Nie umiała zasnąć. W słabym blasku zmęczonego upałem księżyca obracała się z jednego boku na drugi, szeleszcząc przy tym klejącym się do jej ciała prześcieradłem. Leżała i nie potrafiła odgadnąć, czy to upał, czy natłok wspomnień nie pozwalają jej zmrużyć oka. W smudze światła, które księżyc rzucał przez jej firankę, widziała wirujące drobinki kurzu, słyszała tykanie zegarka, słyszała swój własny oddech i miała wrażenie, że jak za chwilę nie zaśnie, to usłyszy też oddech psa śpiącego w budzie dwa podwórka dalej. Z każdym jej oddechem powietrze stawało się gęstsze.

Wstała, by otworzyć okno. Chciała poczuć te rześkie powietrze letniej nocy, w którym odnajduje się zapach suszonego siana, dojrzałych kłosów zboża i cichych cieni wspomnień tych nocy, które już dawno przeminęły.  Chciała usłyszeć cykanie świerszczy dochodzące znad łąk i potulny rechot żab z  stawu nieopodal. Zamiast tego, jak przez mgłę, słyszała szum kombajnów, które w późną noc starały się zebrać plony,  byle jak najszybciej, byle zanim spadnie deszcz, byle nie uronić ani kropelki złota, które z ziarna wyrosło. Z oddali dobiegło ją miarowe cykanie ciągnika. Ursus c 330 przemierzał wieś w poszukiwaniu domu. Usłyszała jak zwalnia i skręca w pobliski podwórek.

–Cy wyśta poszaleli? Po ćmie becie kosić…

-A co jŏ mōm poradzić, jak jutro mŏ padać. A tak aby pszynica skoszōnŏ i w dōma. Synek, cofej ździebko do zadku, tak z pōł metra, co schowōmy całŏ przyczepa pod siałer.

Usłyszała, jak ktoś nieporadnie wbija wsteczny bieg i traktor i przyczepa nagle ruszają. Usłyszała lekki trzask i zduszone przekleństwo.

–Pierōnie, joł ci kŏzoł ździebko cofać. Pōł metra a trzi to rōżnica!

-Ja, ale jŏ nie widzioł genau wiela tam jes jescy placu. Trza sam światła zamōntować.

-To jus nie dzisiej. Pomōs mi jesce to plałōm przikryć.

-Alojz, nie rōb larma na pōł wsi, a ôstŏw jus synka w spokoju. Wiela ôn mŏ lŏt, żeby po nocce ci przyczepy zaciōngać. Pōdź sam spać, zanim pōł wsi pobudzis.

Uśmiechnęła się pod nosem i w momencie, gdy chciała wrócić do łóżka, dostrzegła słabe migotanie gdzieś na łące. Malutkie światełko niemal figlarnie krążyło obok starej wierzby. Mrugnęło do niej, jakby zauważyło, że ona się mu przygląda. Podniosło się i opadło, zawirowało w powietrzu i mrugnęło do niej jeszcze kilka razy. A ona, zamiast położyć się spać, jak rozum by jej podpowiadał, wychyliła się z okna i dalej nie mogąc dostrzec, co to jest, postanowiła podążyć za mrugającym do niej światełkiem.

Nie było to ani logiczne, ani w jej stylu, a już na pewno nie mądre. Nie była nastolatką, żeby wymykać się nocą po kryjomu z domu, ale też nie miała zwyczaju wybierać się na długie nocne spacery po łące. A jednak szła w kierunku, w którym zdawało jej się, że widzi małe światełko. Księżyc był w pełni, przez moment zastanawiała się nawet, czy może nie lunatykuje, bo kroki wydawały jej się wyjątkowo lekkie. Ale mogła to być zmiana temperatury spowodowana przemieszczeniem się z dusznego pokoju na poddaszu na łąki spowite rześkim powietrzem i delikatną mgłą. Czuła zbierającą się na trawie rosę. Kombajny będą musiały już zjechać z pola. Dostrzegła gęstniejącą mgłę, gdy zaczęła zbliżać się do stawu.

Tak właściwie nie wiedziała, w którym momencie tutaj trafiła. Po prostu szła, zatopiona w myślach, wiedziona przez małe mrugające coś. Światełko zamigotało, jakby się z niej śmiało i dziewczyna poczuła lekką irytację. Ale w końcu przystanęło przy stawie, jakby na nią czekało, mrugając, żeby się pośpieszyła i gdy już dotarła na miejsce, zanim zdążyła zauważyć, czym ono tak właściwie jest, zniknęło.

I wtedy jakby się ocknęła, ktoś ją obudził. Poczuła rześkość powietrza, zapach łąki, kwitnącego rumianku, usłyszała cykanie świerszczy, rechot żab. Uśmiechnęła się wbrew woli i wzięła głęboki oddech. Zapach ziół i nocy sponiewierał jednak pewien aromat, który nijako nie chciał pasować do otoczenia. Przypominał zapach, który dawno temu czuła, gdy dziadek palił fajkę przy piecu.

–Jerōna, dziołcha, a tyś skōnd sie sam wziōnła?

Obróciła się niczym poparzona i zobaczyła go. W świetle księżyca mężczyzna migotał na seledynowo, był mokry, jakby przed chwilą wyszedł z stawu. Krople wody kapały z jego po staremu zaczesanych zielonkawych włosów na staromodną koszulę i kamizelkę. Jego oczy, niemal rybie, były wypukłe, jakby ciągle był zaskoczony. Uśmiechał się szarmancko, miał pełne usta, które znów przywodziły jej na myśl rybę. Gdy przyłożył fajkę do ust, zauważyła, że ma błony między palcami, niczym żaba. Mokra koszula przylegała do ciała, jej kolor przywodził dziewczynie na myśl wodorosty, a kamizelka świeciła niczym rybie łuski. Zielone spodnie wyprasowane na kant i bose stopy, jedna z błonami między palcami, a druga przywodząca na myśl kopyto.

Pomyślała, że przypomina jej bardzo elegancką ropuchę, z niepojętej jej przyczyny nie bała się go, ale nie mogła przestać się stworowi przyglądać.

–Co tak ślypis, chobyś jakŏś strziga zobacōła. Co, nigdy zejś utopca nie widziała?

Jednak zanim zdążyła cokolwiek powiedzieć, on zaczął się głośno śmiać. Jego śmiech brzmiał, jakby dochodził do niej spod powierzchni wody.

–To ci pierōn, te świetle. Mioł mi świycić, co bych znŏd sztrahecle w kabzi, a tyn polecioł na dziołski. Skōnd ôn cie wytrzasnōł, ôd kogojś ty je?

Już miała odpowiedzieć, gdy w stawie zaczęło coś bulgotać.

-To moja kobiyta, pewnie sie nerwuje, nie lubi jak kurzam, wiys? Ja, dziubecku, nie nerwuj sie, jŏ sam yno z jakōmś dziołskōm rozprołwiōm- bulgotanie stało się silniejsze, aż piana wystąpiła na powierzchnię stawu- Cojś ty zazdrosnŏ ô mie jes? Nie padej, jŏ taki stary i szkaradny, kaj jŏ takŏ drugŏ jak ciebie znojda. Yno tu ździebko bajtle postrasam i zarŏs do ciebie przydam– bulgotanie wyraziło jakby ukotentowanie i ucichło– widzis, jak to niewiela trza. Dwiesta lŏt małżyństwym, a ôna dalej zazdrosnŏ ô mie jes, musa sie jesce dobrze trzimać…

Uśmiechał się, ale dziewczyna dostrzegła w jego oczach pewien smutek, zanim zdążyła go zapytać, co go martwi, on wszedł jej znów w słowo:

-A ty po jakiymu gŏdŏs? Hm? Bo jŏ Ci powia, jŏ sie jus tejla rōżnych gŏdek nasłuchoł… Piyrwej, to tu ludzie wiecorym na zŏlyty lubili przichodzić, sam jak świetlik cie prowadziōł sła takŏ ścieżka. Teroski to jus wszysko zarosło w pierōna. Jŏ widzioł tego, co tu wielkim pługiym zajechoł i ja zaoroł, bo mu pōł metra trŏwy bōło skoda. A tak mie aby raźniej bōło, wiys. Tu jakŏ gryfnŏ frela zym widzioł, tu ôn jej padoł jŏ ci przaja, a ôna mu ich liebe dich. A inni przisoł i padoł kocham cię, a ôna go klepie po gowie i padoł, ze ni mŏ fandzolić i auf wiedersehen. Ja ja… Tejla rōżnej gŏdki, a kŏzdy i tak to samo padoł. Yno rŏs, taki wojŏk sam sed. A mundur mioł blank inny jak te zoldaty, co jŏ tu przetyn widzioł maszerować, tamci mi sam maszerowali i eins und zwei, a jŏ im drei. Kiedyś to jŏ lubioł bele kogo postrasyć. Takiej ładnej dziołchy bych nie postrasōł, bo by mi wiyncej nie przisła, ale takie stare byki to jus całkiym innŏ bajka.

Ale tyn wojŏk, to jŏ ci padōm, inny mioł mundur i śpiywoł w blank innej gŏdce, takiej zym jesce nie słysoł. Ach, pod sosnoju, pod zielonoju, Spat’ położytie wy mienia! Tak to sło. A ôzarty bōł jak messerschmitt… Gorzołōm bōło cuć jus na kilometr. I jŏ tak pod stawym siedza, a tyn podłazi i pierōn nie prōbuje ôtworzyć kubika? Jŏ yno chyc ze stawu i mu padōm, nie bes mi cedziōł na gowa. Jŏ przepraōm, ze tak brzydko gŏdōm przi kobiycie, ale tak bōło, jŏ by cie nie cyganiōł. A tyn jak zblad, bioły sie zrobiōł choby miesiōncek. Stoł bes słowa choby ty. Jŏ mu sie zrestōm nie dziwia, bo wtedy, to jŏ durch yno słysoł albo jak ftojś strzeloł albo jak płakoł. Jedni uciekali w jedna, inni w drugŏ struna. Jŏ tes sie tak myśloł, eli mozno by sie nie wykludzić z mojygo stawiska. Ale zym ôstoł. A tyn wojŏk i tak potyn dalej sed na zachōd. Zima to bōła, ale gorzołōm, to ôn sie jus chyba nigdy nie grzoł. A mody bōł.

Durch sie yno ftojś przekludzoł, spokoju nie bōło. No, ale dojś gŏdaniŏ.

Zaciągnął się fajką i popatrzył w niebo. Dziewczyna nie za bardzo wiedziała co odpowiedzieć, przed nią stała postać z starych bajek, która opowiadała jej o czasach zbyt odległych, by mogła je logicznie powiązać z sobą teraz.

-Dŏwno to bōło, wiys. To ciebie ani w planach jesce nie bōło, fatrōw mozno i tes jescy ni. Ô i świetle, tyn mały pierōn, sie znojdło- światełko jakby mrugnęło porozumiewawczo do przyjaciela i podleciało do dziewczyny.

-Pewnie sie myślis co my za jedni. Kiedyś nŏs bōło wiyncej, wiys? Jŏ to mioł braci, w kŏzdej wiosce my sie znojdywali jakiś wygodny stawik i urzōndzali sie. Ale wiys, dŏwniej ludzie w nŏs wierzyli. Tyn pierōn tukej, to całymi nocami tych ôchlaptusōw po łōnce wodziōł, abo innych, co nie narobili nic złego, do dōm kludziōł, jak kajś sie stracili. A jŏ… Jŏ to nawet chrzestnym rŏs ôstoł. Ale ludzie w nŏs jus nie wierzōm i tak, jak ludzie o nŏs zapōmnieli, to jedyn po drugim… puff… przestŏwoł istnieć. Yno my dwoje sie ôstali. Tacy my uparci. Przedstŏwiōm sie jako ôstatni utoplec na całym Ślōnsku, kobiyta moja sie jesce ôstała, ale ôna to jus w ogōle nie wyłajzi do ludzi. Ale jŏ nie lepsy, kiedy jŏ ôstatnio z kim gŏdoł… Musiało to być z dwajścia abo mozno i trzidziejści lŏt. Tes tyn pierōn mi takŏ modŏ dziołcha prziklōdziuł, ci powiym, podobnŏ do ciebie bōła. Tak jak tobie sie jej z ślypia patrzōło. Modre ôcy, złote włosy. Yno ôna, ci powiym, barzej rozprŏwnŏ bōła, mi poôpowiadała byle co. Ale nic, trza iś do kobiyty, a ty przikludź dziołcha zajś do dōm. No, dobranoc.

Ukłonił się i odwrócił w stronę stawu, a ona patrzyła na zjawisko. Po chwili już cały był zanurzony w wodzie, tylko jego fajka tliła się słabym płomykiem. Odwróciła się i zobaczyła, że światełko już zmierza przez łąki do jej domu. Jeszcze raz obejrzała się za siebie i pobiegła za mrugającym do niej wesoło świetlikiem.

-Ej, Gabi, wstŏwej, kaj mi tukej w siyni lezys na zeslōngu.

Dziewczyna powoli otworzyła oczy i zobaczyła matkę, stojącą nad nią i śmiejącą się z niej.

-Pōdź, ôblyc sie i pojedzies zy mnōm na targ. Nie bandam samŏ tych ôgōrkōw na kole targać, pomozes mi je przywiejź do dōm. Pojedziymy na skrōty, tam kole stawu.

Gdy już prowadziły rowery do domu, dziewczynie jakby coś się przypomniało. Rozejrzała się wokoło. Pomimo, że był już dzień i okolica w świetle słońca wyglądała nieco inaczej, niż w poświacie księżyca, ona od razu rozpoznała staw. Tafla wody spokojnie odbijała promienie słoneczne letniego poranka, gdy nagle coś zaczęło w wodzie bulgotać.

-O, utoplec kafej warzi.

-Ôstatni utoplec na całym Ślōnsku- odpowiedziała dziewczyna i zaśmiała się pod nosem.

-Wiys, musa ci kiedyś ôpowiedzieć, co moja oma nōm za bajtla za bajki ôpowiadała, tego nikaj jus nie znojdzies. Utopce, świetla, strzigi jakeś…

Gdy spokojnym krokiem szły w stronę domu, dziewczynie wydawało się, jakby z głębi stawu, w powoli unoszących się na powierzchnię wody bąbelkach, usłyszała zadowolony śmiech, przypominający rechot żab.

 

Monika Neumann – Te ôpolske dziołchy, wielkie paradnice, kŏzały se posyć cerwone spōdnice… Monika Neumann czerwonej spódnicy jeszcze nie posiada, ale ôpolskōm dziołchōm jest z krwi i kości. Jest studentką Instytutu Filologii Germańskiej w Opolu i już za bajtla odkryła w sobie szczególne upodobanie do historii o tym, jak na jej małym skrawku Ślōnska bōło piyrwej.

 

Fotografia tytułowa autorstwa Katarzyny Ślesińskiej