Moc kultury #5: Przeszła fabryka literacka

Aleksander Lubina
Moc kultury

Przeszła fabryka literacka

Do kilkudziesięciu osób skierowano ankietę następującej treści:

• Prosimy o wskazanie od 5 do 10 publikacji, które należą do Kanonu Literatury Górnego Śląska.
• Prosimy o krótkie uzasadnienie dokonanego wyboru.

Na ankietę odpowiedzieli: Wolfgang Bittner, Wojciech Czech, Jerzy Gorzelik, Krystian Gałuszka, Jarosław Gibas, Beata Giblak, Andrzej Gwóźdź, Jan Goczoł, Krystyna Heska-Kwaśniewicz, Leszek Jodliński, Aleksandra Klich, Ryszard Kaczmarek, Adolf Kühnemann, Tomasz Kamusella, Wojciech Kunicki, Kazimierz Kaszper, Matthias Kneip, Zbigniew Kadłubek, Krzysztof Karwat, Aleksandra Kunce, Jacek Lyszczyna, Alojzy Lysko, Maciej Melecki, Jan Miodek, Józef Musioł, Tomasz Nawrocki, Aleksander Nawarecki, Feliks Netz, Dariusz Pawelec, Joanna Roztropowicz, Dariusz Rott, Tadeusz Sławek, Michał Smolorz, Jan Stachowski, Marek S. Szczepański, Grażyna Barbara Szewczyk, Jolanta Tambor, Szczepan Twardoch, Ingmar Villquist, Henryk Waniek.

Czterdziestu uczestników zaproponowało aż 145 dzieł napisanych przez 108 autorów. Najczęściej wymieniano:

Tytuł	Autor	Pierwsze wydanie	Głosy
Pierwsza polka	Horst Bienek	1975	21 (28)
Cholonek albo Kochany Pan Bóg z gliny	Janosch	1970	19
Finis Silesiae	Henryk Waniek	2003	15
Piąta strona świata	Kazimierz Kutz	2010	12

 

Najczęściej wymieniani autorzy:

Autor	Głosy
Horst Bienek	38
Janosch	20
Josef von Eichendorff Henryk Waniek	15 15
Kazimierz Kutz	13
August Scholtis	12
Gustaw Morcinek Małgorzata Szejnert	11

 

Powyższą ankietę znajdujemy w premierowym numerze 1/2012, maj-lipiec 2012 kwartalnika Fabryka Silesia redaktora naczelnego Jana F. Lewandowskiego.  Fabrykę Silesię wydawał Regionalny Ośrodek Kultury w Katowicach Adama Pastucha.

Jana F. Lewandowski w pierwszej Fabryce pisał: „Zmiany w sferze kulturowej i tożsamościowej, jakie dokonują się na Górnym Śląsku od narodzin wolnej Polski potrzebują analizy, refleksji i rozmowy, a nawet po prostu rejestracji. Dyskusje toczą się nieustannie, ale najczęściej nadoranym poziomie gazetowym albo – co gorsza – na poziomie pyskówek i wyzwisk w necie. Dobrze byłoby wprowadzić do tej nieustającej debaty nieco ładu i najzwyczajniejszej wiedzy.”

Spełnienie zapowiedzi gwarantowała rada redakcyjna: Zbigniew Kadłubek, Krzysztof Karwat, Szczepan Twardoch.

 

Dziś próżno szukać Fabryki Silesii, odszedł Jan F. Lewandowski, opuścili nas Kazimierz Kutz, Felix Netz, Michał Smolorz, Thaddäus Schäpe, Stanisław Bieniasz. Zamgliło się…

Ostały się książki. została Pierwsza polka zmarłego trzydzieści lat temu na AIDS sześćdziesięcioletniego Horsta Bienka, niemieckojęzycznego Górnoślązaka. Leży przede mną: egzemplarz dwujęzyczny wydany staraniem gliwickiego Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej przez gliwickie wydawnictwo „Wokół Nas”. Towarzyszą Pierwszej polce Cholonek albo kochany Pan Bóg z gliny (Cholonek, lub dobry Pan Bóg z gliny), popularyzowany przez Teatr Korez Mirosława Neinerta oraz Z życia nicponia.

Trzy wskazane w ankiecie tytuły nasuwają myśl, że jako podstawy popularności w plebiscycie nie należy wykluczyć ich ówczesnej popularności i dostępności w języku polskim.

Finis Silesiae to zupełnie inna historia.

Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej Thaddäusa Schäpego oraz Regionalne Towarzystwo-Polsko-Niemieckie Stanisława Bieniasza przyczyniły się do popularyzacji Janoschowego Cholonka  i Pierwszej polki Bienka, a Towarzystwo Społeczno-Kulturalne ludności pochodzenia niemieckiego do zamieszania wokół Eichendorffa.

Ciekawe, jak wyglądałyby wyniki ankiety w 2020 po wydaniu Scholtisa w przekładzie Aloisa Smolorza w Silesii Progress, po książka Heleny Buchner i Evy Tvyrdej w Silesii Progress,  czy po Drachu Twardocha? Ciekawe ile tytułów spopularyzowałyby Fabryka Silesia.

Kolejne ankiety Fabryki Silesii nie będzie…

 

Wymowa:

[koːl oːn ɛk]

[biːn ɛk]