Współczesna edukacja na Górnym Śląsku – nauczanie projektami (praktyka własna)

Aleksander Lubina

Cykl: Współczesna edukacja na Górnym Śląsku – nauczanie projektami
(przykłady z praktyki własnej)

Pojęcia kluczowe:
– projekt edukacyjny
– nauczanie poprzez działanie
– podstawa programowa
– samoocena
– uczenie się przez nauczanie

Projekt edukacyjny umożliwia skuteczne zbieranie doświadczeń i uczenie się w miejsce nauczania metodą wykładowo-podawczą.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Metoda ta polega na samodzielnym realizowaniu przez uczniów zadania przygotowanego przez nauczyciela na podstawie wcześniej ustalonych założeń.
Projekty dydaktyczne można podzielić na rozwijające wiedzę i umiejętności oraz na działania w środowisku lokalnym.
Projekt trwa od jednego do kilku tygodni, a nawet miesięcy. dlatego decyzję o jego wprowadzeniu należy podjąć odpowiednio wcześniej.
Spotykamy projekty w zakresie podstawy programowej jednego przedmiotu, projekty realizujące elementy (tematy) podstaw programowych kilku przedmiotów tej samej grupy przedmiotów ścisłych (matematyka-fizyka), przyrodniczych (chemia-biologia), humanistycznych (literatura-historia) lub przedmiotów z różnych grup: matematyka-muzyka, geografia-historia-literatura, matematyka-fizyka-środowisko, chemia-biologia-geografia-sztuka)…Pożądane są projekty międzygeneracyjne (wnuki-dziadkowie, domy seniorów-szkoły, przedszkola-szkoły, domy-kultury-biblioteki-szkoły.

Pierwszym etapem projektu jest ustalenie celów i tematu. Uczestnicy i uczestniczki projektu ustalają cele ogólne i szczegółowe projektu, ustalają temat projektu oraz wybiera treści i zagadnienia, jakie chcą uwzględnić. Temat powinien wynikać z podstawy programowej danego etapu edukacyjnego.
Projekt wieńczy prezentacja. Prezentacja projektu to: wystawa, inscenizacja, wykład, książka tradycyjna, audiobook, e-book, film, wystawa wizualizacji. Ważne jest opanowanie technik i instrumentów prezentacji oraz różnych form komunikacji.
Najcenniejszą formą oceny jest samoocena i ocena rówieśnicza.

Wykonanie projektu edukacyjnego było obowiązkowe w gimnazjum od 20 sierpnia 2010 do końca roku szkolnego 2016/2017.
Informacja o ukończeniu projektu umieszczano na świadectwie szkolnym oraz na zaświadczeniu okazanym przy naborze do szkół ponadgimnazjalnych.
Zmiany z roku 2017 nie uwzględniają obowiązku realizacji projektu edukacyjnego w przywróconych szkołach podstawowych.
Obecnie projekty edukacyjne są obowiązkowe w klasach IB (matura międzynarodowa):
• 150 CAS (twórczość, działanie, pomoc) – kursu związanego z działaniami prospołecznymi, wolontariatem, zajęciami proekologicznymi bądź artystycznymi,
• 100 TOK (Theory of Knowledge) – kurs krytycznego i naukowego podejścia do zagadnień. Wraz z jego zakończeniem uczniowie zobowiązani są do napisania i ustnego zaprezentowania eseju na wybrany przez siebie temat.
Na podobnych założeniach bazuje egzamin DSD 2.
Amerykańskie i zachodnioeuropejskie projekty edukacyjne najczęściej zajmują się rozwiązaniem postawionego problemu. Celem takich projektów jest samodzielne zdobywanie wiedzy oraz nabywanie umiejętności współpracy w grupie. Projekty zawierają postawione problemy oraz są one rozwiązywane przez uczniów. Wymagają od uczestników poznania kluczowych pojęć dla dziedziny, w której jest postawiony problem oraz poznanie ich środowiska. Dzięki temu uczniowie bardziej rozumieją, jak wykorzystać nabyte w szkole wiadomości w przyszłym życiu osobistym, czy zawodowym. Ma to również zaangażować ich w działalność poznawczą w danej dziedzinie. Jest to związane z nabywaniem kompetencji kluczowych.
Projekt to metoda, w której uczeń uczy ucznia. przy realizacji zagadnienia metodą projektów więcej osiąga się od ucznia lub klasy niż tradycyjnym wykładem. Tak działa uczenie się przez nauczanie
John Dewey jest uznawany za jednego z pierwszych zwolenników edukacji opartej na projektach dzięki swojej idei „uczenia się przez działanie”. W My Pedagogical Credo (1897) Dewey wyliczał swoje przekonania, wśród których znalazł się pogląd, że „nauczyciel nie jest w szkole po to, aby narzucać dziecku pewne idee czy kształtować pewne nawyki, lecz jest tam, jako członek społeczności, po to, aby wybierać wpływy, które będą miały wpływ na dziecko i pomogą mu właściwie na nie zareagować”. 1)
John Dewey (ur. 1859, zm. 1 czerwca 1952 – Twórca koncepcji szkoły pracy (1896–1902) w Chicago. Wykładał między innymi na uniwersytetach w Nowym Jorku na Uniwersytecie Columbia od 1904 oraz w Chicago.
Dewey oparł swój system pedagogiczny na rozumieniu doświadczenia jako istoty prawdy – prawdziwe jest to co sprawdza się w działaniu jako prawdziwe. Doświadczenie jest źródłem zdobywania i weryfikowania wiedzy, stąd w jego szkole pracy rozwijane było hasło: uczenie się przez działanie.

Poglądy Dewey’a poznałem podczas studiów pedagogiki w roku akademickim 1975/76.
Metoda ta kładzie nacisk na samodzielną pracę uczniów i uczy korzystania z różnych źródeł informacji.
W pracy samodzielnej uczniowie uczą się odpowiedzialności, podejmowania decyzji, dokonywania samooceny. W pracy grupowej rozwijają się umiejętności podejmowania decyzji w grupie, rozwiązywania konfliktów, wyrażania własnych opinii, słuchania innych osób, poszukiwania kompromisów, dyskutowania, dokonywania oceny pracy swojej i innych. W działaniach lokalnych uczniowie nabywają umiejętności układania harmonogramów, planowania i obliczania budżetu, poszukiwania sojuszników wspierających, przedsięwzięcia przewidywania i pokonywania trudności.
Przez czterdzieści lat pracowałem zgodnie z planami pracy, programami nauczania, a przez ostatnie lata oparciu o podstawę programową.
Podstawa programowa to obowiązkowy na danym etapie edukacyjnym zestaw treści nauczania oraz umiejętności, które muszą być uwzględnione w programie nauczania i umożliwiają ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych.
Podstawę programową określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356).
Podstawę programową dla szkół średnich określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej (Dz.U. z 2018 r. poz. 467).

Pisałem programy autorskie i innowacje pedagogiczne. Już w 1988 dzieliłem się doświadczeniem z nauczania języka polskiego i języków obcych w środowisku górnośląskim.
Było to możliwe dzięki nauczaniu projektami, które okazały się działaniem bardzo skutecznym.
wie in der Berufs- und Erwachsenenbildung seit den 1970er Jahren einen Reformschub aus.
Uczniowie zbierali nagrody i zdawali egzaminy, podróżowali i napisali książkę, przedstawiali efekty swojej pracy na konferencjach.

Nauczanie projektami wspomaga znajomość języków obcych i narzędzi IT:
Projektunterricht, auch Projektarbeit, bezeichnet allgemein eine Lehr- und Lernform, bei welcher der Projektgedanke die maßgebliche Rolle spielt. Es handelt sich um eine Erneuerungsidee, die mehr Lebensnähe, Problembewusstsein und interdisziplinäres Denken sowie Selbstständigkeit und Kooperationsbereitschaft der Lernenden anstrebt. Sie ist als Alternative zur theoretisch-intellektuellen Verengung der schulischen Bildung und als Reaktion auf den Frontalunterricht zu sehen und löste in der Schul- und Hochschuldidaktik
Nauczanie projektowe, zwane także pracą projektową, ogólnie odnosi się do formy nauczania i uczenia się, w której pomysł na projekt odgrywa decydującą rolę. Jest to idea odnowy, która dąży do większego realizmu, świadomości problemów i myślenia interdyscyplinarnego, a także niezależności i chęci współpracy uczniów. Można ją postrzegać jako alternatywę dla teoretyczno-intelektualnego zawężenia edukacji szkolnej oraz reakcję na nauczanie frontalne i od lat 70. XX wieku wywołuje impuls do reformy w dydaktyce szkolnej i uniwersyteckiej oraz w kształceniu zawodowym i dorosłych.
Project-based learning (PBL) is a student-centered pedagogy that involves a dynamic classroom approach in which it is believed that students acquire a deeper knowledge through active exploration of real-world challenges and problems.[1] Students learn about a subject by working for an extended period of time to investigate and respond to a complex question, challenge, or problem. It is a style of active learning and inquiry-based learning. PBL contrasts with paper-based, rote memorization, or teacher-led instruction that presents established facts or portrays a smooth path to knowledge by instead posing questions, problems, or scenarios. (wikipedia)
Uczenie się oparte na projektach (PBL) to pedagogika skoncentrowana na studencie, która obejmuje dynamiczne podejście do zajęć lekcyjnych, w którym uważa się, że uczniowie zdobywają głębszą wiedzę poprzez aktywną eksplorację wyzwań i problemów świata rzeczywistego. Uczniowie uczą się na dany temat, pracując przez dłuższy czas, aby zbadać i odpowiedzieć na złożone pytanie, wyzwanie lub problem. Jest to styl aktywnego uczenia się i uczenia się opartego na dociekaniu. PBL kontrastuje z nauczaniem na papierze, zapamiętywaniem na pamięć lub instrukcjami prowadzonymi przez nauczyciela, które przedstawiają ustalone fakty lub przedstawiają gładką ścieżkę do wiedzy, zamiast tego zadając pytania, problemy lub scenariusze.

Publikacje z cyklu Współczesna edukacja na Górnym Śląsku znajdują się na:
wachtyrzu.eu https://wachtyrz.eu/
oraz na stronie fb Środowisko i język Górnego Śląska
https://www.facebook.com/profile.php?id=61550746354882

Omawiając poszczególne przedmioty przedstawię projekty realizowane z uwzględnieniem ich podstawy programowej oraz krajobrazu kulturowego.