Rebelijo czesko i lisowczyki
Na poczōntku lutego 1620 roku Korōngew Elearsko, kero znōmy tyż pod mianym Lisowczyki stanyła na Ślōnsku. Czego sam szukali?
Ôd 1526 roku krōlami Czech byli Habsburgi, kerzi byli katolikami. Skuli tego podle zopisōw pokoju augsburskigo mogli przemiynić Czechy, a tyż Ślōnsk, Morawy i Łużyce w państwo blank katolicke. Przeciw tymu stoła tradycyjo niyciśniyńcio sie do gōw ôd poddanych.
We 1609 roku cysorz Rudolf II wydoł dokumynt mianowany Rudolfowym Majestotym, w kerym zapisano było, że żodyn niy może być przimuszōny do żodnyj religije na ziymiach czeskich. Po Rudolfie prziszoł w 1612 roku Maciej. Chocioż chcioł kōntynuować liberalno polityka, to dużo do pedzynio mioł jego brat – Maksymilian. Bōł ôn twardym katolikym i chcioł dokludzić do tego, coby nostympnym cysorzym bōł blank antyprotestancki arcyprinc Ferdynand.
Ferdynand bōł korōnōwany na krōla Czech we 1617 roku i zaczōn dysputyrować ze czeskimi panami, eli Rudolfowy Majestot fōnguje ino na ziymiach ôd panōw abo we cołkim czeskim państwie, a w lutym 1618 roku cysorz kozoł strzimać robota na bausztelach protestanckich kościołōw. 6 marca grupa nojbarzij radykalnych protestantōw napisała petycyjo do namiestnikōw ôd cysorza, coby dostać potwierdzynie religijnych swobōd. Dostali ôdpowiydź negatywno, tōż posłali drugi brif, ôd razu do cysorza. Cysorz ôdpisoł to samo i tak ciepnōł protestantōm rynkowica.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
23 moja we zōmku na Hradczanach trefiyli sie namiestniki ôd cysorza ze panami protestanckimi. Zrobiyła sie chaja i protestanty wyciepli namiystnikōw bez ôkno, ale ôba ino sie trocha potrzaskali i uciykli.
W marcu 1619 roku umrził cysorz Maciej i dlo krōla czeskigo doszoł jeszcze problym przejyńcio cołkigo Cysarstwa, bo chocioż była to mōnarchijo elekcyjno, to tak na isto korōna cysorsko była erbowiznōm Habsburgōw, a Ferdynand bōł piyrszy we raji do trōnu. We mōmyncie, kej krōm Karniole, Styryje i Tyrolu, wszyjske ziymie habsburske były we fermyncie abo ôtwartyj rebeliji, ziymia sie zaczła Ferdynandowi pod nogami suć.
We czyrwniu 1619 armijo czesko stała pod murami Wiednia. Kōmandyr wojsk rebelianckich, grof von Thurn pewnikym mioł nadzieja, co stolica Cysorstwa skapituluje ze strachu, bo niy mioł tela ludzi, coby weznōńć take sroge miasto. Wojska było kole 10000 ludzi, a moc z nich to była ziymsko gotowość (zemská hotovost – czesko forma pospolitego ruszynio). Thurn po poru dniach, kej widzioł, co miasto sie niy poddo, poszoł z armijōm nazod do Czech.
Czechy szukali koalicjantōw i skuli tego uzdali sie, co zdetrōnizujōm krōla i ôbiyrōm nowego. Kej Ferdynand bōł we Frankfurcie na welōnku cysarskim w siyrpniu 1619 roku, stany czeske, morawske, łużycke i ślōnske zdetrōnizōwały go i poprosiyły Fridricha, elektora Palatynatu, kalwinisty i gowa Unije Protestanckij, coby wziōn czesko korōna. Fridrich przijōn forszlag i 4 listopada korōnowoł sie na krōla Czech. Efekt bōł blank ôpaczny ôd tego, co chcieli Czechy. Krōl Anglije Jakōb I, teść ôd Fridricha, bōł ściykły skuli tego, co robi nowy krōl Czech, a dlo Hiszpanōw i Bajerokōw Elektorat Palatynatu bōł atrakcyjnym strategicznie kōnckym ziymie.
3 lutego 1620 roku na Ślōnsk weszli lisowczyki, kerzi zaciōngli sie do sużby Cysorzowi. Nojprzōd stanyli pod murami Tarnowskich Gōr, kaj prziwitano ich kanōnami. Na noc ôstali we poru wioskach na połednie ôd Bytōmia, a sztwortego lutego złupiyli Strumiyń i Skoczōw. 8 lutego byli już pod Wiedniym i skuli tego kōmandyry ôd Cysorza nojprzōd miarkowali, co majōm przed sobōm wroga, bo niy poradziyli spokopić jak wojsko może iś 60 kilōmetrōw na dziyń.
20 września armijo cysorsko weszła do Czech i zaczła iś na Praga. Wtynczos wojsko rebeliancke było na Morawach i niy mogło zrobić inakszyj, ino wartko iś, coby brōnić stolicy. Jedni i drudzy trefiyli sie wele Rokycanōw, ale katoliki ôbeszli protestantōw i poszli dalij. Czechy musieli zaś desperacko gōnić, coby stanōńć miyndzy armijōm katolickōm i stolicōm.
8 listopada wojsko cysorske stanyło pod Pragōm, kaj byli już tyż rebelianty, kerzi ufortyfikowali sie na Biołyj Gōrze. To, co sie niyskorzij stało, ciynżko mianować batalijōm, bo w godzina cołko czesko armijo była rozniesiōno na tajle. Rebelijo była skōńczōno.
Ślōnsk mioł dopiyro we dalszych latach być zniszczōny i chocioż szkody niy były take, jak bez tyn przikłod we Wirtymbergiji, kero straciyła trzi ćwierci populacyje, to zdo sie, co zmiany dymograficzne i rekatolizacyjo zmiyniyły ôbroz naszyj ziymie nojbarzij we naszyj historyji.
Powstanie w krajach Korony Czeskiej, którego Slask byl równie ważnym podmiotem, jak Czechy, przedstawia się jako powstanie czeskie. Co wiecej po bitwie pod Biała Góra powstanie na Slasku było kontynuowane do roku 1623, a dowódca powstanczej Armii Slaskiej książę Karniowa, pan Bytomia, Tarnowskich Gor i Bohumina Jan Jerzy II Hohenzollern był namiestnikiem króla Czech i najwyższego księcia Śląska Fryderyka V Wittelsbacha. To szokujące, gdy w tekście po slasku, rola Slaska i Slazakow jest zupełnie pomijana. I wpisuje się w polska propagande historyczna, twierdzaca, że Slask byl zawsze czyjś, a nigdy nie był samodzielny, co jest bzdura do kwadratu. Już w 1609 dwa najważniejsze kraje Korony Czeskiej: Krolestwo Czeskie i Ksiestwo Slaskie zawarły sojusz obronny. W efekcie tego sojuszu w roku 1618 Sejm Śląski uchwalił wysłanie wojsk slaskich na pomoc Czechom oraz obstawienie wojskiem granicy z Polska. Król Polski Zygmunt III Waza nie zdołał zdobyć poparcia szlachty dla wysłania wojsk polskich przeciwko Slazakom dzięki dyplomacji Andreasa Kochcickiego – jednego z dowodcow powstanczej Armii Slaskiej i właściciela Ziemi Lublnieckiej. Dlatego właśnie wysłał lisowczykow, ktorzy później przeszli na służbę cesarza. Taka różnica między faktami, a tym tekstem.