Piotr Zdanowicz: Frajne gŏdki ô ślōnskij gŏdce # 2

Tak już bywa, że do przemyśleń mniej lub bardziej dogłębnych inspiruje nas życie. Czasem naszą refleksję wymuszają sytuacje poważne, traumatyczne, graniczne, ale często też zupełnie powszednie czy wręcz weekendowe… No właśnie, w miniony weekend miałem wraz z Żoną sposobność i zaszczyt reprezentowania stoiska Silesia Progress na imprezie odrzańskiej o nazwie „Pływadła” i pomimo zdecydowanie luźnego charakteru tej sytuacji, doświadczenie okazało się bardzo pouczające…

DZIEŃ PIERWSZY

W sobotę nasz „sztand” stanął na przystani w miejscowości Turze, gdzie załogi „ciekawych, dziwnych i niezwykłych” jednostek pływających (no, prawie…) robią sobie 2-3 godziny odpoczynku. Trwa wówczas impreza, a ilość pewnego zacnego napoju, który swym kolorem nawiązuje do jednej z barw Górnego Śląska jest zbliżona do ilości odrzańskiej wody w dobie hydrologicznej suszy…

Jak szanowni Czytelnicy mogą zauważyć na zdjęciach, nasze stoisko było prawdziwą enklawą śląskości – bo i barwy, i nazwa „Silesia Progress”, i jeszcze gōrnoślōnskŏ fana… i książki o Śląsku, po śląsku… – jednym słowem pełen wypas…

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

No właśnie – enklawą… Otóż w całej nadodrzańskiej przestrzeni imprezy oraz sąsiadujących gruntach nie było ani jednego elementu, który mógłby zasugerować wprost, że jesteśmy na Górnym Śląsku. Zatem trwaliśmy jak śląska „reduta Ordona”, w samym centrum Górnego Śląska… Ale co tam – minął jakiś czas i najpierw do swojej śląskości przyznał się przemawiając do mikrofonu pan Łukasz Kohut (ogromna większość oficjeli mówiła na tematy odrzańskie raczej w konwencji „Siary Siarzewskiego” z filmu „Kiler”, czyli – „że… jest miło, i… że… jest miło”).

Jednak niebawem prowadzący imprezę zapowiedział zespół muzyczny pochodzący z jednej z pobliskich śląskich miejscowości… Jakaż ulga – pomyśleliśmy – nie będziemy tu już sterczeć (mentalnie) jak ten samotny biały żagiel (raczej żółto-niebieski). Nadzieje nasze postanowiły się jednak rozminąć z rzeczywistością, bo gdy tylko muzykanci zadęli w instrumenty, przestrzeń całą wypełniła – jakże typowa dla śląskich imprez – muzyka inspirowana folklorem Podhala…

Zresztą, to nie była jedyna potężna sceniczna manifestacja łączności ze śląską kulturą, bo następny – też śląski zespół – miał w repertuarze jeszcze bardziej inspirującą „śląską pieśń”, czyli „szlagier” znany pod tytułem: „Bo wszyscy Polacy to jedna rodzina”… Zatem odurzeni odrzańską bryzą pomieszaną z istnym tsunami śląskiej kultury jednakowoż trwaliśmy i trwaliśmy… (trochę mniej sprzedawaliśmy)…

Dej pozōr tyż:  Śląska hebama – matka śląskiego i niemieckiego położnictwa

Los nasz odmienił się dopiero, gdy przybił do brzegu znany ze swej działalności na rzecz Ślōnska i ślōnskości, pan Alojzy Ketzler z Czyszek (ze swojimi Kamratami) – i wtedy na krótko – można powiedzieć – nasze stoisko było oblegane. Potem było jeszcze „oblegane”, gdy przyjechał z rodziną pan Krzysztof Kubicki „polski” pasjonat śląskiej kultury i historii – mój kamrat z zespołu filmowego Pro Silesia.

Zawitoł tyż ku nōm spōmniany europoseł Łukasz Kohut – ale bōł ino chwilã – pedzioł, iże fajnie, co my sōm i mioł wartko przijś ku nōm nazŏd. Nale yntlich niy prziszoł, bo mioł mocka trefōw z roztomajtymi VIP-ōma i fest inkszych zgolymo wŏżnych sprŏw, kerych wŏgi, jŏ – prosty Ślōnzŏk, niy poradzã spokopić…

Zresztą – sytuacja ta zainspirowała mnie do pewnej refleksji. Ano Łukasz Kohut majōm przi swojim amcie na Nikiszu tabulã: „Ślōnskŏ ambasada” – i to je w pōnkt… Nale pokŏzało sie, iże sztand ze ślōnskimi ksiōnżkōma doimyntnie w postrzodku Gōrnego Ślōnska tyż może robić za ślōnskõ ambasadã, a sztandziŏrz może sie czuć ôćby ambasador w jednym ze sztatōw na muster Tonga abo Kiribati…

Toć Łukasz Kohut choćaby dō nŏs prziszoł, bo cołko reszta „znamienitych gości”, postrzōd kerych były tyż Ślōnzŏki, co żech je ś nimi za jedno, kiwała nōm łapkōma, nale nasz sztand ôbmijała tak, ôćby ślōnskŏ fana ôbznajmiała, iże my sōm we kwarantannie… Aha, jako jedynŏ przedstawicielka mediōw wszelakich, prziszła ku naszymu sztandowi Pani redachtōr  ze „Nowin Raciborskich”, kerŏ przi tymu szafnyła ksiōnżkōm i nōm porã fotek.

Sztand Silesia Progress we Turzu (foto Piotr Zdanowicz)
Sztand Silesia Progress + moja Ślubnŏ (Grażyna Zdanowicz) jako sztandziŏrz (foto Piotr Zdanowicz)
Tu je klarowny ôbrŏzek, kery doimyntnie pokazuje, czymu żech pryndzyj naszrajbowoł, iże pływadła, to sōm „jednostki prawie pływające” (foto Piotr Zdanowicz)
Antlich skirz talyntowi do mataczkŏwaniŏ, abo ino bez cufal (tego niy wiym) – tragedyje ôdrzańskij niy było, bo baji cołko ôpowŏżnŏ ôbsada prziszła ku naszymu sztandowi w cołkości (foto Grażyna Zdanowicz)
Eszcze jedyn ôbrŏzek z Alojzym Ketzlerym i jego Kamratami (foto Grażyna Zdanowicz)
Naszyj „kwarantanny” niy boł sie tyż Portos, czyli pan Jarek Jurkowski – kejś znany kandrzińsko-kojzielski dziennikŏrz, fachman ôd Śląska i autōr ksiōnżek ô tukejszyj tymatyce (bōł tyż ś nim Atos i Aramis, nale ôni akuratnie robiyli to, co muszketery zaôbycz radzi mieli nojbarzij, jak niy fechtowali) (foto Grażyna Zdanowicz).
We Turzu było tyż latoś iste ôdrzańske wesele (foto Piotr Zdanowicz).
Zajś tyj dziołszce szłoby zapropōnować angaż skuli sztreki promocyjnyj „ślōnskij” Pippi, nale – jak to się gŏdŏ – niy mieli my ôd kamrata Długosza takich prerogatyw. Tak po prŏwdzie, to jakby szafnyć eszcze na ślōnskŏ gŏdkã „Ania z zielonego wzgórza”, to by my mieli dwa w jednym… 😉 (foto Piotr Zdanowicz).
Zapōmniołbych pedzieć, iże w przestrzyństwie ôd „Pływadeł” bōł jednakowōż eszcze jedyn ślōnski akcynt – gōrnoślōnskŏ fana, kerŏ – tak jak ôbiycoł pōn Bronek Piróg – robiyła latoś za bandera ôd jego pływadła. Ône pływadło było zajś dokuplowane do kultowyj już bezma „Krystyny” – statku kery zbudŏwoł zŏcny Ślōnzŏk śp. Anzelm Blacha ze Miejsca Odrzańskigo, co wsławiōł sie tym, iże bōł prekursorym winiarstwa (po II wojaczce), na przestrzyństwie cołkij ôpolskij tajle Gōrnego Ślōnska (foto Piotr Zdanowicz)
Tukej “Krystyna” i pōn Anzelm Blacha porã rokōw wczaśnij (ze archiwōm ôd familyje Blacha)

DZIEŃ DRUGI

Drugiego dnia Pływadła zawitały do Koźla, gdzie był kres ich podróży, i gdzie na spragnionych „kultury” załogantów oraz gości imprezy czekało znowu uzbrojone po zęby we wszelkie górnośląskie bajery – stoisko Silesii Progress (mieli my już baji laleczkã na muster Pippi)

No i… jak by to powiedzieć – ponieważ opuściliśmy tereny w dużej mierze etnicznie śląskie (Turze) i znaleźliśmy się na terenach obecnie etnicznie niemal „nie-śląskich” (w centralnej części Kędzierzyna-Koźla mieszka nie więcej niż 5% etnicznych Ślązaków) – więc od razu ruszyła sprzedaż śląskich książek…

No właśnie… z całą odpowiedzialnością możemy oznajmić, że ostateczny wynik (potwierdzony komisyjnie) w kwestii sprzedaży śląskich książek podczas „Pływadeł” to 60% do 40% na korzyść Polaków (skąd my znamy te cyfry, tylko że odwrotnie). Ba, kilku Polaków (nie znających śląskiego języka), kupiło też książki pisane we ślōnskij gŏdce…

Dej pozōr tyż:  Nasz Plebiscyt 1921

Jedyny feler był taki, że dla odmiany w Koźlu szerokim łukiem omijały nas media (chociaż hasło przewodnie imprezy brzmiało w tym roku: Oprócz chęci do pływania, mamy pociąg do czytania”, a stoiska z książkami były zaledwie trzy). To jednak nie dziwi, bo dla kędzierzyńsko-kozielskich mediów „sprawy śląskie” są do tego stopnia tematem tabu, że samo wypowiedzenie słowa „śląskość” bywa tutaj postrzegana jak zamach na polskość…

Antlich, skirz chybu tych „prerogatyw”, na drugi dziyń zaangażyrowali my do promocyje ślōnskij Pippi inkszŏ „dziołszka”, kerŏ we ôka mrzyku, bez wynokwianiŏ, przistoła na wszyjske nasze warōnki (foto Grażyna Zdanowicz).
Nasz sztand we Kojźlu + Grażyna Zdanowicz (foto Piotr Zdanowicz).
Nasz sztand we Kojźlu + Pyjter Zdanowicz (foto Grażyna Zdanowicz)
Nojprzōd skamracić sie z majstrym ôd tego cołkigo ôdrzańskigo miszōngu, Bronkym Pirógiem – kery latoś bōł za utopka – to bōł nasz chytry knif na niedzielny sukces (foto Grażyna Zdanowicz).
Nō i dojś tak się podarziło… (foto Grażyna Zdanowicz)
Ci Państwo i jejich kamraty, kerych sam na zdjynciu ni ma, wziōni nojwiyncyj ksiōnżkōw (w tym doimyntnie wszyjske „Kajsie” ôd Zbigniewa Rokity, kere my mieli na sztandzie). – Ôni bezma wszyjske sōm Polŏkami ze Zespołu Pieśni i Tańca „Komorno”, i chwilã pryndzyj dŏwali przedstawiynie na muster folkloru ôd staryj Warszawy 😉 (foto Grażyna Zdanowicz)
Pływadła płynōnce prōmp ku Kojźlu z beszōngu na kojzielskij Wyspie wyglōndały z dalsza ôćby ajnfachowe dżonki z delty Mekongu (foto Piotr Zdanowicz)
foto Piotr Zdanowicz
I eszcze jedyn ślōnski akcynt ino zdŏ mi sie, iże snŏdź zgolymŏ tajla ludzi, niy za fest poradzi spokopić, iże Silesia = Ślōnsk (foto Piotr Zdanowicz)

ZAMIAST PUENTY

No to czas na niby-puentę. Będzie krótko, bo masochizm mnie nie kręci, więc może tak: Czesław Niemen śpiewał przeszło 50 lat temu: „Dziwny jest ten świat”… ale myślę, że gdyby ten zacny polski artysta żył dzisiaj, to by się „chłop” dopiero zdziwił… Ja dziwię się nieustannie, bo nie dość, że dziwny jest ten świat – to jeszcze bardziej dziwaczny jest nasz Śląsk… – Dlaczego?

No bo aroganccy polscy politykierzy wespół z „prawdziwemi Ślązakami”, coraz bardziej się starają, aby „inkszych Ślōnzŏkōw” (tych, co to są ukrytą opcją) upokorzyć, pozbawić złudzeń, uczynić kulturowymi parobkami Rzeczypospolitej… Budują panteony, sadzą aleje, które mają przemówić do wyobraźni – patrz śląska hołoto, która ośmieliłaś się podmieść łeb – z jaką pogardą będziemy teraz deptać wszystko, co jest ci drogie i na dodatek zrobimy to za twoje pieniądze. Nie będziecie – śląskie głupole – mogli nawet pierdnąć w naszą stronę, bo się pozasłaniamy ustawami i rozporządzeniami… bo mamy władzę, bo jest nas 40 razy więcej, bo nikt nam nie zabroni kłamać, bo mamy taki kaprys, bo… – „Bóg, Honor, Ojczyzna !!!” – chciałoby się przerwać i dodać od siebie…

W tym samym czasie wielu „normalnych” Polaków – czyta nawet śląskie książki, zgłębia śląską historię, próbuje zrozumieć śląskość i mówi, że tylko odkłamanie mitów i partnerstwo może sprawić, że na Śląsku zaistnieją prawdziwie zdrowe relacje i zasady współżycia wielu nacji (wypowiedź jednego z naszych polskich przyjaciół z poprzedniej niedzieli)…

W tym samym czasie jakieś 90% etnicznych Ślōnzŏkōw ma centralnie pomiędzy pośladkami fakt, iż Polacy depczą ich godność i twierdzą, że ich nie ma… No, ale skoro ktoś w kwestii śląskiej tożsamość, historii i kultury, pozostaje na etapie „Berów śmiesznych i uciesznych”… Jeżeli ktoś nie ma potrzeby, aby śląskość poznać i się z nią „zaprzyjaźnić” – to jakiż dyskomfort może odczuwać, kiedy się na tę śląskość w arogancki sposób pluje… Ponadto plwociny mniej przeszkadzają, gdy w pakiecie z nimi leci ku nōm kranc wusztu, szlagry i inksze „plusy” – no więc o co chodzi ?…

Dej pozōr tyż:  Niy śmiymy dać Rusyji wygrać - Emmanuel Macron ô europejskim bezpieczyństwie

Na koniec – aby było jednak bardziej śmieszno niż straszno (choć czy ja wiem…) – jeszcze kilka przykładowych autentycznych odpowiedzi rodowitych Ślązaków na nasze werbalne zachęty do kupna określonych książek:

  1. Przy próbie zainteresowania książkami o historii Kanału Kłodnickiego, Odry, śląskiego przemysłu: „Ô Klodnitz Kanale to jŏ niy muszã czytać, bo żech wele niego miyszkoł, a za bajtla my tam fisze chytali…” (Nō ja, argumynt ze fiszoma doimyntnie ucinŏ cołkõ dyskusyjõ); „A dyć to niy trza ani ksiōnżkōw – jŏ to pamiyntōm kej na Ôdrze było moc roztomajtych barkōw…”; „Ja, nō ô przemyśle – to tam barzij na Ślōnsku” (!!!!)…

  2. Przy próbie zainteresowania książkami pani Buchner, Neumann, Malcharkowej itd. – „A dyć, my to wszyjsko znōmy… nōm to dycki Ôma ôsprawiali. – Nō, my by tyż umieli niy jednã ksiōnżkã napisać…” (Hm,…no to kurde, napiszcie!!!)

  3. Przy próbie zainteresowania Ślabikŏrzym i książkami szrajbowanymi we ślōnskij gŏdce: „Ja, jŏ wiym, ale to je – mi sie zdŏ – ta takŏ nowŏ gŏdka? – Nō, to ni – bo u nŏs sie po ślōnsku blank inakszyj gŏdało”…

  4. Po takich doświadczeniach, książki „Kajś” nie oferowałem Ślązakom wcale, żeby nie usłyszeć czegoś w rodzaju: „Po jakymu „kajś” – dyć kŏżdy wiy kaj je Ślōnsk…” (Na szczęście to Polacy wykupili wszystkie egzemplarze).

P.S. Tak zupełnie „bez żadnego związku”, przyszła mi też do głowy taka myśl. że może warto powołać jakąś kapitułę, która przyznawałaby nagrodę pod nazwą „śląski dzban roku” (przy czym jej przesłanie miałoby niewiele wspólnego z ceramiką). – Mogłaby ją wręczać na przykład pani Helena Vondraczkova.

Ôbejzdrzijcie – baji jaskiniowce naszkryflały, iże czytajōm ksiōnżki… A my co? – psinco… (foto Piotr Zdanowicz)

Społym budujymy nowo ślōnsko kultura. Je żeś z nami? Spōmōż Wachtyrza

Piotr Zdanowicz – pasjonat oraz badacz historii, kultury i przyrody Górnego Śląska. Dziennikarz, autor lub współautor książek i reportaży, a także kilkunastu prelekcji, kilkudziesięciu artykułów prasowych oraz kilkuset tysięcy fotografii o tematyce śląskiej. Pomysłodawca rowerowych i pieszych szlaków krajoznawczych na terenie Katowic, Mysłowic i Tychów oraz powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego. Poeta, muzyk i plastyk-amator. Z zawodu elektronik, budowlaniec oraz magister teologii.

Śledź autora:

Ôstŏw ôdpowiydź

Twoja adresa email niy bydzie ôpublikowanŏ. Wymŏgane pola sōm ôznŏczōne *

Jakeście sam sōm, to mōmy małõ prośbã. Budujymy plac, co mŏ reszpekt do Ślōnska, naszyj mŏwy i naszyj kultury. Chcymy nim prōmować to niymaterialne bogajstwo nŏs i naszyj ziymie, ale to biere czas i siyły.

Mōgliby my zawrzić artykuły i dŏwać płatny dostymp, ale kultura powinna być darmowŏ do wszyjskich. Wierzymy w to, iże nasze wejzdrzynie może być tyż Waszym wejzdrzyniym i niy chcymy kŏzać Wōm za to płacić.

Ale mōgymy poprosić. Wachtyrz je za darmo, ale jak podobajōm Wōm sie nasze teksty, jak chcecie, żeby było ich wiyncyj i wiyncyj, to pōmyślcie ô finansowym spōmożyniu serwisu. Z Waszōm pōmocōm bydymy mōgli bez przikłŏd:

  • pisać wiyncyj tekstōw
  • ôbsztalować teksty u autorōw
  • rychtować relacyje ze zdarzyń w terynie
  • kupić profesjōnalny sprzynt do nagrowaniŏ wideo

Piyńć złotych, dziesiyńć abo piyńćdziesiōnt, to je jedno. Bydymy tak samo wdziynczni za spiyranie naszego serwisu. Nawet nojmyńszŏ kwota pōmoże, a dyć przekŏzanie jij to ino chwila. Dziynkujymy.

Spōmōż Wachtyrza