Piękno poezji – Ślązak Jacob Böhme ze Zgorzelca

Pojęcia kluczowe:

mistycyzm, mistycy śląscy, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Baader, Feuerbach, Kant, Schelling oraz Schopenhauer William Blake, Novalis, Goethe – Faust, Izajasz, Sophia, Jakub Wujek, Mikołaj Rey, Jan Kochanowski, Piotr Skarga,  Jan Zamoyski.

Najogólniej jak tylko potrafię to Jacob Böhme, którego zwierzchność kościelna (protestancka)  i świecka piętnuje  mistyka, fanatyka, kacerza, mniemał, że wszystko zwiera się we wszystkim, życie to nieustanne/wieczne narodziny. niebo istnieje w piekle, piekło jest w niebie, a wszystko trzyma się równo/wagi.

Seine Grundidee war die der absoluten göttlichen Einheit, in der alle Gegensätze vermittelt sind, woraus Böhme eine spekulative Lehre über den inneren Zusammenhang von Gegensätzen entwickelte. Etwas könne nur durch etwas anderes offenbar werden. Ohne Licht gäbe es keine Dunkelheit, ohne Gutes nichts Böses usw. Nach Böhm bestehe die Wirklichkeit zwar aus Gegensätzen und sei doch Eines, weil die Gegensätze zusammengehören. In diesem Sinne versuchte Böhme das Negative bzw. Böse von Gott her zu begreifen.

Tak System/brak systemu postrzega Böhme w czasach, kiedy Kościół  i nauka wpajają jemu współczesnym jasny porządek świata na czele z Bogiem, jego prawami, jego wieczną dobrocią. Nie widzi tu Kościół miejsca dla natury jako nauczycielki/mistrzyni człowieka lub sąsiedztwa dobra i zła. A cóż dopiero dla outsidera bez wykształcenia akademickiego/uniwersyteckiego. Nie było możliwe, żeby szewc wypowiadał się na tematy teologiczne.

Böhme uważał, że wszystek życia bierze się z napięcia między jasnym i ciemnym, między tak i nie, między męskim i żeńskim. Wszędzie postrzega przeciwieństwa, które potrzebne są dla dynamiki. Według Böhmego wszystko bazuje na dwoistości. Kosmos przedstawia mu się jako jako kula. Motywy częste to światło, natura, ponowne narodziny. .

Poeta wyklęty William Blake – ilustruje wizje  Böhmego około1840, obrazy niedokończonego Rembrandta są wszechobecne w sztule XX wieku. Surrealista Hans Arp – tworzy według konceptu: narodzimy to stały proces, Wasilij Kandinsky twierdzi, że idea harmonii powinna stać się pierwszorzędną zasadą sztuki nowoczesnej.  Nicolas Cage dla Böhmego przyjeżdża w 2006 do Görlit/Zgorzelca.

Już w wieku XVII, w czasach jemu współczesnych, Böhme był znany w Holandii, Anglii, Francji, Rosji i Ameryce. W wieku XIX twórcy romantyczni, tacy jak  Novalis  czerpią z dzieł Böhmego. Z jego spuścizny korzystają Baader, Feuerbach, Kant, Schelling oraz Schopenhauer.

Adam Mickiewicz mówi o Jacobie Böhmem 2. maja 1852: „Z mistyków nowoczesnych największy jest Boehme: wielkim, czystym ogniem płonąca dusza i malująca swoje widzenia ognistemi słowami. Jest to prorok także Boży i taki jasnowidz dla ludów chrześcijaństwa dzisiejszego, jakim był Izajasz dla Hebrejów”.

Goethe nie tylko w Prologu Fausta, wyraża za  Böhmem (i Paracelsiusem) przekonanie, że kosmos jako harmonia muzyczna odzwierciedla się w sercu człowieka, będącym odpowiednikiem serca wszechświata. Kwestia Archanioła Gabriela ukazuje  dialektyczną przyrodę – rajską jasność i głębokie ciemności nocy:

„Piękna ziemia krąży rączo

W niepojęty, wieczny wir;

W najdziwniejszy spój się łączą

Raju blask, otchłani kir;

Szumią wzdęte oceany,

Z dna wystaje skalny brzeg,

Skała, ocean porwany

W nieścigniony wiru bieg.”

Przekład August Bielowski – 1839.

 

W pierwszym monologu Heinrich Faust przyznaje się do niepowodzeń w zdobywaniu wiedzy racjonalnej, jednak nadal pragnie prawdziwego poznania, które chce zdobyć także dzięki magii:

„Daß ich erkenne, was die Welt Im Innersten zusammenhält.“

 

Sophia jako żeńska strona ducha

Dzieła Böhmego przesycone są myślą o doskonaleniu jednostronnego racjonalnego (rozumu) siłami/możliwościami poznawczymi serca, ciała i duszy. Które pojmuje jako żeńską stronę mądrości Bożej.

„Ein jeder Geist ist rohe, und kennet sich nicht: nun begehret ein jeder Geist Leib, beides zu einer Speise und Wonne […] Die Jungfrau der Weisheit umgab den Seelen-Geist erstlich mit himmlischer Wesenheit, mit himmlischem Göttlichem Fleische, und der heilige Geist gab die himmlische Tinctur.“ (Jacob Boheme: Vierzig Fragen von der Seelen. Frage 4, Abs. 1 und 6).

 

Wolność u Böhmego

Wolność jest to podstawowa kategorią rozważań filozofii niemieckojęzycznej, a początek swój znajduje u Böhmego. Chociaż nie wolno zapominać o Hildegardzie z Bingen i Mistrzu Eckhardzie.

„Erstlich ist die ewige Freiheit, die hat den Willen, und ist selber der Wille. Nun hat ein jeder Wille eine Sucht etwas zu tun oder zu begehren, und in demselben schauet er sich selbst: er siehet in sich in die Ewigkeit, was er selber ist; er machet ihm selber den Spiegel seines gleichen, dann er besiehet sich, was er ist: so findet er nun nichts mehr als sich selber, und begehret sich selber.“ (in: Vierzig Fragen von der Seelen. Frage 1, Abs. 13, Die erste Gestalt).

Samopoznanie

W De signatura rerum Böhme tłum czy związki między wolną wola/wolnym wyborem ze znajomością przyrody/natury: Zusammenhänge der freien Entscheidung mit der Naturerkenntnis. Ponieważ bez nich „könnte ein Mensch den anderen nicht verstehen“: „Drum ist in der Signatur der größte Verstand, darinnen sich der Mensch nicht allein lernet selber kennen, sondern er mag auch darinnen das Wesen aller Wesen lernen erkennen […]. Die ganze äußere Welt ist eine Bezeichnung der inneren geistlichen Welt […]. Das Wesen aller Wesen ist eine ringende Kraft, denn das Reich Gottes stehet in der Kraft, also auch die äußere Welt

Wizje

Jakob Böhme urodził się 24 kwietnia 1575 w Alt Seidenberg (now Stary Zawidów, Poland), a village near Görlitz in Upper Lusatia, a territory of the Kingdom of Bohemia.) wiki, jako czwarte dziecko Luteranina Georga Wissen.  Był autodydaktą, mistrzem szewskim – fanatycznym szewcem. Czytał na własną rękę Biblię, Paracelsusa i mistykę kabalistyczną, spisywał  własne wizje metafizyczne z lat 1600 – 1610. Wierzył, że te wizje pomagają mu, żeby rozumieć związki Boga i człowieka.

W Zgorzelcu, przy nadbrzeżu Nysy Łużyckiej, zachował się dom w którym mieszkał Böhme. Został on odnowiony, obecnie w budynku znajduje się wystawa o Jakobie Böhme oraz Informacja Turystyczna prowadzona przez Dolnośląską Organizację Turystyczną. wiki

Böhme dziś:

Aktualny są między innymi  tematy:

– wolności – uświadomienie sobie własnej wolnej woli, która każdy posiada, z której każdy musi korzystać;

– praw człowieka – ludzie z odległych wysp są także stworzeniami Bożymi, nie możemy  wychodzić z założenia, że są  przeklęci, bo nie słyszeli niczego o Chrystusie.

Finis:

„Kiedy sztuka wyłania się całkowicie ze stworzenia (z człowieka) i staje się niczym zarówno dla natury, jak i stworzenia, wtedy jest ona tą nieskończoną, która jest Bogiem i wtedy to Ty powinieneś dostrzec i poczuć najwyższą cnotę miłości. Także, jak powiedziałem, ktokolwiek ją znajdzie ten nie znajdzie niczego, a zarazem znajdzie wszystko; prawdą jest również to, że ten, kto znajdzie nadnaturalną, ponadzmysłową, bezdenną Otchłań, w której zamieszkać nie będzie mu dane; i nie znajdzie on niczego, co jest podobne do tego, a zatem może być porównane do niczego, ponieważ jest głębsze niż cokolwiek innego i jest jak nic dla innych rzeczy, dlatego też nie jest łatwe do zrozumienia; a ponieważ jest niczym jest to wolne od innych rzeczy, a jest tylko Dobrem, którego człowiek nie może wyrazić lub stwierdzić czym ono jest. Na koniec powiem, iż prawdą jest również to, że ten, który to znajdzie, znajdzie wszystkie rzeczy; będzie to początkiem wszystkiego, a także będzie tym początkiem rządziło. Jeśli to znajdziesz, posiądziesz wszystko to, od czego wszystko inne się zaczyna i trwa, więc sztuka jest królem całego dzieła Bożego.” Jacob Böhme: Droga do Chrystusa, 1623

 

Podpórki

Żyją mniej więcej w tym samym czasie: Jakub Wujek, Mikołaj Rey z Nagłowic, Jan Kochanowski, Piotr Skarga,  Jan Zamoyski.

Urodzeni w roku narodzin Jacoba Böhmego: 9 czerwca – Władysław IV Waza, król Polski (zm. 1648), 28 sierpnia – Hans Ulrich von Schaffgotsch, dowódca wojsk habsburskich w wojnie trzydziestoletniej (zm. 1635), Pokahontas, północnoamerykańska Indianka (zm. 1617).

29 stycznia ma miejsce premiera sztuki Williama Szekspira Romeo i Julia.

Aleksander Lubina – germanista, andragog – zdobył wykształcenie w Polsce, Niemczech i Szwajcarii. Jest publicystą, pisarzem, tłumaczem, autorem programów nauczania, poradników i śpiewnika – był nauczycielem akademickim, licealnym, gimnazjalnym i w szkołach podstawowych oraz doradcą i konsultantem nauczycieli.