Ôd Mōniki z Ameryki: Ô Amerykańskich poczōntkach
Jak to było z Amerykōm prawie kożdy, fto trocha suchoł na lekcyji historyje wiy; Kristof Kolumb prōbowoł znojś drōga morsko do Indyji. Płynōn ze Hiszpanije na zachōd i bez cufal ôdkrōł nowy kontynynt, co niyskorzij nazwano Ameryka. Wszyske źrzōdła historyczne podowajōm rok 1492 na to słynne ôdkrycie, to niy bydymy sie z tym wadzić, chocioż sōm bele jake dokumynty, że Wikingi byli tam już pryndzyj. W kożdym razie Kolumb dobiōł do brzegu, wyloz, mynij abo feścij zakolegowoł sie z Indianerami (bo mysloł, że je w Indiach przeca) i popłynōł nazod pochwolić sie, że dopłynōł do Azyje. Jego kamraty ruszyli tōż po jedwab i prziprawy i dopiero ôni sie skapli, że dyć to niy Indie ino cołkym inszo ziymia. I tak zaczła sie kolōnizacyjo nowego kōntynentu.
Na zicher sie miarkujecie czymu wōm ô tym szkryflōm, jak kożdy gupi widzioł już bojka Pocahontas abo nawet cojś tam pamiynto ze szkoły. A bo tak sie słożyło, że tukej w Manteo na wyspie Roanoke, kaj teroz mieszkōm, zalożōno była jedna z piyrszych kolōniji brytyjskich i tukej tyż, prawie u mie za potym, 400 lot nazod urodziyło sie piyrsze angelske dziecko – dziouszka, Virginia Dare. Virginia – na cześć krōlowyj Elżbiyty, nazywanej Virgin Queen, kero panowała tedy we korōnie brytyjskij. Z tom kolōnijōm je tyż zwiōnzano wielko, niyrozwiōnzano do tyj pory zagadka i ô tym chciałach Wōm ôpowiedzieć.
A zaczło sie ôd tego, że w 1585 brytyjski lord Walter Raleigh założōł tukej kolōnijo, dogodoł sie z miyjscowymi wodzami indianerskimi Manteo i Wanchese i dwa lata niyskorzij sprowadziōł tu z Anglije grupa 120 ôchotnikōw, kerzi chcieli zaczōnć życie na nowym lōńdzie (co interesujōnce Manteo i Wanchese byli piyrszymi w historyji rdzynnymi Amerykanami, kerzi nawiydziyli Anglijo jako dostojni goście). We grupie tyj było dużo dzieci, marzycieli, wyrzutkōw społeczyństwa, kerzi niy widzieli do siebie żodnych szans na starym lōndzie, ale tyż elita społeczno Anglije, kero chciała sie wsławić w ekspansyji imperium brytyjskigo. Mało Virginia Dare była wnuczkōm jednego z gubernatorōw angelskich, Johna White’a, kery niedugo po jij urodzyniu ôdpłynōł nazod do Anglii po zapasy żywności, materiały budowlane i wszysko, co mogłoby sie przidać kolōnistom na wyspie Roanoke. Niystety w tym czasie Anglijo uwikłała sie w wojny z Hiszpanijōm i krōlowo Elżbieta nie zgodziyła sie na eksploatacyjo floty w celach inszych niż wojynne, tōż John White nie wywiōnzoł sie ze zadanio bez nastympne 3 lata. W tym czasie jego downe sōmsiady nie radziyli sie za dobrze. Zaczli sie wadzić ze Indianerami, zapasy żywnosci sie skōńczyły, niy mieli materiałōw, żeby naprawiac sieci czy zaczōnć jakeś uprawy (a uwierzcie, tukej w tym piochu mało co chce rosnōnć).
W końcu, w 1590 roku John White przipłynōł nazod i… żodnego nie znoloz. Cołko kolōnijo była ôpuszczōno. Niy było żodnych śladōw walki, nie było grobōw, kere mogłyby świadczyć ô jakijś chorobie, żodnych znakōw czy wiadōmości poza jednym słowym wyrytym na drzewie: Croatoan. Tak nazywała sie kedyś wyspa Hatteras, zamieszkano wtynczos bez plymiōna doś przijaźnie nastawiōne do Europejczykōw. Niesprzyjajōnce wiatry uniemożliwiyły Johnowi White’owi rajza do wyspy Croatoan i sprawdzynie czy jego kamratōm udało sie tam dotrzeć i do tyj pory żodyn niy umi ôdpowiedzieć, co stało sie z piyrszymi kolōnistami na wyspie Roanoke.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
Ôdkrycia archeologiczne, bele jake wykopane szkorupiny i fragmynty sprzyntōw używane bez kolōnistōw raczyj wskazujōm na to, że Virginiji Dare i reszcie grupy udało sie dostać na Croatoan, ale do kōńca żodyn nigdy niy bydzie tego pewnym. Historia ô Zagubiōnej Kolōnii je tukej w Ameryce fest popularno i na jij podstawie stworzōno kostiumowe widowsko muzyczne (The Lost Colony), grane tukej w Manteo bez całe lato w piyknym amfiteatrze wybudowanym w miejscu tyj piyrszyj kolonije. Całe widowisko trwo prawie 3 godziny i zatrudnio pōnad 100 aktorōw, tancerzy, piosynkarzy i ôbsługa techniczno. Co ciekawe do wōntku zagubionych kolōnistōw nawiōnzali tyż producynci serialu “American Horror Story: Roanoke”. Tymat co prowda potraktowany bardzo luźno i kreatywnie, ale zawsze to fajnie coś swojskigo ôboczyć na strzybnym ekranie. Polecōm! Zaproszōm tyż na wyspa Roanoke w Pōłnocnyj Karolinie i na musical “The Lost Colony”.
Monika Zając
Monika Zając, frela z Ôrzeszo, kero piytnoście lot do zadku wykludziła sie do Ameryki, terozki frygo hamburgery zamiast rolady, a kej ino znojdzie wolno chwila pisze ô tym, co jij sie wydowo interesantne po drugij stronie Atlantyku.