“Kolejka nad Landekiem” Petra Čichoň’a
Aleksander Lubina
Gdzie rzecz się dzieje?
„Styknie z Ôstrawy przejechać bez Ôdra, zarŏzki za mostym skryncić i tam już je nasz Landek, nasza Prajskŏ. Ale to niyma take proste, jak sie zdŏ, Landek je ôpuszczōny, to sōm, jak terŏzki gŏdajōm, peryferyja. Kōniec ôd Ôstrawy i poczōntek ôd Prajskij. Pod Landekym nigdy niy byłŏ żŏdnegŏ folkloru, co go czas ôd czasu widzã we telewizyji. Abo co go ôpisujōm we cajtōngu. Żōdnych trachtōw, ino robociōrske galŏty bez koszul i galŏty ze hŏzytregami.”
Osoby w książce Petra Čichoň’a:
Johan Kott (narrator) i Truda Lass, jego sąsiadka. Wysiadują przy oczku wodnym pokrytym liliami, piją piwo chłodzone w stōwiku, nad głowami jeździ im kolejka linowa.
Truda mówi do Johana:
„Ino z tobōm poradzã sie tak pośmiać.”
Johan jest ojcem Maryj, która w Pradze studiowała architekturę i ma córkę Lizkę. Lizka nie mówi po hulczyńsku.
Truda ma syna Hannesa, który w Rajchu studiował, jak buduje się zajlbany.
Do matury Maryj i Hannes chodzili z sobą.
Maryj jest kobietą samodzielną.
Hannes ma sławną żonę, ale sypia z inną!
Maryj i Hannes są zaangażowani w budowę nowoczesnej zajlbany
O co chodzi w wielkim świecie wszechślōnskim w tej powieści z gatunku fikcji politycznej?
„Inakszy jak my Prajzŏki, polske Niymce we ŏpolskim województwie gŏdajōm pō niymiecku a z tōm wielgōm partyjōm się dali do kupy. To je jakōś Liga Ślōnska.A za wszyjsko odpowiada ôd niego kobiyta Klifa. Politikerka, fest sławnŏ, bo wygrls welōnek. No, wygrała. Klifa. Jak to dzisio prawiōm, lider ślōnskij niyzawisłości, ale ale ino tyj takij ekonomicznyj niezawisłości. Godajōm, że to srogŏ rōżnica.”
Skoro to, kryminał, to jaką tajemnicę skrywa stōwek Johana?
„Niy potrzebuja nic nowego, zajlbany tyż potrzebujã. Jō mōm rŏd, kej je wszyjsko tam samo. Terŏz ale wszyjsko bydzie inakszy. Pociōngōm cygaretowy dym i pochylōm się nad tōm podyjzdrzanie spokojnōm wodōm.”
„Prōbuja niy myśleć ô Klifie, ale niy darzi mi sie to. Klifa się stykała do polityki. Chciała decydować ô parkach, szkołach i tak dalij z takiego, jak bych to pedzioł, z takiego lokalnego poziōmu.”
„Filujã bez ôkno, eli Hannes tyż mŏ stŏwek. Żŏdnego niey widzã. Tōż sie Hannesa pytōm, a już kej sie pytōm, wiym, że to niema grajfne.
– Hannes, kaj mŏsz stŏwek w zegrōdce?
A przidŏwōm jeszcze dlŏ wiynkszego efektu.
– Kaj sie piwa chłodzisz?
Wszyjscy sie na mie dziwajōm, aże mi je ôd tego gupio, ino Hannes nawet gowy niy zwyrtnie, stoji przi mamulce, a wedle niego sztyjc ta Alicyjŏ. Udŏwōm, żech nic niy pedzioł a idã poleku ku szrajbtiszowi, co tyż niema dobrŏ idyjŏ, bo to bōł szrajbtisz ôd Klify. Widzã na nim leżęć niemiecko-polski cajtōng ze srogim titlym POLITIKERIN IST TOT.. Czytōm upornie ze wszyjskich siył tyn artikel a skopiōłch tela, że Klifa forsowała swojã wolã za kŏżdŏ cyna. No i że wygrała welōnek, niby wielki sukces. Niyusuchliwŏ była, bezto jōm zabili.”
. . .
Kolejka nad Landekiem to fikcja polityczna pióra hulczyńskiego pisarza Petra Čichoň’a, poety, prozaika i architekta, co najprawdopodobniej ma wpływ na budowę jego tej klarowną książki.
Powieść Petra Čichoň’a na język śląski i polski brawurowo przełożona przez Kamila Czaińskiego z języka hulczyńskiego i czeskiego. Czaiński pełnymi garściami ze znawstwem i smakiem czerpał z śląskiej leksyki oraz składni.
Zabrałem się za czytanie Kolejki nad Landekiem w towarzystwie przyrodzonego sceptycyzmu i nabytej mizantropii…
Po przeczytaniu 20 stron przygotowałem kartki z imionami postaci, żeby zapamiętać, kto jest kim. Następnie sporządziłem socjogram, żeby widzieć, kto jest czyim dziadkiem, mężem kochankiem, babcią, żoną, córką i kochanką oraz kto do kogo po jakiemu mówi i kogo z kim co łączy. Naszkicowałem sobie mapkę, żeby widzieć, gdzie po Ostrawie, Pietrzkowicach (Petřkovice) i Opolu poruszają się postaci Petra Čichoň’a. Przeprowadziłem recherche w sieci – wydrukowałem znalezione zdjęcia, które załączam.
Kolejkę nad Landekiem przeczytałem, bawiąc się, rozmyślając i bojąc się – tak bojąc się, bo może dożyję, albo właśnie przeżywam to, o czym pisze Petr Čichoň. A może to częściowa retrospekcja?
Ciekawe, co Wy na to?
A teraz kolejny fragment tekstu (po polsku):
„- To tylko moje zmartwienie, jak wszystko w partii. Jak to załatwię, problem szybko zniknie. Znowu wstaje i podchodzi do Alicji. – Chcę, żebyś wiedziała, że postanowiłem zaproponować cię na stanowisko nowej przewodniczącej, jak tylko będzie to możliwe.
Po chwili dodaje:
– Co, nie chcecie jej dać szansy? Przekonam ją do dymisji.
– Za późno. Nowe kierownictwo kontrwywiadu się nie zgadza. Kiedy ja stanę na czele partii, służby będą czuły się bezpieczniej. Dzięki śmierci Klify będziemy się wzajemnie trzymać w szachu. Nikt nie będzie w stanie niczego jednoznacznie udowodnić. Atak na kobietę, do tego na polityczkę, to nie byle co. Nasi wyborcy być może wyjdą na ulice.”
Nastrojem i spokojem narracji Kolejka nad Landekiem odświeżyła w mej pamięci Miejsce Wojciecha Szwieca, są w niej elementy synkretyzmu interdysplinarnego i szczypta interlinearności. Stwierdzam, że spotkałem u Petra Čichoň’a postaci z moich książek i jednoaktówek: Johana, Hannesa, Trudę, Piotra i Pawła… Czyżby jakaś pan-śląska archetypiczność?
Kolejka nad Landekiem ukazała się w wydawnictwie Silesia Progress Pejtra Długosza.
Kolejka nad Landekiem, Petr Čichoň, Kotorz 2022
https://www.silesiaprogress.com/pl/p/Kolejka-nad-Landekiem-Petr-Cichon/1557
