“Co je gorolskie, to je gorsze?” – Marcin Melon o najnowszym “Kōmisorzu Hanusiku”

– Skończyłem właśnie lekturę najnowszego „Hanusika” i wiesz co Ci powiem? Sięgnąłem od razu po tom pierwszy, by go sobie odświeżyć. I mam wrażenie, że to nie jest ten sam Achim Hanusik.

– Kiedy pisałem pierwszego „Hanusika”, ponad dziesięć lat temu, byłem innym człowiekiem. Nic dziwnego, że Achim też się zmienił przez ten czas. Ty się nie zmieniłeś?

– Oczywiście.

– W pierwszym tomie fabuła toczyła się wokół tego, że Ryszawemu Erwinowi udało się kogoś „zawrzić w haźlu, coby sie za niego przeblyc”. Żeby było jasne, to nie była błaha tematyka. Jeśli komuś się wydaje to błahe, to wyobraźcie sobie bycie zawartym w haźlu i przejęcie waszej tożsamości przez takiego gizda. Ale starszy i, mam nadzieję, dojrzalszy Hanusik musi radzić sobie z innymi dylematami.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

– Tu się zaczynają rozkminy filozoficzno-etyczne. Hanusik i Morcinek w aucie omawiają kwestię „moralnego yjzokla”. Co to jest ten moralny yjzokel?

– Daleko mi do nazwania teorii Hanusika doktryną. Chodzi po prostu o to, że świat jest biało-czarny, dobry albo zły. Po tej, lub po tamtej stronie yjzokla. I oczywiście pojawia się pytanie: czy to, co śląskie, zawsze jest po tej dobrej stronie?

– Przerażające, że w twojej książce znajdują się tacy, którzy w to wierzą.

– To jest odbicie wiary w to, że to, co gorolskie, jest gorsze. A skoro obce jest gorsze, to nasze jest najlepsze. Na tym zasadza się wiara członków Zakonu Ostatnigo Karminadla i założycieli Zidlōnga. To skrajni fundamentaliści, przekonani o tym, że przepędzenie Goroli i powrót do tradycyjnych śląskich wartości to droga do raju na ziemi.

– Gdyby taki Zakon powstał naprawdę, znasz Ślązaków, którzy by do niego przystąpili?

– Nie wiem, ale patrząc na to, jak łatwo my, Ślązacy, łykamy obietnice populistów, obawiam się, że mogłoby tak być. Mamy skłonność do szukania uproszczeń, winowajców. Gorole, uchodźcy, zawsze jest ktoś, kogo można oskarżać, by poczuć się lepiej. Z moich obserwacji wynika, że ci najbardziej ksenofobiczni Ślązacy to ci, którzy najmniej wiedzą o Śląsku. Dla nich wróg jest niezbędny do identyfiowania się ze swoimi, bo nie mają innych możliwości.

– Zakon to fikcja, ale Zidlōng jest oparty na istniejącym osiedlu.

– Pomysł z Zidlōngiem, osiedlem tylko dla wyznających tradycyjne śląskie wartości, wpadł mi do głowy, gdy zobaczyłem kornwalijskie osiedle Nansleddan. Chcąc tam mieszkać, trzeba zgodzić się na przestrzeganie szeregu zasad. Nie wolno zostawiać śmietnika przed domem, nie wolno się głośno kłócić. Jeśli zostawisz coś na parapecie, sąsiedzi ci to zniszczą – w imię zasad. Takie “chachar-free” osiedle.

– Chciałbyś zamieszkać na takim? Albo przystać do Zakonu?

– Nigdy w życiu! Śląskość wiele dla mnie znaczy, ale na tym etapie życia wiem, co jest ważne, a co nas zniewala. Ograniczenia kulinarne, tradycje, wartości rodzinne, religijność – to zupełnie nie moja bajka. Ale przyznaję, że w młodości byłem chyba blisko zarażenia wirusem śląskiego nacjonalizmu. To była reakcja na powtarzanie mi, że mnie nie ma, że Ślązacy nie istnieją. To wywołuje złość, która połączona z gorliwością neofity może dać bardzo złe efekty.

– Śląski nacjonalizm? Przecież nacjonaliści są agresywni, krzywdzą innych, a my jesteśmy od zawsze ofiarami? Czy jednak nie?

– Myślę, że nacjonalizm może się tworzyć bez istnienia formalnie uznanego narodu. A im więcej krzywd dozna te naród, tym więcej będzie nim bólu i agresji.

– Jakie jeszcze śląskie grzechy piętnujesz w piątym tomie “Hanusika”?

– Ksenofobia, przekonanie o własnej wyższości, hermetyczność, powierzchowna religijność.

– No właśnie, Ponbōczek objawia się kapłanowi Zakonu, ale już nie klachulom przesiadującym w Kościele Mariackim. Co to jest za Ponbōczek?

– A skąd ja mam wiedzieć? Przecież tylu ich jest. Myślę, że nie jest to Ponbōczek Janusza Kowalskiego, który osłonił własnym ciałem ucho Trumpa. Może śląscy fundamentaliści mają swojego?

– Ludzie sięgali po “Hanusiki”, bo były lekkie, zabawne, w sam raz do walizki i na wakacje. Czy ten tom nie będzie zbyt ciężki?

– Myślę, że nie. Są trupy, jest seryjny morderca, jest sporo humoru. Czyli to wszystko, za co pokochaliście poprzednie “Hanusiki”.

Oficjalna premiera piątego tomu “Kōmisorz Hanusik i Zakōn łostatnigo karminadla” w piątek, 26 lipca, o 19.00 w Rebel Bar w Chorzowie.

– Prawie żech je fertiś ze czytaniym nowego „Hanusika” i wiysz ty co? Wziōnech ôd razu piyrszo tajla i mōm gyfil, co to niy je tyn som Achim Hanusik.

– Kej pisoł żech piyrszego “Hanusika” wiyncyj niż dziesiynć lot do zadku, to jo bōł blank inkszy chop. Co sie dziwować, że Achim je tyż inkszy. Tyś je taki som?

– Toć, że niy.

– We piyrszyj tajli rozchodziło sie ô to, co Ryszawymu Erwinowi udało sie kogoś zawrzić we haźlu, coby sie za niego przeblyc. Klar, to niy ma bele co. Eli komuś sie zdowo, co to je bele co, to sie forsztelujcie, co to wos ftoś zawrzoł we haźlu i zachachmynciōł wasze żywobycie. Nale terozki Hanusik mo wiyncyj lot i inksze utropy.

– Hań je godka ô filozofiji i etyce. Hanusik i Morcinek godajōm ô moralnym yjzoklu. Co to je?

– To niy ma żodno doktryna. Rozchodzi sie ô to, co świot je bioło-czorny, abo dobry, abo zły. Jedna abo drugo strona yjzokla. I tukej pytōmy sie: to, co ślōnske, je zowdy dobre?

– Mie wylynkało, co niykere tak myślōm.

– To je konsekwencyjo myślenio: co je gorolskie, to je gorsze. Eli je gorsze, to nasze je nojlepsze. Tak padajōm człōnki Zakonu ôstatnigo karminadla i Zidlōnga. To sōm richtiś fundamentalisty, kerym sie zdowo, co, kej wyciepnymy samstōnd Goroli i przidymy nazod do tradycyjnych ślōnskich wartości, to bydymy sam mieć raj na ziymi.

– Eli by taki Zakon powstoł, znosz Ślōnzokōw, kere by do niego prziwstoli?

– Niy wiym, ale lynkōm sie, kej widza jak gibko łykōmy szpicato godka ôd populistōw. Szukomy letkigo wytuplikowanio. Gorole, poniywieroki, zowdy je ftoś, na kerego idzie zwalić wina, coby nom było lepij. Jo widza, co nojbarzij ksenofobiczne sōm te Ślōnzoki, kere nojmynij wiedzōm ô Ślōnsku. To sōm te, co muszōm mieć wroga, coby sie identyfikować ze swojymi, bo inakszyj niy poradzōm.

– Zakōn to je fikcyjo, ale Zidlōng niy.

– Prziszołech ku idyji Zidlōnga, kej ôboczołech zidlōng Nansleddan we Kornwaliji. Coby tam miyszkać, trza żyć wele prawideł. Niy śmiysz ôstowiać hasioka wele chaupy, niy śmiysz sie wadzić. Eli ôstawisz cosik na fynsterbrecie, to sōmsiod ci to rozwali – skuli prawideł. Taki “chachar-free” zidlōng.

– Chciołbyś tam miyszkać? Abo prziwstoć do Zakonu?

– Katać! Przaja ślōnskości, nale wiym, co je wożne, a co nos zniywolo. Ino ślōnske jodło, tradycyje, familjo, religijo – to niy ma moja bojka. Nale toć, za modu bōł żech po blisku wirusa ślōnskigo nacjonalizmu. Skuli tego, co durś mi godali, co nos niy ma. Człowiyk sie nerwuje, dociep do tego zowzistoś neofity i mosz ôszkliwe efekty.

– Ślōnski nacjonalizm? Dyć nacjonalisty to lagramyncke gizdy, kere napasztujōm inkszych, a my sōm te, kerych sie tricuje? Abo niy?

– Myśla, co ku nacjonalizmowi idzie prziś tyż, kej niy ma formalnie uwożanyj nacyje. A im wiyncyj ta nacyjo sie tricuje, tym wiyncyj bydzie bōlu i agresyji.

– Kere inksze ślōnske grzychy tympisz we piōntyj tajli “Hanusika”?

– Ksenofobijo. To, co nom sie zdowo, co my sōm nojlepsze. Hermetyczność. Tako gupio religijność.

– Pra, Ponbōczek ôbjawio sie kapłanowi Zakōnu, nale niy klachulōm, kere durś siedzōm we Kościele Mariackim. Co to je za Ponbōczek?

– A skōnd jo mōm to wiedzieć? Dyć tela ich je. Na zicher to niy je tyn Ponbōczek Janusza Kowalskigo z PiS-u, kery ôsłoniōł swojim ciałym ucho ôd Trumpa. Możno ślōnske fundamentalisty majōm swojigo?

– Ludzie kupowali “Hanusiki” skuli tego, co sōm letke, do śmiychu, wrazić do rajzyntazy i na urlaub. Niy bydzie ta tajla za ciynżko?

– Myśla, niy. Sōm umrziki, je seryjny mordyrz, trocha śmiychu. To wszysko, skiż czego przajecie “Hanusikōm”.

– Dziynkuja za godka.