Biblioteka nocą: Melon. Maszket

Mōja Bibliotyka choby grafitowo wieża stoji kole szachty Aschenborn, co to stoła na wōnglu. Nale lepi pedzieć, że niy idzie ô wongel ino ô diamynt. Bestōż nockōm blyndujymy do sia, jak te krōnlojtry ôd Donersmarckōw, abo Schaffgotchōw, abo tyż jak tyn szif blank inkszych z filmu „Bliski tref czeciego grada” Spielberga. I niy ô świycynie tukej idzie, choć tyż. Ino ô ta nić, kero w etyrze czimo wszyske gyszechty. I te kere sōm samōm prowdōm i te ganc ajnfachowe – nale najbardzi te kere sōm gynau w strzodku.
Tak sie łaża po gōrnyj galeryji cołkiym pod kopułōm ze szkła. Kej zabiyrōm sie do czytanio blikom sie nojpiyrw w gwiozdy, coby sie szwōngnōnć, a dopiero pōtym zaczynōm szkłōdzić.
I jest to richtich tyn momynt, kej czuja sie jak tyn astronauta z filmu Kubricka.

Siyngōm rynkom po ksiōnżka, kero ôsprawio ô umrzikach we szranku – jak czytōm na rancie. Niy biera ino jedny. Dzisioj – bo co mi tam, rube niy sōm – biera sztyry ksiōnżki. Wszyske ôpowiadajōm ô jedynym chopie, ô prawdziwy legyndzie ślonskij policaj. Ja richtich, po kolei sōm to: „Kōmisorz Hanusik” (Kotōrz Mały, Silesia Progress, 2014), „Kōmisorz Hanusik. We tajnyj sużbie ślōnskij nacyje” (Kotōrz Mały, Silesia Progress, 2015), „Kōmisorz Hanusik i Sznupok” (Kotōrz Mały, Opole Silesia Progress, 2016) i „Umrzik we szranku” (Kotōrz Mały, Silesia Progress, 2017). A trza tukej padać, że wszyskim ôkładkōm urody dodoł artysta Jarosław Kassner ze Świyntochlowic. I tak z tymi sztyryma tajlami siadōm i czytōm. I klojzdōm sie po papiōrze leko, choby robiōł żech to cołki czos. Ale niy ma to prowda. Kej żech mioł w rynkach na poczōntku „Komisōrza”, to pierwsze zajty szły mi blank poleku. Bo co inkszego suchać, a co inkszego czytać. Ale zarozki po tych poru zajtach zapomniōł żech, że jes to naszkryflane w ślonski godce. Teroski te moje czytanie ksiōnżek ô Komisōrzu Hanusiku, to je blank normalne. Downi przed Melonym mi tak niy szło. Może skuli tego, że to co przōdzi żech czytoł po ślonsku było do luftu, bo w godce fulać idzie wiela wlezie i to niy szteruju, nale w literaturze sie tak niy do, bo wlatuje sie w grafōmanio. A po ślonsku, niy idzie tukej cyganić, wiela takich kibli sie wyloło. Dyć je myjglich, co trza było ta cesta przelyź. Może musieli być przodzi te kabarety, filmy, kōnkōrsy ślonski godki, jednoaktówki, wice w radyjoku i inksze deiberacyje – bali cajtungi nikere wydowajōm po ślōnsku. No ja, piramida je tako jak kożdy widzi.
Dyć pōćmy tam kaj żech zaczōł. Bestōż właża do świata Melona wartko z gymbōm roześmionom ôd ucha do ucha. Czego tam niy ma!? Policaje i to take choby przykludzili sie tukej ôd Philipa Marlowa, nale w ancugach z Nikisza, kradzioki boroki, a tyż i majstry w fachu kradzynio, mordyrze blank ajnfachowe i take kere łaziyli do szule ôd dochtora Hannibala Lectera z Lipin i inne roztomajte lōmpy. Do tego klachule, kere ôbgodajōm wszysko i wszyskich, mode ojle z gryfnymi lajbikami i motyki z maszketnymi cyckami, co to karlusōw sōm w stanie przerobić na lyjberwoszt, heksy, co zrōbiom dziura w brzuchu kożdymu i wszyndzie. Nō i połednice, kere niczym piźniynte fyministki ucinajōm chopōm łeby, coby szpiowały golfa. Do tego beboki, utopce i inksze stworki. I w kōńcu sōm wielki Kōmisorz Achim Hanusik, ô kerym Melon napisoł „Ôn je bardzij chytry niż Sherlock Holmes, Ôn je bardzij wyzgerny niż James Bond, a wypić gorzoły poradzi wiyncy niż lompy u wos na placu.” Dyć, kōmisorz, kery chyto wszyske mynty. Kery chyciōł Erwina Ryszawego. Tego Ryszawego, co umioł sie tak przeblyc, nale tak przeblyc, że niy ino zrobił w konia fusbalerōw Gieksy, pierōnōw z banków, a tyż i żōna Komyndanta Ślonskij Pilicaj (co prowda, z przeblykaniym sie Ryszawego za prymiera, to Hanusik niy musioł być taki wartki w chytaniu).
No ja, nale u Melona niy ino pełno richtich gryfnych ufokōw. Trocha może za rubym sztrichym namalowanych. Ino wiymy, że to skuli narracyje je zrobione. A ôna po to, coby tyn co czyto, mōg szafnōńć wszysko z gryfnie wykrzyiōnom gymbōm. A kedy skończy mo larmować, że jeszcze kce. Ja, to je prowda – i może bestoż wrōz wszyske sztyry tajle przodoło sie w nakładzie 12 000. Jak to godajōm Hamerykany: bestseler. I niy ino na rynku ksiōnżki naszrajbowanyj po ślōnsku. Zdō sie tu jeszcze pedzieć, że ludzie czytajōm Hanusika ni ino skuli szykownie zmajstrowanych bohatyrōw. Niy ino skuli tego, żo możno sie pośmioć – i to tak richtich ôd środka brzucha. Nale bestōż, że je tam pełno poziomów. Piyrwszy poziom szpasu, kery regiyruje, wciepuje czytelnika do poziomu ślōnski historyje, a dalij do ślōnski kultury, ino tak ôd niychcynio, zdowo sie, że przez cufal. Nale tak sie ino zdowo.
Cuzamyn do kupy czytanie Hanusika to je jedyn wielki maszket. Niy ma w ślōnski literaturze takiyj narracyje. Wszyndy na kōńcu wychodzōm z ôczōw płaczki bolynia, a u Melona tyż ône sōm, ino, że to sōm płaczki frojdy, a kajś miyndzy nimi pochrōnione płaczki pomiarkowanio.
I jeszczy jedno rzecz, kero mie ôbalyła przi czytaniu. Melon niy ino szkryflo po ślonsku. Ôn unokwił ślōnski świot, w kerym wszyscy godajōm po ślōnsku – w doma, w robocie, w amcie, nale tyż bez mobiloki, w cajtungach, radioku, telewizyji, Internecie – co tu godać, wszyndzie. To je choby u Partchett’a. Świot kerego niy ma, a przeca jes. Tym bardzi, że je to taki richtich hajmat kery, kejby tak richtich posznupać, mo w środku u sia kożdy z nos, kery wyloz ze slōnsij godki. I choby ino za to Melonowi noleży sie dynkmal na ślonskim parnasie.
I musza naszkryflać na ôstatek za chopym, kery po pierwszym Hanusiku przaje Melonowi tak jak jo: „Downo niy czytołech żodnego tekstu z takōm uciechōm i to po ślonsku. Komisōrza Hanusika piyrszy roz trefiołech w KOREZIE, w tyjatrze w Katowicach – i już w tyn czos poczułech, że artysta Marcin Melon mo talynt. A po czytaniu ksionżki już ô tym wiedziołech. Ślonski kerym została napisano ksionżka, to je mōj ślōnski i może bestoż mi zasztimowała. Nale niy ino jynzyk gryfnie zagroł mi w gowie. Sranda i iluminacyjo poszły u Melona choby do tanga, ze szpasem i klar. Co tu godać? Richtich szykowny tyn Komisorz Hanusik. Poczytejcie sie go.”
Dyć.

KRYSTIAN GAŁUSZKA – śląski poeta i prozaik, a także bibliotekarz, redaktor, edytor, animator kultury. Autor 18 książek w tym m.in. powieści Księgi  Raziela i tomiku poezji po ślonsku Modre ajnfarty.

Cykl Biblioteka nocą był początkowo publikowany w miesięczniku Śląsk.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj