Papuasy a Fojerman (9) Lecymy do Mount Hagen
Dejcie pozōr: Tekst prosty bōł pisany zarozki na laptopie, a tekst we kursywie bōł piyrwej pisany we hefcie, jak niy mioł żech przi sia laptopa, a dziepiyro potym sam wrażōny.
Lecymy do Mount Hagen
2025.07.19 godz. 22:00 (MOH), godz 14:00 (WAR)
Dzisiej stanyli my we hotelu ô 5 rano, a kole pōł szōstyj zawiōźli nas na lotnisko. Ôddali my kofry zatym była myńszo raja, a potym zjedli my jakiś kupne klapsznity (sandwiche), a wypiyli my po bōnkawie. Było kole siōdmyj, a fliger mioł być ô 8:30. Tak sie zbiyrali, co kole 9 my wylecieli do tego Mount Hagen, a na miejscu my byli przed 10:00.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
2025.07.19 godz 22:10 (MOH), godz. 14:10 (WAR)
Tōż sōm my nareszcie w tym Mount Hagen. Mieli my sam być już wczora, dyć skuli ôdwołanego lotu na noc spali my we hotelu we Port Moresby. Miasto Mount Hagen leży we gōrach, bezmała kole 1700 m npm. Na lotnisku czakali już na nas ze autami ks. Andrzej a ks. Herman. Ks. Herman, Papuas, je farorzym we Dōmu Zakōnnym ôd Misjōnarzy Werbistōw w Mount Hagen, tam bydymy teraz na chwila miyszkać. Ks. Andrzej, zakōnnik, Werbista, kery pochodzi z Nysy, a je farorzym we Papui – Nowyj Gwinyji ôd 2011 roku. O. Andrzej mo swoja parafijo we wsi Fatima, kaj mo plantacyjo kawy, a pora inkszych parafijōw bocznych. Po rozpakowaniu sie w Mount Hagen, o. Andrzej z br. Szymōnym (pożyczōnym ôd o. Hermana autym), zawiyźli nas do jednyj wsie, co sie mianuje jakoś tak Kalanga Kunda (?). Wieś ta leży kajś we gōrach, ciynżko je tam dojechać, tymi polnymi drōgami. Fest nas wytrzynsło. Pod drōdze jakiś starki dały o. Andrzejowi dwie kiście banana, jeszcze zielōne, taki prosto ze strōma urwane. Na kraju wsie czakali już na nas miejscowi gōrale poôblykani we swoji papuaski klajdy ze skōrow a liścio, a jak nas yno zejzdrzeli jechać, to zarozki zaczli śpiywać, a nas porwali tyż do śpiywu a tańcowanio. Dyć jo żech sie w życiu tela niy natańcowoł. Możno ze pōł godziny to trwało. Na kōniec zaniōśli nas te gospodorze na rynkach do wsie, a zaczło sie witani, cykani zdjynciōw, malowani gymbōw. Martynce a Heli pomalowali jakiś wzorki na gymbach, a mie jedna baba porobiyła yno palcym pora kropkōw a piskōw. Jak my trocha se dychli po tym tańcowaniu, to zaszli my jeszcze podziwać sie do kościoła, a potym zakludziyli nas do jakijś chałupy, coby co zjeś. Po drōdze trefiyli my jakigoś chłopa ze papagajym na rynce. Papagaj tyn mianuje sie Cocky (koki), a poradzi wrzeszczeć: Hello, Cocky! Hello Cocky ! Dali mi tyż tego Cocky na rynka, cobych go potrzimoł. Martynka tego niy widziała, tōż jak sie dowiedziała, to uznała, że ôna tyż musi se go wziōnś do rynki. Z poczōntku tyn chłop niy chcioł sie zgodzić, coby Martyna brała tego Cocky do rynki, bo sie boł, co ôn jōm podropie, na kōniec sie zgodziōł i mōgła go chwilka potrzimać, a my ze Szymōnym, zdōnżyli my jako fotka cyknyć. Takigo „krōlewskigo“ prziwitanio ze śpiywaniym, tańcowaniym a noszyniym na rynkach żech jeszcze niy mioł. Jak my przijechali nazod z tyj gōrskij wioski (kole godzina jazdy z Mount Hagen), wszyjscy popadali, bo byli słabi, a jo sam jeszcze pisza. Dyć tyż trza iś spać, bo hned pōłnoc bydzie.
2025.07.20 godz.18:20 (MOH), godz.10:20 (WAR)
Pōmału bydzie sie ćmić na dworze. Dzisiej my sie nareszcie wyspali, bo niy trza było wczas rano stować. W nocy było doś chłōdno, tōż niykerzi z nas rano poōblykali dłōgi galoty a koszule ze dłōgim rynkowym. W nocy było bezmała 14 stopni, a trza było sie trocha przikryć pod sztepdekōm. Mszo mieli my ô 9, ôdprawiali ks. Rōman, a ks. Andrzej, nasz teraźniejszy ôbkludzocz po gōrach. Po mszy zjedni my śniodani, a kole 11 pojechali my na dwa auta do Narodowego Sanktuariium Bożego Miłosierdzio na cołko Papua we Ruqust. Sōm to taki polski Łagewniki, yno trocha myńsze. Drōga tyż trocha gorszo. Jedzie sie do godziny ze Mount Hagen. Sam sie bezmała niy mierzi drōgi na kilometry, ani na mile, yno na godziny: godzina drōgi, pōł godziny, trzi godziny. Farorzym w tym sanktuarium tyż je misjōnarz ze Polski, miano żech zapōmnioł, mi sie zdo Bogdan, ale je ôn spod Warszawy. Przijechoł tam tyż inkszy farorz po sōmsiedzku, dziekan Jōzef. Ôn pochodzi spod Nowego Sōncza. Na nasz przijazd zebrało sie tam pora tych farorzōw, bo dlō nich to tyż je jakoś ôdmiana. Gospodorz, ks. Jōzef, ks. Andrzej, a nasz farorz, ks. Rōman. Tōż było ich sztyrech. Ôni se sam fest pōmogajōm jedyn drugimu. Naszymu ôbkludzoczowi, ks. Andrzejowi niy chciało zabrać auto, tōż wszyjski te farorze mu pōmogali, miyniyli akumulator, a chcieli mu pożyczać swoji auto, abo go zawiyź. Na kōniec sie pokozało, że mi sie zdo była klyma luźno na tych dziurach. Na razie auto ôdpolyło, ôbejzdrzymy, co to bydzie jutro. Trocha my sie zaś nasłōchali ôpowieści ô życiu misyjnym we Papui. Ks. Jōzef padoł, co terazki miyszko po sōmsiedzku, za gôrōm, jakiś 30 km. Parafijo mo mało yno, 10, czy 13 bocznych kościołōw, ale wszyndy idzie dojechać, tak do 60 km. Piyrwej musioł chodzić piechty tyn ksiōndz, na inkszyj parafiji. Jak wyszoł rano o 7, to na 16 doszoł na mszo, potym tam sie przespoł, a na drugi dziyń szoł nazod. Tak to sam je, że jeden ksiōndz mo pora parafijōw, a we niedziela ôdprawio tak po 2-3 msze, kożdo niedziela kaj indzij.
2025.07.20 godz. 22:20 (MOH), godz. 14:20 (WAR)
Sōm my już sam w tyj Papui – Nowyj Gwinyji praje trzi tydnie do kupy ze rajzōm. Za tydziyń ô tym czasie bydymy już możno we Warszawie. Trocha już my sam widzieli, trocha my sie nasłōchali. Jedno je pewne: sam niy do sie myśleć po ojropejsku. To je inkszy świat, a tego niy do sie ôpisać. To trza widzieć a i tak niy do sie wszyjskigo zrozumieć za taki krōtki czas. Drōgōw sam niy ma, a te co sōm, to sōm taki dziurawe, co żodnymu we Ojropie sie to niy śniyło. Znaki drōgowe widzioł żech możno ze 5: ustōmp piyrszyństwa żech widzioł a ôstrzeżynie: Reduce speed. Światłōw przi krziżōwce je pora we Port Moresby, ale żodne chyba niy fōngujōm. Możno byrny przeszły, a możno sztrōmu niy ma?
2025.07.21 godz 21:25 (MOH), godz. 13:25 (WAR)
Sōm my kajś we gōrach. Za 5 minut majōm wyłōnczyć sztrōm, bo majōm yno z agregatu pora godzin. Przijechali my z Mount Hagen 2 godziny, a miyszkōmy we Katolickij Misyji ôd Werbistōw w Par we Prowincyji Enga. Sam niy ma polskich zakōnnikōw, za to farorzym je sam ksiōndz ze Madagaskaru – ks. Perōn, co piyrwej bōł ze Szymōmym w Wewak…
2025.07.22 godz. 6:50 (MOH), 2025.07.21 godz. 22:50 (WAR)
Wczora wyłōnczyli sztrōm a niy szło dalij pisać. Przijechali my sam do Par kole drugij po połednium zjedli my lunch, a ô trzeciyj pojechali my na byzuch do misjōnarek, co kludzōm sam niydaleko lazaret we Yampu. Sōm tam trzi te siostry klosztorne, a najstarszo z nich je s. Dorota Piechota z Polski, kero terozki praje je na urlopie w Polsce. S. Dorocie je 73 lata, a 40 lot słōży już sam we Papui. My sie trefiyli z dwiema inkszymi siostrami: jedna ze Indii, a drugo Papuaska. Wypiyli my bōnkawa, skosztowali my zisty, ekstra upieczōnyj, porobiyli my fotki, a dowiedzieli my sie, co we lazarecie robi ponad 30 ludzi, pora ludzi ze ôchrōny. Dochtōr yno przichodzi roz za czas, wiynkszość robiōm same siostry, sanitariuszki. Lazaret je we gōrach, ciynżko dojechać, robota tyż majōm fest ciynżko – samarytańsko. Jak my przijechali nazod z lazaretu do klosztoru, pora minut autym, to czakali już na nas miejscowi gōrale ze powitaniym. Już niy piyrsze taki powitani. Poprzeblykani we swoji tradycyjne lōnty, zaczli śpiywać a tańcować. Potym wziyni do tańcowanio i nas, a Martynki wymalowali po gymbie jakōmś sadzōm, a padali, co już je jedna z nich. Po tańcowaniu, cykaniu setek zdjynciōw, poszli my do jakijś sale na ôbiod. Bōł ryż, kartofle, kurczak, baranina, a ku tymu roztomańte inksze dania, co mianōw niy znōm… (sam mi sie skōńczōł dłōgopis a laptop czakoł we Mount Hagen)
2025.07.22 godz.9:30 (MOH), godz. 1:30 (WAR)
Mōm nowy dłōgopis, pożyczany ôd Marynki. Po jedzyniu wczora ôbdarowali nas ci gōrale taszkami (bilum), ekstra heklowanymi, kożdo na inkszy muster, a Martynka dostała ekstra ôpaska na głowa ku tymu. Sam te bilumy we gôrach sōm taki barzij kolorowe, mi sie zdo. We wieczōr my trocha posiedzieli, pograli we chińczyka i trza było iś spać, bo ô 21:30 zgasiyli sztrōm. W nocy padoł deszcz i bezmała leko zatrzōnsła sie ziymia. Mie sie zdało, że chałupa sie huśto, a dziwiyło mie, że tako stabilno chałupa sie tak huśto, choby keryś chodziōł. Teraz rano po mszy a śniodaniu czakōmy na wyjazd. Jadymy kajś do Prowincyje Mendi kole 4 godzin. Tam mōmy dzisiej spać, a jutro wrōcymy sie do Mount Hagen. Wczora rano jo a Martynka byli my chorzi. Zapōmnieli my we wieczōr wziōnś pila na malaryjo, tōż zarozki rano my wziyni na prōzny żołōndek a trocha nas przimulyło. Mie przeszło po amolu, a Martynce bez. Na szczynście, było to yno na chwila, a udało nōm sie przeżyć rajza ze Mount Hagen do Par bez wiynkszych przigodōw. Jedynie na mszy my wczora niy byli, ale ks. Rōman nōm to możno wyboczōm.
c.d.n.
