Do Rady Języka Śląskiego

Aleksander Lubina

Do Rady Języka Śląskiego
oraz pozostałych osób
postulujących nauczanie języka śląskiego i edukację regionalną

Tytułem wprowadzenia podaję za:
ONET https://wiadomosci.onet.pl/slask/powstaje-rada-jezyka-slaskiego-jej-czlonkowie-chca-oficjalnego-uznania-slazakow-za/bdr7519
Ślązag https://www.slazag.pl/zostala-powolana-rada-slonskigo-jynzyka

„30 listopada na kameralnej scenie Teatru Śląskiego z inicjatywy tłumacza Grzegorza Kulika i pisarza Szczepana Twardocha odbyło się robocze spotkanie przedstawicieli śląskich środowisk akademickich, pisarzy, tłumaczy, artystów, wydawców i polityków, poświęcone statusowi języka śląskiego i Ślązaków, największej, chociaż oficjalnie nieuznawanej mniejszości etnicznej w Rzeczpospolitej Polsce.
W spotkaniu udział wzięli m.in.: rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. Ryszard Koziołek, dr hab. prof. UŚ Zbigniew Kadłubek, dr hab. prof. UŚ Jerzy Gorzelik, dr hab. Henryk Jaroszewicz – UWr, dr Tomasz Słupik, senatorka Halina Bieda (KO, senator Maciej Kopiec (Lewica), posłanka Monika Rosa (KO), posłowie Maciej Konieczny (Razem) i Adam Gomoła (Trzecia Droga), prezes Pro Loquela Silesiana Rafał Adamus i gościnnie dr Artur Jabłoński, aktywista kaszubski.
To wszystko pozostaje w sferze nadziei i przypuszczeń.

Konkretem jest powołanie Rady Języka Śląskiego (śl. Rada Ślōnskigo Jynzyka).
RJŚ powołał reprezentowany przez prezesa Rafała Adamusa zarząd Pro Loquela Silesiana – Towarzystwa Kultywowania i Promowania Śląskiej Mowy. Rada zajmie się kodyfikacją języka, jego standardem literackim oraz współdziałaniem z organami administracji rządowej w sprawach oceny warunków rozwoju języka śląskiego, edukacji i opiniowania nazw, ich form gramatycznych oraz ortograficznych, proponowanych dla nowych towarów lub usług. W skład rady weszli (kolejność alfabetyczna):
1. Rafał Adamus – prezes Pro Loquela Silesiana,
2. dr Artur Czesak – dialektolog, leksykograf, badacz języka śląskiego,
3. Izolda Czmok – dziennikarka telewizyjna,
4. Pejter Długosz – prezes wydawnictwa Silesia Progress,
5. Wojciech Glensk – muzyk, radiowiec,
6. dr hab. Henryk Jaroszewicz – lingwista, kroatysta, badacz gramatyki współczesnych śląskich tekstów literackich,
7. dr hab. prof. UŚ Zbigniew Kadłubek – filolog klasyczny, komparatysta, śląski pisarz i tłumacz,
8. Bogdan Kallus – autor „Słownika Gōrnoślōnskij Godki”,
9. Grzegorz Kulik – tłumacz literatury na język śląski,
10. prof. dr. hab. Aleksandra Kunce – literaturoznawczyni, kulturoznawczyni, badaczka lokalności śląskiej,
11. dr Marcin Maciołek – filolog polski, lingwista,
12. Marcin Melon – śląski pisarz,
13. Stanisław Neblik – śląski pisarz,
14. Mirosław Syniawa – śląski pisarz, tłumacz poezji na język śląski,
15. Rafał Szyma – śląski pisarz,
16. prof. dr. hab. Jolanta Tambor – lingwistka, badaczka języka śląskiego i śląskiej świadomości etnicznej i językowej,
17. Szczepan Twardoch – śląski pisarz.

Profesor Ryszard Koziołek, rektor Uniwersytetu Śląskiego zapowiedział rozpoczęcie szerokich badań z udziałem śląskich naukowców, w toku których określone mają zostać edukacyjne i językowe potrzeby Ślązaków.

Uczestnicy spotkania zgodzili się, że tożsamość śląska wymaga działań dwutorowych: nauki języka śląskiego i zajęć poświęconych historii i kulturowej tożsamości Górnego Śląska. „Ślązacy są przede wszystkim wspólnotą pamięci, dopiero potem wspólnotą języka” — powiedział prof. Jerzy Gorzelik.

Rozmawiano o prawach Ślązaków — przede wszystkim o statusie mniejszości etnicznej — jak i o planie minimum, jakim jest uznanie języka śląskiego za język regionalny.
Posłanka Monika Rosa mówi tak: „Wszyscy liczymy na należny Ślązakom status mniejszości etnicznej i będziemy do tego przekonywać posłów i posłanki. Naszym planem minimum jest uznanie języka śląskiego za regionalny – co do tego jest zgoda wśród większości sejmowej i senackiej. Nie wiemy jeszcze, jak zachowa się Prezydent Andrzej Duda, czy podpisze, czy też zawetuje ustawę. W razie veta będziemy pracować nad budową większości umożliwiającej jego obalenie.”
Uczestnicy zgodzili się by spotkania grupy roboczej w tym gronie nabrały charakteru cyklicznego, celem koordynacji i planowania przyszłych działań.”

Tyle w mediach na temat Rady Języka Śląskiego.

List otwarty do Rady Języka Śląskiego
Mam nadzieję, że będziecie Państwo informować o Państwa działaniach, o celach założonych przez każdego i każdą z Państwa indywidualnie oraz w ramach Rady Języka śląskiego według zasady określenie celu, droga jego urzeczywistniania i sprawozdania (ewaluacja) działania,

Mam nadzieję, że robocze spotkania Rady Języka Śląskiego poświęcone zostaną wdrożeniu nauczania/uczenia się języka (górno)śląskiego oraz zajęć (nie tylko) historii i kulturowej tożsamości Górnego Śląska w ramach edukacji regionalnej/środowiskowej najpóźniej w roku szkolnym 2024/2025.
Celem Państwa pracy powinna być przede wszystkim oświata – i to od zaraz.

Mam nadzieję, że skorzystacie z udokumentowanych doświadczeń i potencjału wojewódzkich ośrodków metodycznych, stowarzyszeń i fundacji oraz formalnych i nieformalnych grup nauczycieli w kraju i zaprosicie ich do współpracy przy konkretnych działaniach.

Edukacja regionalna/środowiskowa (w danym krajobrazie kulturowym1) oraz edukacja wielojęzyczna są możliwe, a nawet wymagane, przez podstawę programową dla szkół podstawowych z roku 2017 oraz podstawę programową 2) dla liceum i technikum z roku 2018 każdego przedmiotu nauczania. Edukację środowiskową, także jako tzw. wielokulturowa, należy prowadzić podczas każdej lekcji. Nie ma co czekać na Sejm i rząd. Należy działać!

Oczywiście istnieje także możliwość edukacji regionalnej/środowiskowej podczas zajęć pozalekcyjnych np. kółek zainteresowań).
Podobne zajęcia organizować mogą domy kultury, biblioteki, stowarzyszenia, fundacje, partie oraz osoby prywatne.

Takie zajęcia (w tym projekty edukacyjne) można finansować z wnioskowanych na ten cel środków. Nie ma co czekać na środki budżetowe państwa – budżet państwa najprawdopodobniej mógłby przeznaczyć takie środki najwcześniej na rok 2025, czyli na rok szkolny 2025/26.

Do czasu ewentualnego uznania języka regionalnego i ryzykownego wprowadzenia nauczania/uczenia się tegoż języka do instytucji oświatowych należy jako działanie pilotażowe prowadzić nauczanie/uczenie się języka regionalnego i edukacji regionalnej w ramach obowiązującej podstawy programowej, za realizację której odpowiadają nauczycielki i nauczyciele, dyrektorzy i dyrektorki szkół oraz wójtowie, starostowie, burmistrzowie i prezydenci miast.
Także pozaszkolne formy nauczania/uczenia się języka regionalnego i edukacji regionalnej powinny być skorelowane z obowiązującą podstawą programową. W podstawie programowej jest wystarczająco możliwości, a taka korelacja będzie rozwiązaniem pragmatycznym, bo jako edukacja z wyboru oraz edukacja finansowana z środków spoza budżetu państwa umożliwia niezależność finansowania oraz dostosowanie do rzeczywistych potrzeb danej okolicy.

Na temat od dawna istniejących możliwości edukacji regionalnej/środowiskowej opublikowałem cykl tekstów Współczesna edukacja na Górnym Śląsku. Edukacja regionalna i język regionalny (w ramach obowiązującej podstawy programowej).
Publikacje znajdują się na:
wachtyrzu.eu https://wachtyrz.eu/
oraz na stronie fb Środowisko i język Górnego Śląska
https://www.facebook.com/profile.php?id=61550746354882

W cyklu Współczesna edukacja na Górnym Śląsku oprócz omówienia zapisów ogólnych podstaw programowych dla przedszkola, szkoły podstawowej oraz szkoły ponadpodstawowej omówione zostały podstawy programowe poszczególnych przedmiotów nauczania, a także metody i techniki umożliwiające skuteczne uczeniesię/nauczanie. Pisałem także o finansowaniu i warunkach formalnych edukacji regionalnej/środowiskowej i językowej.

Z życzeniami owocnej współpracy

Aleksander Lubina

Aleksander Lubina
– emerytowany doradca oraz konsultant wojewódzki edukacji regionalnej i europejskiej, nauczania języków obcych i kształcenia dorosłych, edukator MEN. Regionalista od roku 1974, glottodydaktyk. Wydawca, redaktor, mecenas zdarzeń kulturalnych na Górnym Śląsk. Tłumacz, pisarz, poeta, dramaturg, publicysta –w językach polskim niemieckim oraz górnośląskim. Wielokrotnie wyróżniony w konkursie na Jednoaktówkę po śląsku. Autor materiałów dydaktycznych, projektów, programów nauczania i innowacji pedagogicznych – uhonorowany medalem Komisji Edukacji Narodowej, nagrodzony przez Ministra Edukacji Narodowe, Śląskiego Kuratora Oświaty oraz Prezydenta Miasta Gliwice.
Współorganizator szkół dwujęzycznych po roku 1990. Wielokrotny zdobywca Europejskiego Certyfikatu Innowacyjności w Nauczaniu Języków Obcych (European Language Label 3)).
Współzałożyciel Klubu Twórców Górnośląskich KARASOL.

1) Krajobraz kulturowy: ogół obiektów i cech fizycznych, obserwowalne wzrokowo wyrażenie kultury ludzkiej na powierzchni Ziemi, łączący elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego. Krajobraz kulturowy jest wynikiem przekształcania krajobrazu naturalnego przez grupę lub kilka grup kulturowych i nakładania zróżnicowanych elementów kulturowych różnego wieku na tę samą rzeźbę terenu. Przestrzeń przyrodnicza, która znajduje się w sferze oddziaływań człowieka przyjmuje formę kulturową, wyrażoną w postaci krajobrazu kulturowego. Krajobraz ten można rozumieć jako antropogenicznie ukształtowany fragment przestrzeni geograficznej, powstały w wyniku zespolenia oddziaływań środowiskowych i kulturowych, tworzących specyficzną strukturę, objawiającą się regionalną odrębnością, postrzeganą jako swoistą fizjonomię. (Myga-Piątek, 2001, Nita, Myga-Piątek, 2006).
2) Podstawa programowa to obowiązkowy na danym etapie edukacyjnym zestaw treści nauczania oraz umiejętności, które muszą być uwzględnione w programie nauczania i umożliwiają ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych.
Podstawę programową określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356) w załącznikach dla:
• wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego;
• szkoły podstawowej,
• szkoły podstawowej dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym,
• branżowej szkoły I stopnia,
• szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy,
• szkoły policealnej.
Podstawę programową dla szkół średnich określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej (Dz.U. z 2018 r. poz. 467) w załącznikach dla:
• czteroletniego liceum ogólnokształcącego i pięcioletniego technikum,
• branżowej szkoły II stopnia dla uczniów będących absolwentami dotychczasowego gimnazjum,
• branżowej szkoły II stopnia dla uczniów będących absolwentami ośmioletniej szkoły podstawowej.
Podstawę programową dla wszystkich rodzajów szkół ogłasza minister właściwy do spraw oświaty i wychowania.
Podstawa programowa każdego przedmiotu zawiera:
Wstęp
Cele kształcenia – wymagania ogólne (podstawy programowej)
Treści nauczania – wymagania szczegółowe (podstawy programowej)
Warunki i sposób realizacji (podstawy programowej)

3) Certyfikat ELL jest wyróżnieniem za innowacyjne techniki kształcenia i promuje osiągnięcia metodyczne i dydaktyczne. W Polsce obecny od 2001 roku. Od 2015 r. nagroda przyznawana jest w jednej kategorii konkursowej: za projekt językowy realizowany pod opieką koordynatora w instytucji edukacyjnej.

……………………………………

Otrzymują:
– członkinie i członkowie RJŚ:
– uczestniczki i uczestnicy spotkania powołującego RJŚ:
– Ilona Kanclerz – Śląską Patia Regionalna
– Leon Swaczyna – Ślonzoki Razem
– Józef Porwoł – Demokratyczna Unia Regionalistów Śląskich
– Ginter Pierończyk – Klub Twórców Górnośląskich KAROSAL
– Gabriel Tobor – burmistrz Miasta Radzionków
– wachtyrz.eu