Moc kultury #25: Wielkie kompozytorki
Aleksander Lubina
Moc kultury
Wielkie kompozytorki
Już 400, 200 i 150 lat temu tworzyły i koncertowały artystki o znaczeniu niepoślednim, żyjące niezależnie i bezkompromisowo.
Od dawna intryguje portret namalowany przez wspaniałego malarza, kapucyna Bernardo z rodziny Strozzich, szlachetnego rodu konkurującego z Medyceuszami, przedstawiający opierającą się delikatnie na violi da gamba wenecjankę, matkę czworga dzieci, śpiewaczkę i kompozytorkę Barbarę Strozzi (1619-1677) z odsłoniętą lewą piersią, autorkę wielu madrygałów i kantat dorównujących utworom jej współczesnego Claudio Monteverdiego. Barbarze Strozzi przypisuje się połączenie recytatywów i arii w kantatę. Czy odpowiada to prawdzie, jest mniej istotne niż to, że była silną osobowością, która sprzeciwiła się konwencjom swego czasu. Przysposobiona córką poety Giulio Strozziego (z tych Strozzich), obracała się w środowisku artystycznej Wenecji, gdzie poznano się na jej olśniewającej twórczości. Warto poznać jej muzykę, która fascynuje od 400 lat i jak portret artystki daje świadectwo barokowemu pięknu.
Dalszŏ tajla artykułu niżyj
https://www.youtube.com/watch?v=3iW7014VGpI
Sino alla morte
Protesto che ti adoro
voglio amare te
Nonostante il tempo
E dal destino
Fino alla morte
https://www.youtube.com/watch?v=aDBPfhG-gVk
Hélène (-Antoinette-Maria) de Montgeroult, Montgeron, ur. de Nervo, pianistka i kompozytorka, księżna Charnay, (1764-1836). Od 1776 uczennica Hüllmandela, następnie Clementiego i Dusska. Po ślubie 1784 bywała z mężem w salonach Mme. de Staël oraz malarki Elisabeth Vigée-Lebrun, gdzie akompaniował między innymi książę Heinrich von Preußen. W 1795 naucza w konserwatorium najzdolniejszych męskich uczniów. Przysługuje jej tytuł Professeur de première classe, jej pensja wynosi 2500 livrów rocznie. Należy więc do najlepiej opłacanych pedagogów instytutu. 1978 kończy pracę pedagogiczna i przenosi się w okolice Zwickau, gdzie wprowadza do swego repertuaru kompozycje Bacha, Händla i Scarlattiego.Prcuje nad swoją nowatorską szkołą na fortepian: Cours complet pour l’enseignement du forte-piano“ zawierającą 972 ćwiczenia oraz 114 etiud. W 1820 Hélène de Montgeroult wychodzi trzeci raz za mąż za 19 lat młodszego byłego generała nepoleońskiego Edouarda-Sophie Dunod de Charnage, Comte d’Empire, który umiera w 1826. Hélène de Montgeroult sdaje lekcje do 1830. W 1834 przeprowadza się ze względów zdrowotnych do Włoch. 20 maja 1836 umiera we Florencji i zostaje pochowana w klasztorze Świętego Krzyża. Współcześni opisują ją jako kobietę o arystokratycznym wychowaniu, bardzo dumną i świadomą swego pochodzenia.
https://www.youtube.com/watch?v=AuoHCFLlZkw
Jednym z nauczycieli fortepianu i kompozycji Marii Szymanowskiej (1789-1931) był Joseph (Józef) Elsner, który nauczał także Fryderyka Chopina. Jej pierwsze sukcesy w Warszawie i Paryżu datujemy na 1810. W tym samym roku wychodzi za mąż, rodzi troje dzieci, małżeństwo nie jest szczęśliwe. Mąż nie ma pojęcia o twórczości muzycznej. W 1820 Szymanowska rozwodzi się i poświęca komponowaniu muzyki kameralnej oraz na fortepian. Z tego okresu pochodzi cykl: „Vingt Exercices et Preludes“oraz większość pieśni. Od 1822 koncertuje publicznie i tym samym jest jedną z pierwszych muzyczek żyjących z koncertowania i komponowania. Najprawdopodobniej była pierwszą pianistką/pierwszym pianistą koncertującą(ym) z pamięci. Franciszek List to jedna generacja później. W latach 1823-1827 odbywa europejskie tourne obejmujące: Niemcy, Anglia, Francja, Szwajcaria, Włochy i Rosja. W Berlinie i Londynie gra na dworach królewskich. W Weimarze dla Johanna Wolfganga von Goethe, który nazywa ją czarującą boginią muzyki. W 1828 zostaje wezwana na dwór carski i zostaje jest nadworną pianistką carowej. W St. Petersburgu prowadzi salon muzyczny, gdzie jej córki poznają przyszłych mężów: Helena Franciszka Malewskiego, a Celina Adama Mickiewicza, który teściowa nazywała królową dźwięków. To Szymanowska poleciała Mickiewicz Goethemu. Maria Szymanowska umiera w Petersburgu na cholerę w roku 1841. Robert Schumann ocenił etiudy jej jako odznaczające się niezwykłą jakością. Napisała przeszło 100 dzieł stylistycznie zbliżonych do twórczości Chopina, tyle tylko, że Szymanowska tworzyła 20 lat przed Chopinem.
https://www.youtube.com/watch?v=4K4eOyPxwnQ
Johann Wolfgang von Goethe pisał: „Dann besuchte mich die Szymanowska, die denselbigen Sommer mit mir in Marienbad gewesen war und durch ihre reizenden Melodien einen Nachklang jener jugendlich-seligen Tage in mir erweckte.“
https://www.youtube.com/watch?v=MLbhU6TH9mo
Clara Schumann to kolejna uznana wirtuozka fortepianu i znakomita kompozytorka, która prowadziła intensywne życie miotana między konwenansami a karierą artystki. 1 stycznia 1840 Clara Wieck pisała do dziewięć lat starszego przyszłego męża Roberta Schumanna: „Daj mi Twoją rękę, mój Robercie, wiernie chcę iść z Toba przez życie. Dzielić wszystko z tobą, i na ile potrafię, to być dla Ciebie dobrą gospodynią domową.” (Gib mir Deine Hand, mein Robert, treu will ich mit Dir durchs Leben gehen. Alles mit Dir teilen, und kann ich es, Dir auch eine gute Hausfrau sein.)
12 września 1840, dzień przed 21 urodzinami Clary pobrali się wbrew woli Friedrich Wiecke, ojca panny młodej, a za zgodą sądu z 1 sierpnia 1840. W ich pierwszym mieszkaniu w Lipsuku bywali Mendelssohn Bartholdy, Berlioz. Liszt. Robert wspierał żonę kompozytorkę, dodał odwagi poprzez wspólne komponowanie- na koncerty patrzył niezbyt przychylnie. W 1843 ojciec Clary podjął próby pogodzenia się z zięciem, ale Robert Schumann zachował spory dystans wobec teścia. A kiedy nawarstwiły się kłopoty finansowe rodziny, Clara wróciła w 1844, co przyniosło jej 6000 talarów. Rosła też popularność kompozycji Clary. Już za życia wydrukowano wiele dzieł kompozytorki. W tym ważne dla niej pieśni. Pisała więc pieśni. I poza tym trio fortepianowe oraz koncert fortepianowy, który wywarł wpływ na czternaście lat młodszego Johannes Brahmsa, z którym związała ją… dozgonna przyjaźń, bo reszta to wyłącznie domysły.
Po chorobie dwubiegunowej lub schizofrenii i pobycie w szpitalu psychiatrycznym Robert Schumann umiera w 1856, przeżywszy 46 lat). Po wczesnej śmierci męża Clara Schumann zarzuciła kompozycję i utrzymywała liczną rodzinę (8 dzieci) koncertując w całej Europie. W 1878 przyjęła profesurę jako „pierwsza nauczycielka fortepianu” w nowo utworzonym frankfurckim konserwatorium, gdzie w męskim gronie pedagogicznym stanowiła wyjątek. Nie przeszkadzało jej to w wynegocjowaniu szczególnych warunków pracy: cztery miesiące urlopu, prawo do krótkich urlopów wykorzystywanych na koncerty, dla studentów półtorej godziny lekcji dziennie we własnym domu, a nie w konserwatorium, swobodny dobór studentów, którzy ulicę Myliusstraße, gdzie mieściło się mieszkanie Clary Schumann, przechrzcili na Aleję Łez i Szlochów. Bo Schumann nie szczędziła druzgocącej krytyki. Dla swych uczniów znajdowała wsparcie wśród mecenasów sztuki i wpływowych mieszczan. A w czasach salonowego antysemityzmu w kręgach muzycznych Clara Schumann nie stroniła od swych żydowskich znajomych. Kiedy jej córka, Eugenie z wzajemnością zakochała się w znakomitej sopranistce Marie Fillunger, to sprawą oczywistą dla Clary Schumann, że Marie Fillunger wprowadziła się do domu na Myliusstraße.
„Während Liszt meistens mehrere Saiten durchschlug beim Konzertieren, ist das Clara Schumann eher selten passiert. Von ihr weiß man, dass sie das Instrument gestreichelt hat, liebevoll gekost hat. Und diese Ästhetik hat sie auch an ihre Schüler weitergegeben!“
https://www.youtube.com/watch?v=sHnYlORpL5Q
