Zŏpiski ôd Jury Gajdzice z Cisownice z 1819 roku, part I

Jura Gajdzica narodziōł sie 19 grudnia 1777 roku we Małyj Cisownicy na Cieszyńskim Ślōnsku, a umar 16 lutego 1840. Nauczōł sie czytać w dōma, a pŏrã lŏt uczōł sie tyż we szkole ewangelickij we Ustrōniu. Siodłŏk, co robiōł tyż za furmana. Zbiyroł ksiōnżki, mioł ich bez 60. Jego zŏpiski dzielōm sie na dwie tajle: „Dlo pamięci rodu ludzkiego” i „Nieco z kroniki cieszęśki”. We tym artykule publikujymy je we ôryginalnyj ôrtografiji.

Roku od narodzenio 1805 była Woyna bardzo wielka z Francuzem, a już był u Wiszkowa, potym szło Mozkalski woysko cysarskimu na pomoc, a było go bardzo moc, iak prochu, ale tam niedługo było, bo sie chned zbili i zostało tam rusow moc i pręnc Mozyalski, potem sie to wrociło prętko, poczęli tam iść piersi o Michale, aszli do Andrzeya anazod poczęli iść przed Gody. Ten rok był bardzo mokry, a poźny, mychmy tu nic nie mogli zasiać przed mokrem a Forszponami. Potym sie choroba bardzo rozmogła w zimie, także ludu bardzo moc wymrziło, wszędy po całym okręgu Swiata. I ksiąnc Kłapsia przi Cieszynie. Szpitol tam był na kierchowie. Potym za to była ucichła ta woyna. Roku 1809 była sie zaś woyna tak rozmogła, zaś tu niedaleko, a braczka tu była tak wielko, że sie zdało, ze tu żaden chłop niedostanie.Roku 1811 było wielki sucho, po całey Europie, potem sie rozmogło bardzo wielki drogo. Roku 1812 było tak drogo, że sztwiertnia owsa po 50 fr (Florenów) płacono, a wiosna była bardzo nieskoro a mokro, a bardzo poźno. Za sztwiertnie rży płacono 80 fr., a pszenica za 120 fr. za bankocetle.

Potem bankocetle schynęli, co płaciła bankocetla 5 Ryńskich, to potem płaciła na ty Einlösungszeiny Ryński. Potem z nowego (żniwa) było złacniało, owies za tolar, Reż za dwa ryński, pszenica na trzi ryński na ty Einlösungszeiny. Roku 1811 świeciła Kometa, a miała taką mietłe od siebie, a było ją widać na połnocycy, szła od zachodu na wychód ponad ziemie. Roku 1813 począł deszcz padać na Bartłomiey, ten deszcz trwoł tydzień. Potem zebrała bardzo wielko powoć wszędy tu potym okręgu, iże pamiętnika nie było. Na Obłayścu, co sie nazywała zobawa, to yom woda wzieła, a ledwie ludzie uciekli a haw potem wszystko wzięło, co ani znać nie było kany było stawieni, a pilorzom wszystką żywioł przimazało, a pola im wzieło moc. W Cieszynie Olza też tak wielko była, że most chciało wziąńć. Dziecio w kolepce niosło, ale go chycili z kolepkom żywego. A wszędy kole wod pole pobrało. W Bielsku 7 domow, w Skoczowie 2 stodoły a owiec moc. Polenica sie zerwała, poniżyi panica, na Wiśle Ku Postrzednimu tak, że sie zdało, iże Panica wytopi. Przi farze iuż drugigo sztempla siągała woda. Żywca też wzieło, u Owięcima 7 dziedziń. Po tey powodzi sie potem rozmogła tako bieda a drogota, zarobkow nie było, znikąd co wziąć, z trefunkem był gazda, coby mu nie chybiło chowanio. Owies 3 ryński, Reż 9 fr., pszenica 13 fr. na Einlesungszeiny 1814.

Roku 1812 przed gody Francuz prziszeł na Mozgola do bitki ale sie Francuzowi źle po darzyło, Pon Bog mu tam bardzo wybił, trefiła zima wielko i mroz i zmorz tam, że sie go mało wrociło i musioł sie wtrocić chned w poście z Galicye. Potem sie zaś woyna szczęła, Cysorz z Francuzem. I nasze cysarskie woysko też sie wrociło z Polski i tu były tak wielki marsze, że yuż nie szło ku wytrwaniu a trwały od Apryla aż do Czerwienca, że niekiedy było 8 koni u yednego Pasieczana (gazdy z Małej Cisownicy), tego roku 1813 też wtedy wtych marszach szli francuzi Harwoci i wszelijaki zbierwy a ściągali sie ku Pradze i tam sie potem zaczęła woyna. Ale Chwała Panu Bogu dał potem Zwycięstwo naszymi Monarchom, bo tam byli wszyscy noń co są w Europie i zagnali go aż do Paryża i tam go wygnali Bonapartę, co był z yednego oficyra urobiony za krola tam go zchynęli a inszego sobie urobili, to brata nieboszczyka krola Ludwika. 16, co go byli zcieli Francuzi, potem sie stała Rebelia a z niey Woyna tak nieszczęśliwa a długo trwająco, że sie końca nie było lza doczkać. Roku 1814 stoł sie pokoy dnia 30 maya, prawie w tem samem mieście, kandy sie poczęła woyna a to w Paryżu, w mieście francuzkim głownym. Ta woyna żałosno trwała wyszye 20 lot, co sie zdało, że im końca nie bedzie.
Francuzowi sie wdycki darzyło, wygroł na istych mieyscach, więcey yak 36 razow. Prusowi przeszeł cały kroy i musioł mu być poddany. Francuzowi sie zdało, że yuż bydzie po całym świecie panować, to se tak myśloł, ale mu Pon Bog w Mozgolskiey ziemi szyki zepsuł i zmarzło go tam bardzo moc. Roku 1813 chcioł sie yeszcze zmoc, ale mu Pon Bog szczęści odebroł. Ale potem zaś sie też on Bog zmiłowoł i użyczył nam pokoyu istego, bo przedtem był też opowiadany, ale długo nie trwał, to tam yeny było wytchnieni, choć też ze sławą. Ale potem, kiedy już był pokoy, tochmy go sławili wszędzi po kościołach wszystkich, i kolekty zbierali na tych porąbanych na woynie i na tych w szpitolach leżących.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Miasto Ciesżyn było wielce przyozdobione. W Cieszynie przed zomkem były trzi bardzo wielki słupy stojące każdego Monarchy, to yest austriackiego Franca słup pierwszy. Słup drugi Cysarza Ruskiego to jest Mozgolskiego. Słup trzeci krola Pruskiego. A na wyrchach onych dwuch Cysarskich a yednym krolewskim słupie, znaydowały się orły każdego Potentala a lampy po nich, kole tego bardzo wiele rusztonkow naczyniono, na których to słupach na tysiące zapalonych lamp sie znaydowalo, we wszystkich tych sławnych ceremoniach znaydował sie on dzien siodmy w Tydniu, to jest niedziela przypominayąc yedną wiec, ktora by była pamięci godną, iże w on dzień przi wszystkich onych sprawach po całym mieście w onych wszystkich domach w oknach ty neyślicznieysze obrazy wieszane, orły a końszta neyrozlicznieysze na Chwałę Boga i całemu Okręgowi oney Ziemie wystawiane, że w niektorym oknie sie moc goreyących świeczek znaydowało a tak po onych wszystkich goreyące świece, od ktorych Blask a Jasność wszędy po całym mieście sie rozszerzyła, w nikierem oknie i 10 świec było, tak że wszelką robote, gdzie kolwiek prziszeł wykonać mogł; rzeczono, żeby i pieniądze liczyć był mogł, tak było widno, choć to było w nocy i choć był now. Tak samo i około Czyszczarnie same lampy i po rynku całym yeno samo światło było. Dnia 15 czerwca wrocił sie cysorz do Oyczyzny swoyey. W ten dzień chwalebnego Pokoya także i po gorach naszych światło i strzelbe czynili, był też i w ten dzień Tekst i Psalm 50 w. 14. i 15. obrany. Ten pokoy był sławiony dnia 3. Juli Roku 1814.