Ôpowiyść ô Madeji ze 1869 roku po naszymu

Bojka ôpowiedzioł gospodorz Johan Kyńdzior ze Łōnki kole Pszczyny, co sie narodziōł we 1821 roku. Ôryginalnie była zapisano alfabetym fōnetycznym, ale była przepisano do ślabikorza.

Tōż jedyn furmōn wyjechoł na siedym lot, a ôstawiōł żōna w ciōnży. I potym uwiōnz, niy mōg wyjechać. Znod sie ku niymu chop, pedzioł mu: jesi mi dosz to, co ô tym dōma niy wiysz, jo ci pōmoga wyjechać. Tyn se spōminoł, ale se niy mōg spōmnieć i prziôbiecoł mu. Ôn mōwiōł dō niego: dej mi krwie z palca. I doł mu. No i wyjechoł.

Potym jak sie powrōciōł, dō dōmu, żōna go ujzdrzała i mōwiyła chłopcu: idź, prziwitej tatulka. Chłopiec bieżoł i chytoł go za szyja, a ôn se spōmnioł tyn furmōn, iże go zaprzedoł niy inszymu, jyny diobłu. Potym sie bardzo staroł, niywiela ani godoł. Żōna sie go pytała, co taki starostliwy, iże inszy roz kej przijedzie z furmanki, iże rozprowio, jak sie mu ta wodziło. A ôn jyny milczoł.

Aż tyn chłopok do sztyrności lot sie uczōł bardzo dobrze. Jednym razym siod ku ôjcu i pytoł go sie: coście wy tatulku tacy smutni. Synu, teroz ci powiym, joch cie diobłu zaprzedoł. A ôn padoł: niy starejcie sie, bo jo se pōda po zopis do piekła. Jak mu było dwadziścia lot, zaszoł do kościoła, wysuchoł sie, i wziōn se kryjdy dziewiyńć razy świyncōnyj i wody tyż. Potym szoł, rozłōnczōł sie z ôjcym i z matkōm, i szoł.

Dalszŏ tajla artykułu niżyj

Prziszoł w głymboki las, nadeszła go noc. I niy widzioł, kaj by mioł wyńść. Potym ujzdrzoł światło w chałupie. Prziszoł i prosiōł ô nocleg baby. Ale mynża dōma niy było. Żōna pedziała mu: jo cie niy moga nocować, bo mōj mōnż zbōjnik. Jako przidzie, to cie zabije. Ale ôn prosiōł, iże go ôn bydzie prosiōł, coby go niy zabijoł. Niy wyszło pōł godziny, mōnż woło na żōna: puść mie. Jak wloz do izby, padoł żōnie: cōż tu śmierdzi? A ôna mu pedziała: prziszoł tu pachołek, noclega chcioł. Ôn wołoł na niego go pōdź haw ku mie. Pytoł sie go: kaj ty idziesz? Ôn mu pedzioł: ida do piekła po swōj zopis, co mie mōj ôjciec zaprzedoł diobłu. A to bōł Madeja. Madeja padoł żōnie: dej wieczerzo pachołkowi. Pōdź, bydymy społym wieczerzać. A na jutro rano doł mu pora twardych, a pedzioł mu: ôbocz to madejowe łoże.

Jak prziszoł przed piekło, trzaskoł na dźwiyrzy. Zaroz ôtworzili mu te dźwiyrze, ale widzieli, iże czowiek w ciele. Ale ôn wziōn kryjdōm napisoł krziż. I ôtwarły sie same te dźwiyrze. Zaroz sie go pytali, co chce. A ôn pedzioł: joch se prziszoł po zopis swōj, co mie ôjciec zaprzedoł diobłu. Ale żodyn niy wiedzioł, chtōry go mo. Ôn wziōn świyncōnyj wody i szoł na Lucypera i kropiōł go. Tyn jak ryknōł roz, to sie k niymu jak deszcz suli diabli. Ale ôn sie pytoł: chtōry go mo? Ale żodyn go niy mioł, ale jedyn pedzioł, tyn chrōmy go mo w kōminie. Zawołoł: idźcie pō niego, prziwiedźcie mi go. Prziwiedli go. I pedzioł mu: dej tymu człowiekowi tyn zopis. Ale go ôn niy chcioł doć. Mōwił do diobłōw: biercie go a wrōćcie go na madejowe łoże. Jak go mieli brać, zaroz tyn zopis ôddoł.

I zaś pachołek zaś na nowo szoł ku Jancykrystowi i poczōn go kropić świyncōnōm wodōm. Ale mōwił dō niego: cōż jeszcze chcesz? Jo chca widzieć madejowe łoże. Ôn pedzioł: idźcie ukożcie mu go. Ôboczōł go, były same brzitwy, jegły a noże. I wyszoł potym z piekła. I zaś tam szoł na nocleg, kaj bōł piyrwyj. I pytoł sie go Madeja, jake jest te łoże. Ôn mu pedzioł, iże same brzitwy, jegły i noże. Ôn go prosiōł, jak by mioł robić, coby go uszoł. A ôn mu pedzioł: jesi bydziesz tak robiōł, jak jo ci rozkoża, to go uńdziesz. I ôn mu Madeja prziôbiecoł, i wszytko mu rozprawioł, wiela ich zabiōł, iże nojprzōd zabiōł matka i ôjca.

A ôn mu padoł: a czymeś zabiōł? Kijym jabłōnowym. Teroz weź tyn kij, coś matka i ôjca zabiōł, pōdź zy mnōm do lasa. I szoł ś nim, i zawiōd go w głymboki las. Pedzioł mu: teroz tu klynknij. I ôn wraziōł tyn kij do ziymie, przi nim. A był bardzo suchy. I zaroz latorōzga wyrosła ś niego. I ôn padoł mu: by tu z Bogym, aże jo sie kedy ku tobie przida.

Wyszło pora lot. Tyn chłopok zôstoł ksiyndzym. I trefiyło mu jechać ku chorymu bez tyn las. Przijechoł do postrzodka tego lasu i zawōniały mu jabka. Padoł kuczerowi: stōń a idź, a szukej, bo tu jest kajsik jabłōń. Ôn poszoł i znod jabłōń. Było dużo jabłek na nij. I chcioł urwać jabko. Ale tu woło na niego: niy targej; niych przijdzie tyn, chtōry szczepiōł. I kuczer bardzo sie zlōnk. I poszoł i pedzioł to ksiyndzu. Ôn ksiōndz se spōmnioł, iże to tyn bydzie, co go zawiōd do tego lasu. I pedzioł: pachołku, pōdź, pōdziymy tam ôba.

Jako bōł niydaleko tyj jabłōnie, to wołoł Madej na tego ksiyndza: witej bracie! Jużech cie downo czakoł. I ksiōndz pachołkowi pedzioł: idź nazod ku kōniōm. A ôn siod ku Madeji i suchoł go, a co jedyn grzych pedzioł, to jabko spadło na ziym, tak dugo, aże jyny dwie ôstały w samym wiyrchu. I niy mōg sie spōmnieć już wiyncyj. Ksiōndz wejzdrzoł do wiyrchu na jabłōń i pedzioł mu: jeszcze mosz dwa grzychy. Ôn sie spōmnioł i pedzioł mu: joch matka i ôjca zabiōł. I zaroz spadły te dwie jabka. I ksiōndz go wykōmunikowoł i tyrknōł go prawym kolanym. I rozsuł sie, a ś niego bioły gołōmb wylecioł i podziynkowoł mu: bydź z Bogym bracie, jużech teroz zbawiōny. Amyn.

Skany zdrzōdłowego tekstu idzie znojś we Ślōnskij Bibliotyce Cyfrowyj.

Fotografijo na wiyrchu: Madejowe łoże we Muzeum Dawnych Tortur w Muzeum Ziemi Lubuskiej we Zielōnyj Gōrze. Fot. Lestat (Jan Mehlich) CC BY-SA 3.0